Αυθεντικές φράσεις, επιφωνήματα και δεήσεις του Ελληνικού Λαού προς την Υπεραγία Θεοτόκο.

                           

                                                               Παναγία Ψυχοσώστρια

Εισαγωγή

Το παρόν λειτουργικό ανάγνωσμα αποτελεί σύνθεση από αυθεντικές φράσεις, επιφωνήματα και δεήσεις του ελληνικού λαού προς την Υπεραγία Θεοτόκο.

Οι εκφράσεις αυτές, προφορικές και αυθόρμητες, έχουν διασωθεί στη λαϊκή μνήμη, στην καθημερινή ομιλία, στα χωριά, στις εκκλησίες και στα προσκυνήματα, ως άμεση και ζωντανή προσευχή του λαού προς τη Μητέρα του Θεού.

Η Παναγία, ως Μάνα, Σκέπη και Ελπίδα των ανθρώπων, έχει εμπνεύσει αναρίθμητες προσφωνήσεις, άλλοτε σύντομες και απλές — «Παναγία μου, βοήθα!» — κι άλλοτε πλήρεις συγκίνησης και πίστης — «Παναγία μου, σκέπασε τα παιδιά μας και κάνε το θαύμα σου».

Οι λαϊκές επικλήσεις μπορούν να ταξινομηθούν σε γενικές κατηγορίες, με αντιπροσωπευτικά παραδείγματα από τον προφορικό και τον γραπτό λαϊκό λόγο:

1. Επίκληση και Δέηση

Ο πιστός ζητά άμεση βοήθεια, προστασία ή σωτηρία σε στιγμή ανάγκης.

Παράδειγμα: «Παναγία μου, βοήθα με!» — κοινή προσευχητική επίκληση σε όλη την Ελλάδα, καταγεγραμμένη π.χ. σε μαρτυρίες Μυτιλήνης (βλ. Σπ. Κοκκίνη, Λαϊκές Προσευχές του Αιγαίου).

2. Ευχαριστία και Ευλογία

Η ψυχή εκφράζει ευγνωμοσύνη για τα αγαθά και την προστασία της Θεοτόκου.

Παράδειγμα: «Σ’ ευχαριστώ, Παναγία μου, για όσα μου χάρισες» — συχνή σε παρακλήσεις και προσκυνήματα της Τήνου.

3. Προστασία και Φύλαξη

Η Παναγία επικαλείται ως σκέπη, φρουρός και φύλακας του σπιτιού και της οικογένειας.

Παράδειγμα: «Η Παναγία να σε σκεπάζει» — ευχή-ευλογία που απαντά σε όλη την Ελλάδα, με ποικίλες μορφές· συχνή στην Ήπειρο και τη Θράκη.

4. Ευχές προς άλλους

Ευλογητικές φράσεις καθημερινής ομιλίας, που μετατρέπουν την πίστη σε χαιρετισμό ή ευχή.

Παράδειγμα: «Η Παναγία μαζί σου» — φράση αποχαιρετισμού, καταγεγραμμένη σε Κυκλάδες και Πελοπόννησο (βλ. Γ. Μέγα, Ελληνικές Λαϊκές Ευχές).

5. Έκπληξη και Θαυμασμός

Η επίκληση γίνεται αυθόρμητη κραυγή χαράς, θαυμασμού ή συγκίνησης.

Παράδειγμα: «Παναγία μου, τι όμορφο!» — φράση που εκφράζει χαρά ή ευγνωμοσύνη, συχνή σε καθημερινό λόγο και λαϊκές αφηγήσεις.

6. Απόγνωση και Λύπη

Ο άνθρωπος στρέφεται στην Παναγία μέσα στον πόνο ή την απελπισία.

Παράδειγμα: «Παναγία μου, τι πάθαμε!» — λαϊκό επιφώνημα σε συμφορές, καταγεγραμμένο σε προσφυγικές κοινότητες Μ. Ασίας (βλ. Α. Καρκαβίτσα, Λόγια του Λαού).

7. Οικείες και Τρυφερές Προσφωνήσεις

Η Παναγία προσεγγίζεται ως μάνα, παρηγοριά και τρυφερή παρουσία.

Παράδειγμα: «Μάνα Παναγιά!» — χαρακτηριστική φράση από τη Μακεδονία και τον Πόντο, όπου η Θεοτόκος ταυτίζεται με την εικόνα της μητέρας (βλ. Ν. Πολίτη, Παραδόσεις).

Όλες αυτές οι φωνές ενώνονται εδώ σε μία ενιαία προσευχή του λαού,

όπου η Παναγία δεν είναι απλώς πρόσωπο της πίστεως, αλλά παρουσία της καρδιάς.

Λειτουργικό Ανάγνωσμα προς την Υπεραγία Θεοτόκο

Ἐν ἡσυχίᾳ καρδίας καὶ ταπεινώσει ψυχῆς,

ἀναβοῶμεν:

Παναγία μου,

σώσε μας, βοήθησέ μας, σκέπασε μας με τη χάρη σου.

Φύλαξέ μας ἀπὸ τὸ κακό, ἐλέησέ μας καὶ φώτισέ μας στὸ σκοτάδι.

Παναγία μου, βοήθα τὰ παιδιά, τοὺς ἀρρώστους, τοὺς φτωχούς,

καὶ ὅσους δὲν ἔχουν κανέναν νὰ τοὺς θυμηθεῖ.

Κάνε τὸ θαῦμά σου, βάλε τὸ χέρι σου,

γαλήνεψε τὴν ψυχὴ μας καὶ κράτησέ μας κοντά σου.

Παναγία μου,

στάσου δίπλα μας, μὴ μᾶς ἐγκαταλείψεις·

δώσε μας δύναμη, ὑπομονὴ καὶ πίστη.

Σ’ εὐχαριστοῦμε, Παναγία μου,

γιὰ ὅσα μᾶς χάρισες, γιὰ τὴν ὑγεία, τὴν οἰκογένεια, τὴ ζωή.

Ἡ χάρη σου νὰ εἶναι πάντοτε μαζί μας

καὶ νὰ μᾶς ὁδηγεῖ στὸν σωστὸ δρόμο.

Παναγία μου,

σκέπαζε τὰ σπίτια μας καὶ φύλαγε τὰ παιδιά μας,

προστάτευε τὸ χωριό μας, φώτιζε τοὺς δρόμους μας,

κράτα μακριὰ τὸ κακό καὶ γλύκαινε τὴ λύπη μας.

Ἡ παρουσία σου, Παναγία μου,

ἀς εἶναι ἀσπίδα καὶ παρηγοριά,

μητέρα καὶ σκέπη ὅλων μας.

Ἡ Παναγία νὰ σ’ ἔχει καλά,

νὰ σε φωτίζει καὶ νὰ σε σκεπάζει.

Ἡ Παναγία νὰ σε βοηθᾷ σὲ κάθε σου βῆμα,

νὰ σοῦ δίνει ὑγεία καὶ φώτιση.

Ἡ Παναγία νὰ σε φυλάει ἀπὸ τὸ κακό

καὶ νὰ εὐλογεῖ τὸ σπίτι σου.

Ἡ Παναγία μαζί σου, ὅπου κι ἂν πας,

καὶ ἡ χάρη της νὰ σε συντροφεύει πάντοτε.

Καλή Παναγιά,

καὶ μὲ τὴ βοήθειά της νὰ ἔλθουν ὅλα δεξιά.

Παναγία μου,

τί ὄμορφο, τί καλό, τί θαῦμα εἶναι τοῦτο!

Δὲν τὸ πιστεύουμε, Παναγία μου, τί εὐλογία!

Ἡ καρδιά μας δὲ χωρᾷ τόση χαρὰ·

ἡ χάρη σου ἀς μείνει γιὰ πάντα σὲ τοῦτο τὸ καλό.

Παναγία μου,

τί πάθαμε· βοήθα νὰ μὴν τρελαθοῦμε,

νὰ τὸ ἀντέξουμε, νὰ μὴ χαθεῖ ἡ ἐλπίδα.

Λυπήσου μας, Παναγία μου, μὴ μᾶς ἀφήσεις,

φώτισε τὰ σκοτάδια μας καὶ δρόσισε τὶς καρδιὲς μας.

Σῶσε τοὺς πονεμένους, τοὺς ἄρρωστους, τοὺς μοναχικούς,

καὶ τὰ παιδιά ποὺ ὑποφέρουν.

Κράτησέ μας ὄρθιους μὲς στὴ θλίψη

καὶ χάρισέ μας εἰρήνη.

Παναγία μου,

μάνα ὅλων μας, γλυκιὰ καὶ καλή,

σὺ ποὺ πονᾷς μὲ τοὺς πονεμένους

καὶ χαίρεσαι μὲ τοὺς χαροῦμενους.

Κυρά καὶ Μάνα,

παρηγοριὰ τῶν θλιμμένων καὶ σκέπη τῶν ἀπελπισμένων,

Μητέρα τοῦ Χριστοῦ καὶ ὅλων τῶν ἀνθρώπων,

στάσου κοντὰ μας,

ὅπως στέκει ἡ μάνα στὸ παιδί της.

Παναγία μου,

ἡ χρυσή, ἡ ἀγαπημένη,

ἡ γλυκιὰ Παναγίτσα μας.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία  

• Καρκαβίτσας, Α. (1920). Λόγια του Λαού. Αθήνα: Εστία.

• Κοκκίνης, Σπ. (1975). Λαϊκές Προσευχές του Αιγαίου. Μυτιλήνη: Τυπ. Νεοελληνικής Παράδοσης.

• Μέγας, Γ. (1960). Ελληνικές Λαϊκές Ευχές και Ευλογίες. Αθήνα: Εταιρεία Λαογραφικών Μελετών.

• Πολίτης, Ν. (1904). Παραδόσεις. Αθήνα: Εστία.

• Χατζηδάκης, Μ. (1987). Η Παναγία στη Λαϊκή Πίστη και Τέχνη των Ελλήνων. Θεσσαλονίκη: ΙΜΧΑ.

-Λόγος Θείου Φωτός