Θαλής ο Μιλήσιος.Φωτό: Ηγίσιππος στο FB
Όταν η σοφία γίνεται πράξη
Στην αυγή της ελληνικής σκέψης, η φιλοσοφία δεν ήταν θεωρία αποκομμένη από τη ζωή· ήταν τρόπος ύπαρξης.
Ο Θαλής ο Μιλήσιος, ο πρώτος από τους Επτά Σοφούς, έδειξε με τη στάση του ότι η γνώση αποκτά αξία μόνο όταν μετατρέπεται σε πράξη.
Η γνωστή ιστορία του με τα ελαιοτριβεία στη Μίλητο, πέρα από το επιφανές της οικονομικής ευφυΐας, κρύβει ένα βαθύ μήνυμα για την ουσία της προσφοράς και την αληθινή σοφία — μια φιλοσοφία ζωής που βρίσκει τον απόηχό της στη χριστιανική διδασκαλία της χαράς του διδόναι.
Η ιστορία του Θαλή: Όταν η γνώση υπηρετεί τον άνθρωπο
Ο Αριστοτέλης στα Πολιτικά (1259a) διηγείται ότι κάποιοι κατηγόρησαν τον Θαλή πως, αν και σοφός, δεν είχε ωφεληθεί πρακτικά από τη σοφία του.Δηλαδή δεν είχε αξιοποιήσει τις γνώσεις του για να πλουτίσει.
Τότε εκείνος, για να αποδείξει ότι ο φιλόσοφος μπορεί να πλουτίσει αν το θελήσει, προέβλεψε —χάρη στις θείες γνώσεις του για τα άστρα και τον καιρό— ότι η επόμενη χρονιά θα είχε πλούσια σοδειά ελιών.
Με διορατικότητα, νοίκιασε όλα τα ελαιοτριβεία της Μιλήτου και της Χίου σε χαμηλή τιμή. Όταν ήρθε η ώρα της συγκομιδής, όλοι χρειάζονταν τα ελαιοτριβεία του· η ζήτηση ανέβηκε, και ο Θαλής απέκτησε σημαντικά κέρδη.
Όμως —κι εδώ κρύβεται το αληθινό μεγαλείο του— μοίρασε τα κέρδη στους συμπολίτες του, δείχνοντας πως η αξία του πλούτου βρίσκεται όχι στην κατοχή, αλλά στη χρήση του για το καλό του συνόλου.
Έτσι, απέδειξε πως η γνώση είναι δύναμη όταν γίνεται ευεργεσία, και πως ο σοφός δεν μετριέται από τα κέρδη του, αλλά από όσα χαρίζει.
«Δεν πλούτισε για να κατέχει, αλλά για να δείξει πώς η σοφία μπορεί να υπηρετεί τον άνθρωπο.»
Η χαρά του διδόναι και το χριστιανικό φως
Η στάση του Θαλή, αν και ανήκει σε προχριστιανική εποχή, συναντά βαθιά τον πυρήνα της χριστιανικής διδασκαλίας.
Η Εκκλησία μας διδάσκει:
«Όταν βλέπει ο Θεός ότι ο ευεργεθείς δεν ανταποδίδει με ευγνωμοσύνη στον ευεργέτη του, τότε ο ίδιος ο Θεός, με κρυφό τρόπο, δίνει πολλαπλάσια.»
Αυτό σημαίνει ότι ο Θείος Οφθαλμός αναγνωρίζει και ανταμείβει εκείνον που προσφέρει ανιδιοτελώς, ακόμη κι αν ο κόσμος δεν το αντιληφθεί ποτέ.
Πολλοί άνθρωποι γι’ αυτό δεν διαφημίζουν την προσφορά τους· η αγάπη τους δρα «ἐν τῷ κρυπτῷ» (Ματθαῖος 6:4).
Υπάρχει, όμως, και μια ακόμη ανώτερη κατάσταση ψυχής:
εκείνη στην οποία ο άνθρωπος δεν περιμένει καμία ανταμοιβή, ούτε ανθρώπινη ούτε θεϊκή, διότι ευτυχεί μέσα στην πράξη της προσφοράς.
Η χαρά του διδόναι γίνεται τότε αυταξία, πηγή ειρήνης και εσωτερικού φωτός.
Η διαχρονική αξία της προσφοράς
Στον σύγχρονο κόσμο, όπου το «έχω» πολλές φορές υπερισχύει του «είμαι», η φιλοσοφία του Θαλή και η χριστιανική αλήθεια της αγάπης συναντώνται ως δρόμος σωτηρίας.
Η ευδαιμονία, όπως την όριζαν οι αρχαίοι, και η αγάπη, όπως τη δίδαξε ο Χριστός, οδηγούν στην ίδια κορυφή: στη χαρά που γεννιέται όταν δίνεις.
«Είναι μακάριον το διδόναι μάλλον ή το λαμβάνειν» (Πράξεις 20:35).
Η προσφορά, λοιπόν, δεν είναι απώλεια, αλλά πληρότητα.
Δεν αφαιρεί, αλλά πολλαπλασιάζει.
Όπως ο Θαλής μοίρασε τα κέρδη του, έτσι κι εμείς μπορούμε να μοιραζόμαστε ό,τι έχουμε — γνώση, χρόνο, χαμόγελο, προσευχή, φροντίδα υλική και ψυχική προς τον πλησίον.
Κι εκεί, στη σιωπηλή χαρά της προσφοράς, ανακαλύπτουμε τη βαθύτερη μορφή σοφίας.
Επίλογος: Όταν η καρδιά γίνεται φως
Η ιστορία του Θαλή του Μιλήσιου μας υπενθυμίζει πως η σοφία χωρίς αγάπη είναι ημιτελής, όπως και η πίστη χωρίς έργα είναι νεκρή.
Η χαρά του διδόναι ενώνει την αρχαία σοφία με το χριστιανικό ήθος· είναι η γέφυρα ανάμεσα στη γνώση και στην αγάπη.
Όταν δίνουμε χωρίς να περιμένουμε,
όταν προσφέρουμε χωρίς να ζητούμε,
τότε ο Θεός ανταποδίδει σιωπηλά,
με ειρήνη στην ψυχή και φως στην καρδιά.
Και ίσως εκεί, μέσα στη σιωπή της προσφοράς,
ο άνθρωπος να συναντά το πρόσωπο του Μεγαλοδύναμου.
Βιβλιογραφία
Aristotle. (1998). Politics. Trans. C.D.C. Reeve. Indianapolis: Hackett Publishing.
Diogenes Laertius. (1925). Lives of Eminent Philosophers. Trans. R.D. Hicks. Loeb Classical Library.
Holy Bible. Κατά Ματθαῖον Εὐαγγέλιον, 6:4· Πράξεις των Αποστόλων, 20:35.
Nussbaum, Martha. (2001). The Fragility of Goodness: Luck and Ethics in Greek Tragedy and Philosophy. Cambridge University Press.
Snell, Bruno. (1982). Η ανακάλυψη του πνεύματος: Οι Έλληνες και η γένεση της ευρωπαϊκής σκέψης. ΜΙΕΤ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου