Φωτό: Pinterest
Πρόλογος
Η ψυχική νόσος, όπως η σχιζοφρένεια, η παράνοια και η βαριά κατάθλιψη, συχνά συνοδεύεται από ψευδαισθήσεις, παραισθήσεις και έντονες αρνητικές σκέψεις. Οι εμπειρίες αυτές μπορεί να λειτουργούν ως μορφή ψυχολογικής βίας («mental abuse»), προκαλώντας φόβο, αίσθημα αδυναμίας και αυτοκατηγορία (Morrison et al., 2014). Στο πλαίσιο αυτό, η ανάπτυξη μεταγνώσης και η αξιοποίηση ψυχοπνευματικών πρακτικών φαίνεται να προσφέρουν σημαντική ανακούφιση και ενίσχυση της ανθεκτικότητας των ασθενών.
Ορισμός της μεταγνώσης
Η μεταγνώση (metacognition) ορίζεται ως η ικανότητα του ατόμου να παρατηρεί, αξιολογεί και ρυθμίζει τις δικές του γνωστικές διαδικασίες, όπως σκέψεις, πεποιθήσεις και συναισθήματα (Flavell, 1979; Lysaker et al., 2013). Σε ασθενείς με ψύχωση, η μεταγνώση επιτρέπει:
Τον εντοπισμό μη ρεαλιστικών ή παραισθητικών σκέψεων.
Την ανάπτυξη εσωτερικού διαλόγου και αυτορρύθμισης.
Τη βελτίωση κοινωνικής λειτουργικότητας και μείωση αυτοκατηγορίας.
Έρευνες δείχνουν ότι η εκπαίδευση μεταγνώσης μπορεί να μειώσει την ένταση των ψευδαισθήσεων και να ενισχύσει την ικανότητα των ασθενών να διαχειρίζονται τον ψυχικό πόνο (Moritz & Woodward, 2007).
Ψυχολογικές ασκήσεις μεταγνώσης
1. Ημερολόγιο Σκέψεων
Καταγραφή καθημερινών αρνητικών σκέψεων ή ψευδαισθήσεων, αξιολόγηση αποδείξεων υπέρ ή κατά της αλήθειάς τους, και αναστοχασμός με στόχο τη διαχείριση της επίδρασης τους (Beck, 2011).
2. Άσκηση Εξωτερικής Προβολής
Φανταστικός διάλογος με την ψευδαισθητική φωνή ή αρνητική σκέψη ως ξεχωριστό πρόσωπο, για διαχωρισμό από τον εαυτό.
3. Μεταγνωστικό Ερωτηματολόγιο
Σύντομες ερωτήσεις τύπου: «Πόσο πιθανό είναι να ισχύει πραγματικά; Υπάρχει άλλη εξήγηση; Πώς θα το έβλεπε κάποιος αντικειμενικός;» (Moritz et al., 2012).
4. Mindfulness
Εστίαση στην αναπνοή ή στις αισθήσεις του σώματος, παρατήρηση αρνητικών σκέψεων χωρίς κριτική, επαναφορά προσοχής στο παρόν.
5. Μικρά Βήματα Κοινωνικής Αλληλεπίδρασης
Καθημερινή μικρή κοινωνική επαφή με φίλους ή συγγενείς, με στόχο την ενίσχυση εμπιστοσύνης και κοινωνικών δεξιοτήτων.
Θρησκευτικές/ψυχοπνευματικές ασκήσεις
1. Κομποσχοίνι ή επαναλαμβανόμενη προσευχή
Εστίαση στις χάντρες και στην προσευχή, μετατοπίζοντας την προσοχή από ψευδαισθήσεις και αρνητικές σκέψεις.
2. Μνημόνευση
Επαναλαμβανόμενες θρησκευτικές φράσεις ή στίχοι από ιερά κείμενα για συγκέντρωση και ψυχική προστασία.
3. Οπτικοποίηση θεϊκού φωτός ή προστασίας
Φαντασίωση προστατευτικού φωτός ή παρουσίας γύρω από τον εαυτό για μείωση φόβου και άγχους.
4. Καθημερινή ανασκόπηση με ευγνωμοσύνη
Στο τέλος της ημέρας, αναστοχασμός για τις στιγμές που οι ψευδαισθήσεις αντιμετωπίστηκαν χωρίς υπερβολική αναστάτωση, με σύντομη ευχαριστία ή προσευχή.
Ενσωμάτωση ψυχολογικών και θρησκευτικών πρακτικών
Η συνδυαστική χρήση μεταγνώσης και θρησκευτικών/πνευματικών τεχνικών παρέχει πολλαπλά επίπεδα στήριξης:
Αναγνώριση και διαχωρισμός σκέψεων (ψυχολογική μεταγνώση).
Μετατόπιση προσοχής σε σταθερή, θετική εμπειρία (κομποσχοίνι, προσευχή).
Ενίσχυση εσωτερικής γαλήνης και κοινωνικής λειτουργικότητας.
Ο συνδυασμός αυτός μπορεί να μειώσει την ψυχική πίεση που προκαλούν οι ψευδαισθήσεις και να ενισχύσει την ανθεκτικότητα των ασθενών.
Επίλογος
Η μεταγνώση και οι ψυχοπνευματικές πρακτικές αποτελούν αποτελεσματικά εργαλεία για την καθημερινή διαχείριση ψευδαισθήσεων και αρνητικών σκέψεων σε ψυχικά πάσχοντες. Η ενσωμάτωση τόσο ψυχολογικών όσο και θρησκευτικών ασκήσεων ενισχύει τη συναισθηματική σταθερότητα, τη συγκέντρωση και την κοινωνική λειτουργικότητα, προσφέροντας ένα πολυδιάστατο πλαίσιο στήριξης.
Βιβλιογραφία
Beck, J. S. (2011). Cognitive behavior therapy: Basics and beyond (2nd ed.). Guilford Press.
Flavell, J. H. (1979). Metacognition and cognitive monitoring: A new area of cognitive–developmental inquiry. American Psychologist, 34(10), 906–911. https://doi.org/10.1037/0003-066X.34.10.906
Lysaker, P. H., Gumley, A., & Lysaker, J. T. (2013). Metacognition in schizophrenia: Progress and future directions. Current Psychiatry Reports, 15(11), 402. https://doi.org/10.1007/s11920-013-0402-6
Moritz, S., & Woodward, T. S. (2007). Metacognitive training in schizophrenia: From basic research to knowledge translation and intervention. Current Opinion in Psychiatry, 20(6), 619–625. https://doi.org/10.1097/YCO.0b013e3282efb6c0
Moritz, S., Wirth, E., & Lincoln, T. M. (2012). Antipsychotic medication and cognitive interventions in schizophrenia: State of the art and future directions. Frontiers in Psychology, 3, 298. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2012.00298
Morrison, A. P., Pyle, M., & Gumley, A. I. (2014). Cognitive therapy for psychosis: Current evidence and future directions. Expert Review of Neurotherapeutics, 14(11), 1297–1308. https://doi.org/10.1586/14737175.2014.964290
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου