Φωτό: Γιώργου Μόσχου στο FB
Εισαγωγή
1. Η Δημιουργία και Φύση των Αγγέλων
Οι άγγελοι δημιουργήθηκαν από τον Θεό πριν από τη δημιουργία του υλικού κόσμου, όπως μαρτυρεί η Αγία Γραφή:
«Κατ’ ἀρχὰς ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν» (Γεν. 1,1).
2. Η Πτώση Μέρους των Αγγέλων
«Τίς ὡς ὁ Θεός;»
Από αυτή τη φράση προήλθε και το όνομά του.
Το ξίφος του Ταξιάρχη είναι σύμβολο δύναμης και δικαιοσύνης του Θεού.
Στην Αγία Γραφή, πολλές φορές ο Μιχαήλ αποδίδεται ως στρατιώτης και προστάτης της Εκκλησίας — επομένως, το ξίφος δείχνει τη μάχη εναντίον του κακού.
Στο βιβλίο της Αποκάλυψης (12,7) αναφέρεται το εξής:
«Καὶ ἐγένετο πόλεμος ἐν τῷ οὐρανῷ· ὁ Μιχαὴλ καὶ οἱ ἄγγελοι αὐτοῦ ἐπολέμησαν...»Η απεικόνιση εδώ συνήθως συνοδεύεται από ξίφος ή δόρυ.Η ρομφαία είναι μακρύ, φλογερό ξίφος, που συμβολίζει την πνευματική οργή και τη φλόγα της θείας κρίσεως.
Αντλείται από το εδάφιο της Γένεσης 3,24, όπου τοποθετείται «ῥομφαία φλογίνη φυλάσσουσα τὴν ὁδὸν τοῦ ξύλου τῆς ζωῆς» — δηλαδή η φλογερή ρομφαία του αγγέλου που φυλά τον Παράδεισο.
Στην υμνογραφία και αγιογραφία, όταν ο Μιχαήλ απεικονίζεται ως Φύλακας των Πυλών του Παραδείσου ή Κριτής, φέρει ρομφαία φλογερή.
3. Τα Εννέα Αγγελικά Τάγματα
Η Ορθόδοξη Εκκλησία, ακολουθώντας τον Άγιο Διονύσιο τον Αρεοπαγίτη (Περὶ Οὐρανίας Ἱεραρχίας), αναγνωρίζει εννέα αγγελικά τάγματα, χωρισμένα σε τρεις ιεραρχίες:
Α. Πρώτη Τριάδα (πλησιέστερη στον Θεό):
Σεραφείμ – Εκφράζουν τη φλόγα της θείας αγάπης. (Ησαΐας 6,2-3)
Χερουβείμ – Συμβολίζουν τη θεία σοφία και γνώση. (Γεν. 3,24)
Θρόνοι – Εκφράζουν τη δικαιοσύνη του Θεού.
Β. Δεύτερη Τριάδα (διακονούν τον θείο νόμο):
Κυριότητες – Καθοδηγούν τα άλλα τάγματα.
Δυνάμεις – Ελέγχουν τις φυσικές και πνευματικές δυνάμεις.
Εξουσίες – Φυλάσσουν την τάξη και την ειρήνη.
Γ. Τρίτη Τριάδα (πλησιέστερη στον άνθρωπο):
Αρχές – Εποπτεύουν λαούς και έθνη.
Αρχάγγελοι – Μεταφέρουν σημαντικά θεία μηνύματα.
Άγγελοι – Οι προσωπικοί φύλακες κάθε ανθρώπου.
Ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής εξηγεί ότι «ἡ ἱεραρχία τῶν ἀγγέλων ἐστι θείας τάξεως καὶ ἀγάπης ἀντανάκλασις» (Μυσταγωγία, κεφ. 24).
4. Οι Τέσσερις Μεγάλοι Αρχάγγελοι
Οι τέσσερις Μεγάλοι Αρχάγγελοι κατέχουν ξεχωριστή θέση στην ουράνια ιεραρχία και στην παράδοση της Εκκλησίας. Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ, του οποίου το όνομα σημαίνει «Τις ὡς ὁ Θεός;», είναι ο Αρχιστράτηγος των Ουρανίων Δυνάμεων, ο υπερασπιστής της Εκκλησίας και των ψυχών των πιστών. Κατά τον Ἅγιο Ἰωάννη τὸν Χρυσόστομο (Εἰς τοὺς Ἀσωμάτους Ἀγγέλους), ο Μιχαήλ είναι ο φύλακας των οδών του Θεού και η φωνή της θείας δικαιοσύνης, που σπεύδει να ενισχύσει τους ανθρώπους στον πνευματικό αγώνα. Συχνά εικονίζεται να κρατά ξίφος ή ρομφαία, ως σημείο της θείας δύναμης και κρίσεως. Ο Αρχάγγελος Γαβριήλ, το όνομα του οποίου σημαίνει «Η δύναμη του Θεού», είναι ο Αγγελιοφόρος της Θείας Ευδοκίας. Αυτός έφερε το χαρμόσυνο μήνυμα του Ευαγγελισμού προς την Παναγία, όπως αναφέρεται στο Κατά Λουκάν Ευαγγέλιο (1,26–38). Ο Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης στον Συναξαριστή του σημειώνει πως ο Γαβριήλ είναι ο εκφραστής της θείας χαράς, εκείνος που αποκαλύπτει στους ανθρώπους το έλεος και την ευδοκία του Θεού. Ο Αρχάγγελος Ραφαήλ, του οποίου το όνομα σημαίνει «Ὁ Θεός θεραπεύει», είναι ο Άγγελος της ίασης και της θείας καθοδήγησης. Στο βιβλίο του Τωβίτ (12,15) ο ίδιος αποκαλύπτεται ως ένας εκ των επτά αγγέλων «οἳ παρίστανται καὶ εἰσπορεύονται ἐνώπιον τῆς δόξης τοῦ Ἁγίου». Ο Ραφαήλ συνοδεύει, θεραπεύει και φωτίζει τους ανθρώπους στην πορεία τους προς τη σωτηρία. Ο Αρχάγγελος Ουριήλ, το όνομα του οποίου σημαίνει «Τὸ φῶς τοῦ Θεοῦ», είναι ο Άγγελος του φωτισμού και της θείας σοφίας. Αν και δεν αναφέρεται ρητώς στα κανονικά βιβλία της Αγίας Γραφής, η παρουσία του διασώζεται στην Παράδοση της Εκκλησίας και σε αρχαία απόκρυφα κείμενα, όπως στη Δ΄ Εσδρά, όπου παρουσιάζεται ως αγγελιοφόρος της θείας γνώσης. Στην αγιογραφία, ο Ουριήλ απεικονίζεται να κρατά φλόγα ή λύχνο, ως σημείο του θείου φωτισμού που προσφέρει στον άνθρωπο. |
|---|
Ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης σημειώνει ότι οι Αρχάγγελοι είναι «θεοφόρα πνεύματα, ἐνεργοῦντα διὰ τοῦ Θεοῦ καὶ εἰς σωτηρίαν τῶν ἀνθρώπων» (Νέος Συναξαριστής, 8 Νοεμβρίου).
5. Οι Ασώματοι Άγγελοι στη Λατρεία
«Τῶν Ἀσωμάτων σου Ἀρχιστρατήγων τὰς ἱκεσίας, Κύριε, ἀξίωσον ἡμᾶς περιβληθῆναι…»
Η Εκκλησία ζητεί τη σκέπη των πτερύγων των Αγγέλων ως προστασία από το κακό.
6. Θεολογική και Πνευματική Σημασία
«Πάντα τὰ τῶν ἀγγέλων ἐνεργήματα εἰς ὠφέλειαν τῶν ἀνθρώπων γίνονται» (Ὁμιλία εἰς τὸν Ψαλμὸν 33).
7. Η Μορφή και η Αγιογραφική Απεικόνιση των Αγγέλων
Στην Ορθόδοξη εικονογραφία, οι άγγελοι απεικονίζονται ως νεανικές, άϋλες και φωτεινές υπάρξεις, που αποπνέουν ειρήνη, καθαρότητα και δόξα. Η απεικόνισή τους δεν είναι ρεαλιστική, αλλά θεολογική, δηλαδή σκοπός της είναι να εκφράσει το πνευματικό τους κάλλος και τη θεία τους αποστολή.
Κατά τον Άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό, οι άγγελοι είναι ασώματοι, αλλά επειδή ο άνθρωπος δεν μπορεί να αντιληφθεί την καθαρή πνευματική φύση, η Εκκλησία επιτρέπει να εικονίζονται «κατ’ ἀνθρώπινον εἶδος, ἐπὶ τὸ σεμνότερον» (Περί Εἰκόνων, Λόγος Α΄). Δηλαδή με ανθρώπινη μορφή, αλλά εξιδανικευμένη και φωτεινή.
Μορφή και Σύμβολα ανά Τάγμα
Σεραφείμ
Εικονίζονται με έξι φτερά και περιβεβλημένοι με φλόγες.
Τα δύο φτερά καλύπτουν το πρόσωπο (από σεβασμό προς τον Θεό), δύο τα πόδια, και με τα δύο πετούν.
Συμβολίζουν την καθαρή αγάπη και τη θεία φλόγα.
(Ησαΐας 6,2–3)
Χερουβείμ
Εμφανίζονται με τέσσερα φτερά και πολλά μάτια, που δηλώνουν τη σοφία και τη διορατικότητα.
Συχνά εικονίζονται στον θρόνο του Θεού ή στην Κιβωτό της Διαθήκης.
Το μπλε χρώμα τους υποδηλώνει θεία γνώση και μυστήριο.
Θρόνοι
Εικονίζονται ως φλογεροί τροχοί ή κύκλοι φωτός με φτερά και μάτια, συμβολίζοντας την παρουσία του Θεού και τη δικαιοσύνη Του.
Συχνά περιγράφονται ως «φορείς της θείας δόξας» (Διονύσιος Ἀρεοπαγίτης, Περὶ Οὐρανίας Ἱεραρχίας, 7).
Κυριότητες, Δυνάμεις, Εξουσίες
Αυτά τα ενδιάμεσα τάγματα εικονίζονται συνήθως με ανθρώπινη μορφή και στρατιωτική στάση, κρατώντας σκήπτρα, ράβδους ή σπαθιά, που συμβολίζουν την πνευματική εξουσία.
Οι Δυνάμεις φέρουν συχνά λόγχες ή σφαίρες φωτός, ενώ οι Εξουσίες κρατούν αλυσίδες, δείγμα της δύναμης τους να περιορίζουν το κακό.
Αρχές, Αρχάγγελοι, Άγγελοι
Εμφανίζονται ως λαμπροί νέοι, συνήθως με δύο φτερά και λευκά ή χρυσά ενδύματα.
Οι Αρχάγγελοι φέρουν χαρακτηριστικά σύμβολα της αποστολής τους:
Μιχαήλ: φέρει ξίφος ή λόγχη, ή ρομφαία ως σημείο της μάχης εναντίον του κακού.
Γαβριήλ: κρατά κρίνο (δυτική παράδοση), ή ράβδο σύμβολο της αγνότητας και του Ευαγγελισμού.
Ραφαήλ: απεικονίζεται με φιάλη ή σταυρό, ως ιαματικός άγγελος.
Ουριήλ: κρατά φλόγα ή ήλιο, σύμβολο του θεϊκού φωτός και της σοφίας.
Οι απλοί Άγγελοι έχουν λευκές στολές και παιδικά, ειρηνικά πρόσωπα, δείχνοντας την αγνότητα και την εγγύτητά τους στον άνθρωπο.
Χρώματα και Συμβολισμός
Η βυζαντινή παράδοση αποδίδει στα αγγελικά τάγματα συγκεκριμένα χρώματα:
Κόκκινο – Θεία αγάπη και φλόγα (Σεραφείμ)
Μπλε – Θεία σοφία και γνώση (Χερουβείμ)
Χρυσό/λευκό – Αγνότητα και θεϊκό φως (Αρχάγγελοι και Άγγελοι)
Τα φτερά συμβολίζουν την πνευματική ταχύτητα και τη διαρκή παρουσία των αγγέλων δίπλα στον Θεό και στους ανθρώπους.
Θεολογική Σημασία της Εικονογραφίας
«Ἡ εἰκὼν τὸν νοητὸν ἀποκαλύπτει κόσμο κατὰ τὴν ὄψιν τῶν ὀφθαλμῶν.»(Δηλαδή: Η εικόνα φανερώνει στον ορατό κόσμο την αλήθεια του νοητού, πνευματικού κόσμου.)
Έτσι, η μορφή των αγγέλων στις αγιογραφίες γίνεται παράθυρο προς το Θείο, που αποκαλύπτει το φως, την καθαρότητα και την αγάπη τους για τον Θεό.
Επίλογος
Ευχές για τους Εορτάζοντες
Ευχόμαστε σε όσους εορτάζουν καθώς και σε όσους τιμούν με ευλάβεια την ημέρα των Αρχαγγέλων:
«Χρόνια Πολλά, ευλογημένα και φωτισμένα!Οι Άγιοι Αρχάγγελοι να σας σκέπουν, να σας καθοδηγούν και να σας προστατεύουν πάντοτε,χαρίζοντας ειρήνη, υγεία και πνευματικό φως στις καρδιές σας.»
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Ἅγιος Βασίλειος ὁ Μέγας, Ὁμιλίαι εἰς τοὺς Ψαλμούς.
- Ἅγιος Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης, Περὶ Οὐρανίας Ἱεραρχίας.
- Ἅγιος Θεόδωρος ὁ Στουδίτης, Ἐπιστολαί καὶ Λόγοι.
- Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, Ἔκδοσις Ἀκριβὴς τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως.
- Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, Νέος Συναξαριστής.
- Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, Λόγοι Θεολογικοί.
- Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής, Μυσταγωγία.
- Π. Ν. Τρεμπέλας, Δογματικὴ τῆς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας, τόμ. Β΄.
- Χατζηδάκης, Μανόλης. Εἰκονογραφία τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Ἀθήνα: ΜΙΕΤ, 1995.
- Μαυροειδής, Γιώργος. Ἡ Ἀγιογραφία στὸ Βυζάντιο. Θεσσαλονίκη: Π. Πουρναράς, 2002.
- Μιχαηλίδης, Παναγιώτης. Οἱ Ἄγγελοι στὴ Βυζαντινὴ Τέχνη. Ἀθήνα: Ἀστήρ, 2010.
-Λόγος Θείου Φωτός
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου