Ο Θείος Λόγος και η Εσωτερική Επικοινωνία του Θεού με τον Άνθρωπο
1. Εισαγωγή
Η θεία επικοινωνία δεν πραγματοποιείται με ανθρώπινα μέσα ή φωνές αισθητές, αλλά με τον ενδιάθετο Λόγο, που μιλά μέσα στην καρδιά του ανθρώπου. Η Παλαιά και η Καινή Διαθήκη φανερώνουν πως ο Θεός προσαρμόζει τον λόγο Του στη νοητική και πνευματική κατάσταση εκείνου που Τον ακούει: «ἐγένετο λόγος Κυρίου πρός με λέγων» (Ἰερεμίας 1:4). Δεν πρόκειται για ήχο που συλλαμβάνουν τα αυτιά, αλλά για εσωτερική φανέρωση, έναν λόγο που εκφέρεται εν σιωπῇ, χωρίς φθόγγο, αλλά με βεβαιότητα.
2. Η “καρδιά” ως τόπος θείας επικοινωνίας
Στην Αγία Γραφή και στη λειτουργική γλώσσα, η «καρδιά» δεν σημαίνει το σωματικό όργανο ούτε απλώς το συναισθηματικό κέντρο, αλλά το κέντρο του προσώπου, εκεί όπου ενώνονται ο νους, η ψυχή και η θέληση. Όταν στη Θεία Λειτουργία ακούμε το «Ἄνω σχῶμεν τὰς καρδίας», δεν σημαίνει ανύψωση συναισθημάτων, αλλά παύση των γήινων λογισμών· σιωπά η καρδιά, και η ενέργεια του ανθρώπου ανέρχεται νοερά προς τον Θεό.O κεκαθαρμένος άνθρωπος εαυτώ και Θεώ συστρεφόμενος επικοινωνεί με τον Δημιουργό του.
Ο Ἅγιος Μακάριος ὁ Αἰγύπτιος λέει:
«Ἡ καρδία μικρόν ἐστίν ὄργανον, καὶ ὅμως ἐκεῖ εἰσὶν οἱ λογισμοί, καὶ ἐκεῖ κατοικεῖ ὁ Θεός καὶ οἱ ἄγγελοι.» (Ὁμιλία ΙΕ΄).
Η καρδιά, όταν καθαρθεί, γίνεται ναός του Αγίου Πνεύματος. Όταν σιωπά από τα πάθη και τους λογισμούς, τότε ο νους ενεργεί καθαρά:
«Ὅταν σιωπήσῃ ἡ καρδία ἀπὸ λογισμῶν, τότε ἐνεργεῖ ὁ νοῦς καθαρῶς, καὶ ἐκεῖ γεννᾶται ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ.» (Ἅγιος Ἰσαάκ ὁ Σύρος, Λόγος ΜΓ΄).
3. Ο Λόγος του Θεού στους Προφήτες
Η φράση «ἐγένετο λόγος Κυρίου πρός με λέγων» δηλώνει ότι ο Λόγος ενεργεί εσωτερικά, χωρίς να εξαρτάται από τα αισθητήρια. Οι Πατέρες εξηγούν ότι πρόκειται για εσωτερική ακοή, ένα είδος νοερής επικοινωνίας. Ο προφήτης ακούει όπως θα άκουγε με τα αυτιά, όμως οι γύρω του δεν ακούουν τίποτε· είναι ο λεγόμενος ενδιάθετος λόγος.
Ο Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος σημειώνει:
«Ὁ Θεὸς οὐ λόγοις ἠχηροῖς ἐννοεῖται, ἀλλ᾽ ἐν ἡσυχίᾳ καὶ καθαρᾷ διανοίᾳ.» (Λόγος 27, Περὶ Θεολογίας).
Στην Παλαιά Διαθήκη, ο Μωυσής «ἤκουσε» τον Θεό μέσα από την φλόγα, ο προφήτης Ηλίας Τον αναγνώρισε «ἐν φωνῇ αὔρας λεπτῆς» (Γ΄ Βασιλειῶν 19:12)· όχι σε σεισμό ή πῦρ, αλλά στη λεπτή σιωπή, όπου ο Θεός αποκαλύπτεται στην καθαρμένη ψυχή.
4. Η Θεία Φωνή στην Καινή Διαθήκη
«Οὗτός ἐστιν ὁ Υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν ᾧ εὐδόκησα.» (Ματθ. 3:17)
Η φωνή αυτή, αν και ακούστηκε εξωτερικά, είναι σημείο της θείας φανέρωσης· ο Πατήρ, ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα αποκαλύπτονται εν κοινωνίᾳ. Ο Ἅγιος Ιωάννης ὁ Χρυσόστομος ερμηνεύει ότι η φωνή αυτή δεν είναι ήχος φυσικός, αλλά φανέρωση του θελήματος του Πατρός προς τον κόσμο (Ὁμιλία 12 εἰς Ματθαῖον).
5. Η σιωπή ως γλώσσα του Θεού
Η θεία επικοινωνία δεν είναι πολυλογία· είναι λακωνική και σαφής : ο Θεός δεν πλατειάζει, γιατί κάθε λόγος Του είναι δημιουργικός, φέρει δύναμη ύπαρξης. Ο Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Σιναΐτης λέει:
«Ἡ σιωπὴ τοῦ νοὸς, ἡ ἡσυχία τῆς καρδίας, ἡ ἀφώνως προσευχή, ταύτα εἰσὶν ἡ γλῶσσα τοῦ Θεοῦ.» (Κλίμαξ, Λόγος ΚΖ΄).
Ο Θεός μιλάει μέσα στη σιωπή, γιατί εκεί μόνο ο άνθρωπος μπορεί να Τον ακούσει. Όπως ο προφήτης Ηλίας άκουσε τον Κύριο «ἐν φωνῇ αὔρας λεπτῆς», έτσι και ο καθαρμένος άνθρωπος Τον ακούει όχι με τα αυτιά, αλλά με τον νου που σιωπά, εαυτώ και Θεώ συσστρεφόμενος.
6. Διάκριση θείας και ψευδο-πνευματικής εμπειρίας
Ο άνθρωπος μπορεί να αισθανθεί φωνές ή φως σε διάφορα σημεία του σώματος, αλλά αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα θεία προέλευση. Ο Ἅγιος Ἰσαάκ ὁ Σύρος προειδοποιεί:
«Πολλοὶ ἤκουσαν φωνήν καὶ ἐπλανήθησαν, διότι ἡ καρδία αὐτῶν οὐκ ἦν καθαρά.» (Λόγος ΝΗ΄).
«Ἐὰν ἡ φωνὴ ἢ τὸ φῶς φέρῃ ταραχήν ἢ ὕψωσιν ἑαυτοῦ, ἔστι πλάνη· ἐὰν φέρῃ ταπείνωσιν καὶ χαρὰν ἄφωνον, ἔστι χάρις.» (Κατηχήσεις, 12).
«Καὶ τὸ σῶμα κοινωνεῖ τῆς θείας χάριτος, ἐπειδὴ καὶ τοῦτο ἔλαβε πνοὴν ἐκ τοῦ Θεοῦ.» (Ὑπὲρ τῶν ἱερωσυχαστῶν, Λόγος Β΄).
Η εμπειρία αυτή γίνεται νοερά και εσωτερική, και όχι αισθητηριακή.
Το «στέμμα», στο άνω μέρος της κεφαλής, έχει συμβολικό χαρακτήρα: εκφράζει την ανύψωση του νου προς τον Θεό, εκεί όπου το Άγιο Πνεύμα επισκιάζει τον άνθρωπο. Ο Ἅγιος Ἀντώνιος ὁ Μέγας λέει:
«Ὅταν ἡ χάρις ἐπισκιάσῃ τὸν νοῦν, τότε ὁ ἄνθρωπος ὑψοῦται πρὸς τὸν Θεόν, ὡς ἐκ τῆς κορυφῆς τοῦ ἰδίου ὄρους.» (Λόγοι Ἠθικοί, κεφ. 5).
Η μίτρα που φορεί ο Επίσκοπος, στο ίδιο σημείο, συμβολίζει τη θεία στεφάνωση του νου που ενώθηκε με τη χάρη.
7. Συμπέρασμα
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ἅγιος Ἀντώνιος ὁ Μέγας. Λόγοι Ἠθικοί. Στο: Φιλοκαλία τῶν Ἱερῶν Νηπτικῶν, τόμ. Α΄. Ἀθῆναι: Ἀστήρ, 1970.
Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος. Λόγοι Θεολογικοί (27–31). PG 36. Ἀθῆναι: Migne, 1857.
Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμάς. Ὑπὲρ τῶν ἱερωσυχαστῶν. PG 150–151. Ἀθῆναι: Migne, 1865.
Ἅγιος Ἰσαάκ ὁ Σύρος. Λόγοι Ἀσκητικοί. Μετ. Ἰ. Σπανδωνῆ. Ἀθῆναι: Ἀστήρ, 1990.
Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Σιναΐτης. Κλίμαξ, ἤτοι Κλίμαξ τῶν θείων ἀναβάσεων. Ἀθῆναι: Ἀστήρ, 1983.
Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος. Ὁμιλίαι εἰς τὸ Κατὰ Ματθαῖον Εὐαγγέλιον. PG 57. Ἀθῆναι: Migne, 1862.
Ἅγιος Μακάριος ὁ Αἰγύπτιος. Ὁμιλίαι Πνευματικαί. Φιλοκαλία τῶν Ἱερῶν Νηπτικῶν, τόμ. Α΄. Ἀθῆναι: Ἀστήρ, 1970.
Ἅγιος Συμεών ὁ Νέος Θεολόγος. Κατηχήσεις. PG 120. Ἀθῆναι: Migne, 1864.
Ἁγία Γραφή. Ἡ Παλαιὰ καὶ Ἡ Καινὴ Διαθήκη. Ἐκδόσεις Ἀποστολικῆς Διακονίας, Ἀθῆναι, 2003.
-Λόγος Θείου Φωτός
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου