Η ελαιοσυγκομιδή στη Βαλύρα Μεσσηνίας και η ανάγκη στέγης για τους εποχιακούς εργάτες γης

                              

                                             Φωτό: κ. Νίκος Καρύδης στο FB

Εισαγωγή

Κάθε χρόνο, τέτοια εποχή, ο τόπος μας ζει στον ρυθμό της συγκομιδής της ελιάς – όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο γεωπόνος της Βαλύρας Μεσσηνίας, κ. Νίκος Καρύδης, στη σελίδα του στο FB. Παραγωγοί, εργάτες και οικογένειες συμμετέχουν σε μια προσπάθεια που κρατά ζωντανή την αγροτική οικονομία και την παράδοση του ελαιολάδου.

Ωστόσο, εκτός από τις συνηθισμένες προκλήσεις, όπως οι καιρικές συνθήκες ή οι διακυμάνσεις των τιμών, ένα ολοένα και πιο σοβαρό πρόβλημα αναδεικνύεται τα τελευταία χρόνια: η έλλειψη διαθέσιμης στέγης για τους εποχιακούς εργάτες γης.

Οι άνθρωποι που έρχονται να βοηθήσουν στη σημαντικότερη περίοδο της χρονιάς, συχνά δεν έχουν πού να μείνουν· καταλήγουν να διανυκτερεύουν σε αποθήκες, εγκαταλελειμμένα κτίσματα ή ακόμα και μέσα σε αυτοκίνητα. Το πρόβλημα αυτό δεν αφορά μόνο τους εργάτες — αφορά ολόκληρη την τοπική κοινωνία. Χωρίς σταθερό εργατικό δυναμικό, η συγκομιδή καθυστερεί, οι ελιές μένουν στα δέντρα και η παραγωγή χάνεται.

Η σημασία της ελαιοκαλλιέργειας και η έλλειψη εργατικών χεριών

Η ελιά αποτελεί έναν από τους βασικότερους πυλώνες της αγροτικής παραγωγής της Μεσσηνίας. Χιλιάδες οικογένειες ζουν από το ελαιόλαδο, είτε ως παραγωγοί, είτε ως εργάτες, είτε μέσα από τη μεταποίηση και το εμπόριό του. Η συγκομιδή είναι το πιο κρίσιμο στάδιο της παραγωγικής διαδικασίας και απαιτεί πλήθος εργατών που θα συλλέξουν τον καρπό στον σωστό χρόνο.

Τα τελευταία χρόνια, όμως, η Μεσσηνία – όπως και άλλες περιοχές της Πελοποννήσου – αντιμετωπίζει σοβαρές ελλείψεις εργατικού δυναμικού. Σύμφωνα με πρόσφατα δημοσιεύματα, το έλλειμμα εργατών γης στην Πελοπόννησο υπολογίζεται περίπου στο 30% των πραγματικών αναγκών. Αυτό σημαίνει ότι σχεδόν ένας στους τρεις εργάτες που χρειάζονται για να καλυφθούν οι καλλιεργητικές ανάγκες δεν είναι διαθέσιμος.

Η έλλειψη αυτή έχει οδηγήσει σε αύξηση του κόστους εργασίας, με τα μεροκάματα των εποχιακών εργατών γης στη συγκομιδή της ελιάς να κυμαίνονται πλέον μεταξύ 60 και 80 ευρώ την ημέρα. Το υψηλό αυτό κόστος, αν και εύλογο λόγω της ζήτησης, δυσκολεύει τους μικρούς παραγωγούς να αντεπεξέλθουν οικονομικά.

Παράλληλα, η παραγωγή ελιάς φέτος στη Μεσσηνία εμφανίζεται μειωμένη έως και κατά 50%, γεγονός που οφείλεται κυρίως στις καιρικές συνθήκες και στα προβλήματα της ανθοφορίας. Παρότι η μειωμένη παραγωγή θα μπορούσε να σημαίνει και λιγότερη ανάγκη για εργάτες, στην πράξη η καθυστέρηση στη συγκομιδή και η έλλειψη χεριών οδηγεί σε ακόμη μεγαλύτερες απώλειες παραγωγής.

Η ελαιοκαλλιέργεια στη Μεσσηνία καλύπτει σημαντικές εκτάσεις, όπως καταγράφεται στη βάση δεδομένων της Gaiapedia («Στατιστικά καλλιεργειών νομού Μεσσηνίας»), γεγονός που αναδεικνύει την ανάγκη για οργανωμένο και επαρκές ανθρώπινο δυναμικό. Χωρίς εργάτες, μεγάλα τμήματα ελαιώνων κινδυνεύουν να μείνουν ασυγκόμιστα.

Το πρόβλημα της στέγης και η ανάγκη συλλογικής δράσης

Η έλλειψη κατάλληλων καταλυμάτων για τους εποχιακούς εργάτες αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες που επιδεινώνουν το πρόβλημα. Όταν οι εργάτες δεν έχουν εξασφαλισμένη και αξιοπρεπή διαμονή, είτε αποφεύγουν να έρθουν, είτε εγκαταλείπουν νωρίς την εργασία τους.

Η κατάσταση αυτή έχει άμεσο αντίκτυπο στη συγκομιδή. Η περιορισμένη διαθεσιμότητα στέγης αυξάνει το κόστος, δημιουργεί καθυστερήσεις και εν τέλει μειώνει την ανταγωνιστικότητα της τοπικής παραγωγής. Στη Βαλύρα, όπου πολλοί κάτοικοι είναι υπερήλικες, γυναίκες μόνες ή συγχωριανοί που ζουν μακριά, η συμβολή των εποχιακών εργατών είναι κυριολεκτικά καθοριστική. Χωρίς αυτούς, μεγάλο μέρος των ελαιοπερίβολων δεν μπορεί να συγκομιστεί ή να συντηρηθεί σωστά.

Προτάσεις για δράση

Για να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά το ζήτημα, χρειάζεται συντονισμός και συνεργασία:

1. Καταγραφή διαθέσιμων καταλυμάτων μέσα στην κοινότητα, ώστε να γνωρίζουν οι παραγωγοί πού μπορούν να φιλοξενήσουν εργάτες με αξιοπρέπεια και ασφάλεια.

2. Σύστημα διασύνδεσης μεταξύ παραγωγών, εργατών και ιδιοκτητών καταλυμάτων, με τη στήριξη της κοινότητας ή του τοπικού συνεταιρισμού.

3. Κίνητρα φιλοξενίας για όσους διαθέτουν κατάλυμα — οικονομικά ή σε μορφή κοινωνικής αναγνώρισης.

4. Ενημέρωση και εκπαίδευση για σωστούς όρους διαμονής, υγιεινής και ασφάλειας.

5. Συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση, ώστε να προωθηθούν προγράμματα προσωρινής στέγασης ή αξιοποίησης δημοτικών ακινήτων για φιλοξενία εργατών.

Επίλογος

Η καλλιέργεια της ελιάς δεν είναι απλώς μια αγροτική δραστηριότητα· είναι τρόπος ζωής, παράδοση και πηγή ταυτότητας για τη Μεσσηνία. Το πρόβλημα της έλλειψης εργατών και στέγης για αυτούς τους ανθρώπους αποτελεί κρίσιμη απειλή όχι μόνο για την παραγωγή, αλλά και για την κοινωνική συνοχή του τόπου.

Η εξεύρεση λύσεων αξιοπρέπειας και φιλοξενίας για τους εποχιακούς εργάτες δεν είναι πολυτέλεια — είναι αναγκαιότητα. Μόνο με συλλογική δράση, συνεργασία και αλληλεγγύη μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι καμία ελιά δεν θα μείνει αμάζευτη και κανένας εργάτης δεν θα κοιμηθεί χωρίς στέγη κάτω από τον μεσσηνιακό ουρανό.

Θερμές ευχαριστίες στον κύριο Νίκο Καρύδη, τον δραστήριο και δημοφιλή γεωπόνο της Βαλύρας μας που έφερε το θέμα στέγασης των εργατών ελαιοσυγκομιδής στο προσκήνιο.

Βιβλιογραφία

• Θάρρος News (2024). «Χωρίς εργατικά χέρια η φετινή ελαιοσυγκομιδή στη Μεσσηνία».

• Μεσόγειος TV (2023). «Η έλλειψη εργατών γης απειλεί και την ελαιοσυγκομιδή στη Μεσσηνία».

• Notospress (2024). «S.O.S. από τους ελαιοπαραγωγούς για την έλλειψη εργατών γης στην Πελοπόννησο».

• Agrotypos (2024). «Η σημασία του καλίου στην ελιά».

• Gaiapedia (2023). «Στατιστικά καλλιεργειών νομού Μεσσηνίας».

• Messinia24 (2019). «Χρόνιες αδυναμίες του ελαιοκομικού κλάδου και προτάσεις Ελαϊκής Πολιτικής».