Ο Ταξιάρχης Πανορμίτης της Σύμης και το θαυμαστό έθιμο των μπουκαλιών

 

                                                    Φωτό: George Mitropias

Εισαγωγή

Στο γαλήνιο νησί της Σύμης, εκεί όπου το γαλάζιο του Αιγαίου σμίγει με το φως της πίστης, δεσπόζει το μοναστήρι του Αρχαγγέλου Μιχαήλ του Πανορμίτη. Πρόκειται για ένα από τα σπουδαιότερα προσκυνήματα του Δωδεκανησιακού χώρου, αλλά και ολόκληρης της Ορθοδοξίας. Η φήμη του ξεπερνά τα σύνορα της Ελλάδας χάρη στην ευσέβεια των πιστών, τα θαύματα που αποδίδονται στον Ταξιάρχη και κυρίως χάρη σε ένα μοναδικό λαϊκό έθιμο: την αποστολή μπουκαλιών με γραπτές προσευχές, τα οποία, όπως λέγεται, ταξιδεύουν με θαυμαστό τρόπο και φτάνουν στο μοναστήρι.

                                                              Φωτό: Rodos Today

Το Μοναστήρι του Πανορμίτη

Το Μοναστήρι του Ταξιάρχη βρίσκεται στον φυσικό κόλπο του Πανόρμου, στο νότιο τμήμα της Σύμης. Η σημερινή μορφή του ανάγεται στον 18ο αιώνα, όταν ανακαινίστηκε σε μπαρόκ ρυθμό, με εντυπωσιακό καμπαναριό και μεγάλο προαύλιο (Χατζηδάκης, 1997). Η αργυρή εικόνα του Αρχαγγέλου, ύψους σχεδόν δύο μέτρων, αποτελεί θαυματουργό κειμήλιο και πόλο έλξης χιλιάδων πιστών.

Η φήμη του Πανορμίτη εξαπλώθηκε από παλιά στους ναυτικούς της Μεσογείου, που τον θεωρούν προστάτη των θαλασσινών ταξιδιών. Οι περισσότεροι ναυτικοί της Σύμης και των γύρω νησιών δεν ξεκινούν ταξίδι χωρίς να επικαλεστούν τη βοήθειά του (Πολίτης, 2003).

                                                                   Φωτό: Βικιπαίδεια

Το Έθιμο των Μπουκαλιών

Ανάμεσα στις παραδόσεις που συνδέονται με τον Πανορμίτη, ξεχωρίζει το έθιμο με τα “μπουκάλια της προσευχής”. Σύμφωνα με τη λαϊκή πίστη, οι πιστοί γράφουν σε ένα μικρό χαρτάκι το όνομά τους ή ένα αίτημα — ευχαριστήριο ή ικετευτικό — και το τοποθετούν μέσα σε ένα σφραγισμένο μπουκάλι, το οποίο ρίχνουν στη θάλασσα, από οποιοδήποτε μέρος της Μεσογείου.

Τα μπουκάλια αυτά, όπως αναφέρουν πολλές μαρτυρίες, καταλήγουν με θαυμαστό τρόπο στον όρμο του Πανόρμου, μπροστά από το μοναστήρι. Οι μοναχοί τα συλλέγουν και τα φυλάσσουν ευλαβικά, θεωρώντας τα σημάδια της προστασίας του Αρχαγγέλου (Παπαδημητρίου, 2010).

Η πίστη αυτή εκφράζει τη βεβαιότητα ότι ο Ταξιάρχης “οδηγεί” τα αιτήματα των ανθρώπων στη θεία πρόνοια, λειτουργώντας ως μεσολαβητής και φύλακας. Παράλληλα, αποτυπώνει τη βαθιά σχέση του νησιού με τη θάλασσα — πηγή κινδύνου αλλά και ευλογίας (Σακελλαρίου, 1985).

Θαύμα ή φυσικό φαινόμενο;

Ερευνητές έχουν επιχειρήσει να εξηγήσουν το φαινόμενο με βάση τα θαλάσσια ρεύματα που ενώνουν τη Ρόδο, την Κρήτη, την Κύπρο και τη Μικρά Ασία με τη Σύμη. Ωστόσο, για τους πιστούς, η άφιξη των μπουκαλιών δεν είναι απλή σύμπτωση, αλλά ένδειξη ότι ο Ταξιάρχης “ταξιδεύει” μαζί τους (Καραγιάννης, 2018).

Η παράδοση συντηρείται ζωντανή ως τις μέρες μας, με εκατοντάδες πιστούς να στέλνουν ακόμα μπουκάλια, ζητώντας ευλογία, υγεία ή προστασία στα ταξίδια τους.

Πανηγύρι και προσκύνημα

Η πανήγυρη του Ταξιάρχη εορτάζεται στις 8 Νοεμβρίου (Σύναξις των Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ). Τότε το μοναστήρι πλημμυρίζει από προσκυνητές, πολλοί από τους οποίους έρχονται με καΐκια από τη Ρόδο, την Κω και τα γύρω νησιά, προσφέροντας τα τάματά τους — από ασημένια ομοιώματα πλοίων μέχρι μπουκάλια με ευχές (Μαυρολέων, 2005).

Επίλογος

Ο Ταξιάρχης Πανορμίτης παραμένει φάρος πίστης και ελπίδας για τους ναυτικούς και όλους όσοι πιστεύουν στη θεία παρέμβαση. Το έθιμο των μπουκαλιών, πέρα από το θαύμα, είναι μια πράξη επικοινωνίας με το θείο, μια έκφραση της ανθρώπινης ανάγκης να στείλει κανείς την προσευχή του “εκεί που πρέπει”, ακόμη κι αν η απόσταση είναι μεγάλη.

Στη γαλήνη του κόλπου του Πανόρμου, ο ήχος των κυμάτων και το φως του Αρχαγγέλου θυμίζουν ότι η πίστη ταξιδεύει, όπως το μπουκάλι στη θάλασσα — και πάντα βρίσκει το λιμάνι της.

Ευχές

Είθε ο Ταξιάρχης Μιχαήλ ο Πανορμίτης να φωτίζει και να προστατεύει όλους τους ταξιδιώτες, τους ναυτικούς και όσους πορεύονται “εν μέσω θαλάσσης και βίου”.

Να φέρνει ειρήνη στις καρδιές, ευλογία στα σπίτια και φως στον δρόμο κάθε ανθρώπου που Τον επικαλείται.

Ἀπολυτίκιον τοῦ Ἀρχαγγέλου Μιχαήλ (Ἦχος δʹ)

Ὡς τοῦ οὐρανοῦ τῶν Ἀρχιστρατήγων,

τὰς ἱκεσίας ἡμῶν παράδεξαι,

καὶ ῥῦσαι ἡμᾶς ἀπὸ κινδύνων,

σύ γάρ εἶ τῶν Ἀσωμάτων ἡγεμών.

Καὶ ἄνωθεν ἡμᾶς σκέπε,

τοῖς πτερύγοις τῆς ἀϋλου σου δόξης,

τῶν Ἀρχαγγέλων, Μιχαήλ,

πρεσβεύων ἀπαύστως ὑπὲρ τῶν ψυχῶν ἡμῶν.

 

                                                                  Φωτό: e ribbing

 

Το Ταξίδι του Μπουκαλιού — Παραμύθι του Πανορμίτη

  Ένα λαϊκό παραμύθι εμπνευσμένο από το θαύμα του Πανορμίτη και το ταξίδι του μπουκαλιού — μια ιστορία που θα μπορούσε να ειπωθεί γύρω από το λυχνάρι ή στην αυλή ενός νησιώτικου σπιτιού, με την αύρα της θάλασσας και την ευωδιά του θυμιάματος.

Στη Σύμη, εκεί που το φως χαϊδεύει τις πέτρες και τα καΐκια κοιμούνται στο λιμάνι σαν κουρασμένα πουλιά,  στέκεται το μοναστήρι του Ταξιάρχη Πανορμίτη, φρουρός του νησιού και των ανθρώπων του.

Λένε πως κάθε κύμα που σκάει στον Πανόρμο έχει μέσα του κι ένα «ευχαριστώ», κι ένα «βοήθα με» από καρδιές που δεν χωράνε στη σιωπή.

Μια φορά κι έναν καιρό, ήταν ένας μικρός ψαράς, ο Μιχάλης. Ζούσε μόνος με τη μάνα του και κάθε βράδυ άναβε ένα κερί μπροστά στην εικόνα του Ταξιάρχη.

Όταν μια μεγάλη θαλασσοταραχή βύθισε το καΐκι του πατέρα του, ο Μιχάλης υποσχέθηκε πως, όταν μεγαλώσει, θα ρίξει ένα μπουκάλι με προσευχή στη θάλασσα — δώρο και τάμα μαζί.

Τα χρόνια πέρασαν, κι ένα καλοκαίρι, λίγο πριν φύγει για ταξίδι στα ξένα, ο Μιχάλης έγραψε σε ένα χαρτάκι:

«Ταξιάρχη μου, φύλαγέ μας όλους στη θάλασσα.

Κι αν χαθώ, φέρε τη σκέψη μου πίσω στη Σύμη,

εκεί που κοιτάς τον κόσμο από το μοναστήρι σου.»

Το χαρτάκι μπήκε μέσα σ’ ένα γυάλινο μπουκάλι, σφραγίστηκε προσεκτικά, κι έπεσε στα νερά της Ρόδου, εκεί που ο ήλιος έσβηνε στο πέλαγος.

Πέρασαν μήνες. Καταιγίδες, ρεύματα, άνεμοι — το μπουκάλι χόρευε, άλλοτε κάτω από αστέρια, άλλοτε μέσα σε σκοτάδι. Μα δεν βυθίστηκε.

Κι ένα πρωινό του Νοέμβρη, την παραμονή της γιορτής του Ταξιάρχη, οι μοναχοί του Πανορμίτη βγήκαν να καθαρίσουν τον όρμο.

Και τότε — να! — ανάμεσα στα βότσαλα, ένα μικρό μπουκάλι λαμποκοπούσε. Μέσα του, το χαρτάκι στεγνό, η γραφή καθαρή.

Το άνοιξαν ευλαβικά, διάβασαν την προσευχή κι έβαλαν το χαρτί μπροστά στην εικόνα του Αρχαγγέλου.

Την ίδια εκείνη μέρα, σ’ ένα λιμάνι της Μάλτας, ένας ψαράς έσωσε από τη φουρτούνα έναν νέο ναυτικό που έμοιαζε χαμένος.

Ήταν ο Μιχάλης. Και όταν γύρισε πίσω στη Σύμη, περνώντας την πύλη του μοναστηριού, είδε το χαρτάκι του μπροστά στο εικόνισμα.

Έπεσε στα γόνατα και δάκρυσε. Γιατί κατάλαβε πως το μπουκάλι ταξίδεψε με οδηγό φτερωτό.

Κι από τότε λένε στο νησί πως κανένα μήνυμα δεν χάνεται, όταν το στέλνεις με πίστη.

Ο Ταξιάρχης Πανορμίτης διαβάζει τις λέξεις που ταξιδεύουν με τη θάλασσα — κι όταν η καρδιά είναι καθαρή, τις φέρνει πίσω, σαν κύμα που επιστρέφει στην ακτή.

Επίλογος

Κι έτσι, κάθε φορά που βλέπεις ένα μπουκάλι να επιπλέει στα νερά, μη γελάς· ίσως μέσα του να ’χει μια προσευχή, έναν πόνο ή ένα ευχαριστώ.

Ίσως ταξιδεύει κι αυτό για τη Σύμη, για τον Πανορμίτη, εκεί που οι άγγελοι δίνουν φτερά στις ελπίδες των ανθρώπων.

                                                             Φωτό: travel.gr

Ευχές

Ὁ Ταξιάρχης νὰ σκεπάζει τὸ σπίτι  σας, νὰ εὐλογεῖ τὸν δρόμο σας, νὰ φυλάει τὴν καρδιὰ σου ἀπὸ κάθε φουρτούνα!  

 Ο Ταξιάρχης Πανορμίτης να σας σκεπάζει, να φωτίζει τα βήματά σας και να φέρνει γαλήνη στις θάλασσες και στη ζωή σας.

 -Λόγος Θείου Φωτός

Βιβλιογραφία  

• Καραγιάννης, Ν. (2018). Θαλάσσιες παραδόσεις και λαϊκή πίστη στο Αιγαίο. Αθήνα: Εκδόσεις Δόμος.

• Μαυρολέων, Ε. (2005). Τα θαύματα του Πανορμίτη της Σύμης. Ρόδος: Ιερά Μητρόπολις Σύμης.

• Παπαδημητρίου, Ι. (2010). Ο Ταξιάρχης της Σύμης: Παράδοση και προσκύνημα. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαδημητρίου.

• Πολίτης, Ν. Γ. (2003). Μελέτες περί του ελληνικού λαϊκού βίου. Αθήνα: Εστία.

• Σακελλαρίου, Μ. (1985). Η λαϊκή θρησκευτικότητα στα νησιά του Αιγαίου. Αθήνα: ΙΜΧΑ.

• Χατζηδάκης, Γ. (1997). Ιερά Μονή Πανορμίτου Σύμης: Ιστορία και θαύματα. Ρόδος: Εκκλησιαστικές Εκδόσεις.