Πνευματική Νοημοσύνη (SI): Νους, διάνοια ή συνδυασμός και των δύο;

           :  

Φωτογραφίες:Pinterest

Η πνευματική νοημοσύνη (Spiritual Intelligence – SI) αποτελεί έναν σχετικά νέο όρο στην επιστημονική βιβλιογραφία και συνδέεται με την ικανότητα του ανθρώπου να βρίσκει νόημα, σκοπό και εσωτερική καθοδήγηση στη ζωή (Zohar & Marshall, 2000). Σε αντίθεση με τη γνωστική νοημοσύνη (IQ) και τη συναισθηματική νοημοσύνη (EQ), η SI εστιάζει στις υπαρξιακές διαστάσεις της ανθρώπινης ύπαρξης, στη δυνατότητα υπέρβασης του εαυτού και στην ενόραση ανώτερων αξιών (Emmons, 2000). Το ενδιαφέρον αυτής της μελέτης έγκειται στο ότι η έννοια της SI μπορεί να διασυνδεθεί γόνιμα με την Ορθόδοξη Πατερική Παράδοση, όπου ο άνθρωπος καλείται όχι μόνο να νοηματοδοτήσει, αλλά να μεταμορφώσει την ύπαρξή του διά της ενώσεώς του με το Άκτιστο Φως. Στο τέλος ακολουθεί  ένα ερωτηματολόγιο για να εκτιμήσετε την δική σας Πνευματική Νοημοσύνη.

1. Φιλοσοφική Προσέγγιση της Πνευματικής Νοημοσύνης

Η φιλοσοφία από τον Πλάτωνα έως τον Κίρκεγκορ διερεύνησε το νόημα ζωής και τον εσωτερικό προσανατολισμό του ανθρώπου. Ο Πλάτων (Πολιτεία VI) μιλά για «ἀνάβασιν τῆς ψυχῆς» προς την αλήθεια∙ οι Στωικοί αναζήτησαν την αταραξία μέσω εσωτερικής πειθαρχίας. Η νεότερη φαινομενολογία ανέδειξε τη συνείδηση ως φορέα νοήματος (Husserl, 1931).

Η SI επομένως δεν περιορίζεται στη θρησκευτική πίστη, αλλά στη θεμελιώδη αναζήτηση νοήματος, όπως διατύπωσε ο Frankl (1963), ο οποίος υποστήριξε ότι «ο άνθρωπος μπορεί να επιβιώσει σχεδόν οτιδήποτε, αν έχει ένα ‘γιατί’ να ζήσει».

 

2. Ψυχολογική Προσέγγιση της SI  

Ο Emmons (2000) ορίζει την SI ως «ένα σύνολο πνευματικών ικανοτήτων που συμβάλλουν στην προσαρμοστικότητα και στην προσωπική ολοκλήρωση». Προτείνει πέντε διαστάσεις:

2.1 Υπερβατικότητα του Υλικού Εαυτού

Ικανότητα να υπερβαίνει κανείς τα όρια του εγώ και του υλισμού.

Παράδειγμα: Άτομο που βιώνει απώλεια αλλά στρέφεται σε πρακτικές προσευχής αντί για αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές.

2.2 Ικανότητα Νοηματοδότησης (Meaning-Making)

Αναζήτηση βαθύτερου σκοπού ζωής.

Παράδειγμα: Εθελοντισμός ως απάντηση στην υπαρξιακή αναζήτηση.

2.3 Εξέλιξη της Συνείδησης

Η συνείδηση θεωρείται δυναμική και εξελίξιμη.

Παράδειγμα: Προσωπική ωρίμανση μέσω στοχασμού και αυτοαξιολόγησης.

2.4 Προσευχή ή Διαλογισμός ως Νοητικοί Μηχανισμοί Ρύθμισης

Οι πνευματικές πρακτικές βελτιώνουν την ψυχική υγεία (Piedmont, 1999).

Παράδειγμα: Η θεραπευτική επίδραση της προσευχής στην αντιμετώπιση άγχους.

2.5 Ηθική και Συνεκτική Δράση

Η SI δεν είναι απλώς “αίσθηση” αλλά οδηγεί σε πράξη.

Παράδειγμα: Συγχώρεση αντί εκδίκησης σε μία προσωπική σύγκρουση.

Η σύγχρονη ψυχολογία θεωρεί ότι η SI προάγει την ψυχική ανθεκτικότητα, την κατάκτηση νοήματος και την αυθεντικότητα (King, 2008).

Πίνακας Ερμηνείας Προσωπικού Προφίλ SI

Νοῦς	Διάνοια	Αρμονία	Ερμηνεία
Υψηλός	Χαμηλή	Μέτρια	Ενορατικός τύπος – χρειάζεται δομή
Χαμηλός	Υψηλή	Χαμηλή	Λογικός/ανάλυση – χωρίς εσωτερική σύνδεση
Μέτριος	Μέτριος	Μέτριος	Στάδιο αναζήτησης – υγιής βάση ανάπτυξης
Υψηλός	Υψηλός	Υψηλός	Πνευματική ωριμότητα – SI «διάκριση»
Χαμηλός	Χαμηλός	Χαμηλός	Εκκίνηση αυτογνωσίας – ανάγκη για θεραπεία

3. Η Ορθόδοξη Πατερική Παράδοση και η SI  

Η Ορθόδοξη Παράδοση, αν και δεν χρησιμοποιεί τον όρο «SI», προβάλλει τον άνθρωπο ως ον που έχει νοερά δύναμη, δυνατότητα κοινωνίας με τον Θεό. Η ησυχαστική θεολογία αναπτύσσει μία πνευματική νοημοσύνη που δεν περιορίζεται στη γνώση, αλλά αποτελεί υπαρξιακή μεταμόρφωση.

3.1 Ορισμός του “Νοῦ”

Στην ορθόδοξη θεολογία, ο νοῦς δεν ταυτίζεται με τη λογική ή τη σκέψη. Είναι η βαθύτερη δύναμη της ψυχής, το «μάτι της καρδιάς» (Έφ. 1:18), που βλέπει την αλήθεια άμεσα, χωρίς νοητικές κατασκευές.Ο νοῦς δεν είναι απλώς λογική, αλλά «το μάτι της ψυχής». Είναι η εσωτερική δύναμη που συνδέει τον άνθρωπο με το Θείο (Γρηγόριος Παλαμάς, 14ος αι.).

• Ο Άγιος Ισαάκ ο Σύρος λέει: «Άλλο είναι ο νους και άλλο η διάνοια· ο νους θεωρεί, η διάνοια συλλογίζεται.»

• «Ἄλλο ἐστὶν ὁ νοῦς καὶ ἄλλο ἡ διάνοια· ὁ μὲν νοῦς θεωρεῖ, ἡ δὲ διάνοια λογίζεται.

• Ο Γρηγόριος Παλαμάς χρησιμοποιεί τον όρο νοερά ενέργεια ως λειτουργία του νου μέσα στην καρδιά. Ο νους είναι ο τόπος της σχέσης με τον Θεό. Γι’ αυτό ο καθαρός νους είναι προϋπόθεση κοινωνίας με το Άκτιστο Φως.

Παράδειγμα SI:

Ένας άνθρωπος που “ακούει” την εσωτερική του συνείδηση, που κινείται από αγάπη και αυτοθυσία, ενεργεί με τον καθαρό νου — όχι απλώς με λογική σκέψη. Εκδηλώνει πνευματική νοημοσύνη βιωματικά.

3.2 Τι είναι η Διάνοια  

Η διάνοια αποτελεί την λογική και αναλυτική λειτουργία του νου, με την οποία επεξεργαζόμαστε δεδομένα, κάνουμε συμπεράσματα και εκφράζουμε σκέψη με λόγια και έννοιες.

• Δεν είναι κακή, αλλά είναι περιορισμένη – δεν μπορεί να συλλάβει το μυστηριακό βάθος της αλήθειας.

• Ο Ιερός  Χρυσόστομος λέει ότι η διάνοια μοιάζει με «λύχνο» ενώ ο νους με «ήλιο».

Παράδειγμα SI:

Ένας επιστήμονας μπορεί να έχει υψηλή διάνοια (IQ) και χαμηλό νου (SI). Αντίστροφα, ένας απλός άνθρωπος που αγαπά βαθιά και συγχωρεί, μπορεί να έχει υψηλή SI, έστω κι αν η μόρφωσή του είναι περιορισμένη.

3.3 Η δυναμική σχέση Νου – Διάνοιας

Διάσταση	Νοῦς	Διάνοια
Λειτουργία	Θεωρεί – βιώνει	Αναλύει – συλλογίζεται
Εστία	Καρδιά (κέντρο της ύπαρξης)	Εγκέφαλος – λογική
Σκοπός	Θεογνωσία – αυθεντικότητα	Λογική οργάνωση
Σύνδεση με SI	Βασικός πυρήνας	Υποστηρικτικό εργαλείο

Η SI, στην Ορθόδοξη προσέγγιση, δεν σημαίνει απλή λογική ωριμότητα: σημαίνει σωτηριώδη αυτογνωσία, ενσυναίσθηση, προσευχή, υποδοχή της χάριτος.

4. Αναλυτική Παρουσίαση της Ορθόδοξης Πνευματικής Νοημοσύνης (SI)

4.1 Ορισμός SI κατά την Ορθόδοξη Πατερική Παράδοση

Η SI δεν είναι «ψυχική ικανότητα», αλλά δυναμική πορεία μεταμόρφωσης:

κίνηση από την παθολογική αυτοκέντρωση προς την κοινωνία αγάπης και προς τη θέωση.

Ο Άγιος Μάξιμος Ομολογητής περιγράφει τρία στάδια:

1. Κάθαρση: θεραπεία παθών και εγωκεντρισμού

2. Φωτισμός: ενεργοποίηση του νου

3. Θέωση: εμπειρία Θεού και εσωτερική τελείωση

Αυτό ισοδυναμεί με μεταμορφωτική πνευματική νοημοσύνη.

4.2 Παραδείγματα Πνευματικής Νοημοσύνης (SI) σε Πατέρες

Πατερική Φράση	Σύγχρονη ερμηνεία – SI
«Καρδιακή προσευχή»	Εστιασμένη προσοχή (mindfulness – focus)
«Εσωτερική ειρήνη»	Αυτορρύθμιση συναισθημάτων
«Ταπείνωση»	Αποφυγή ναρκισσισμού – αποδοχή εαυτού
«Αγάπη άνευ όρων»	Ηθική και υπερπροσωπική δράση
«Νήψις» (εγρήγορση)	Αυτοπαρατήρηση – self-awareness

Παραδείγματα αγίων με υψηλή SI:

• Σιλουανός ο Αθωνίτης: «Κράτα τον νου σου στον Άδη και μη απελπίζεσαι». Μετατροπή του πόνου σε ελπίδα.

• Άγιος Πορφύριος: Η αγάπη βλέπει πίσω από τα λάθη των άλλων∙ δεν κρίνει από τη συμπεριφορά αλλά από την πληγή.

• Άγιος Παΐσιος: Η θεϊκή νοημοσύνη φαίνεται όταν μετατρέπει έναν κακό λόγο σε ευκαιρία για προσευχή.

4.3 Τι διδάσκει τελικά η Ορθόδοξη SI;

Η πατερική παράδοση βλέπει τον άνθρωπο ως ψυχοσωματική ενότητα. Ο νους είναι το «μάτι της ψυχής», ενώ η διάνοια αποτελεί το λογικό εργαλείο. Η SI είναι πορεία μεταμόρφωσης: κάθαρση → φωτισμός → θέωση

Η SI κατά τους Πατέρες δεν είναι “ικανότητα”, αλλά τρόπος ύπαρξης:

Να έχεις καθαρό νου, ταπεινή διάνοια και καρδιά ανοιχτή στην Αγάπη.

Η SI έτσι γίνεται πορεία προς την αυθεντική ελευθερία.

4.4 Χαρακτηριστικά Πνευματικής Νοημοσύνης κατά τους Πατέρες

Πατερική Αρχή	Σύγχρονη Αντίστοιχη SI
Κάθαρση λογισμών	Αυτορρύθμιση συναισθημάτων
Προσευχή καρδίας	Εστιασμένη προσοχή (mindfulness)
Θεραπεία του εγώ	Υπέρβαση εαυτού
Ενσυναίσθηση – αγάπη	Ηθική δράση

4.5 Παραδείγματα

• Ο Άγιος Πορφύριος μιλούσε για την «αλήθεια της καρδιάς» ως πνευματική νοημοσύνη που βλέπει πίσω από τα γεγονότα.

• Ο Άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης θεωρούσε ότι η SI εκδηλώνεται ως ταπείνωση και αγάπη για όλη την κτίση.

• Ο Όσιος Παΐσιος έλεγε: «Ὁ ἀληθινὰ πνευματικός εἶναι αὐτός που πονάει γιὰ ὅλους».

4.6 Η Ορθόδοξη SI ως «μεταμορφωτική γνωσιολογία»

Η SI, κατά τους Πατέρες, δεν σταματά στην κατανόηση. Φτάνει στη θέωση, δηλαδή στη μεταμόρφωση της ύπαρξης μέσω της άκτιστης Χάριτος. Αυτό υπερβαίνει κάθε ψυχολογικό μοντέλο. Ο Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος γράφει:

«Ἄνευ πείρας Θεοῦ οὐκ ἔστι γνῶσις Θεοῦ».

Η πνευματική νοημοσύνη εδώ δεν μετριέται – βιώνεται.

Συμπεράσματα

Ο νους βλέπει ολιστικά∙ η διάνοια αναλύει. Η SI αξιολογεί όχι μόνο τι σκέφτεται ο άνθρωπος, αλλά πώς ζει και από ποιο εσωτερικό κέντρο νοηματοδοτεί την ύπαρξή του.Η SI μπορεί να αποτελέσει γέφυρα μεταξύ επιστήμης και πνευματικότητας. Η παρούσα προσέγγιση προτείνει ένα νέο μοντέλο ψυχοπνευματικής θεώρησης. Η πνευματική νοημοσύνη αποτελεί διαθεματικό πεδίο με βαθιές φιλοσοφικές, ψυχολογικές και κοινωνικές προεκτάσεις. Η Ορθόδοξη Πατερική Παράδοση προσφέρει ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο, όπου η SI δεν περιορίζεται στη γνωστική κατανόηση ή στη συναισθηματική ρύθμιση, αλλά αποτελεί δυνατότητα υπαρξιακής μεταμόρφωσης και θεογνωσίας. Η προοπτική αυτή μπορεί να εμπλουτίσει σημαντικά τον σύγχρονο επιστημονικό διάλογο.

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΝΟΥ – ΔΙΑΝΟΙΑΣ (SI-ORTH)

Υπό το Πρίσμα της Ορθόδοξης Πατερικής Παράδοσης

Οδηγίες Συμπλήρωσης

Απαντήστε σε κάθε πρόταση με βάση το πόσο συχνά ή αληθές είναι για εσάς, σύμφωνα με την κλίμακα:

0 = Καθόλου | 1 = Λίγο | 2 = Μέτρια | 3 = Πολύ | 4 = Πάρα πολύ

ΥΠΟΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ Α: Λειτουργία του ΝΟΥ

(νοερά ενέργεια, ενσυναίσθηση, καρδιακή γνώση)

Στόχος: Να εξεταστεί ο βαθμός ενεργοποίησης της άμεσης, εσωτερικής κατανόησης πέρα από την απλή λογική.

20 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Νιώθω ότι υπάρχει μια βαθύτερη “φωνή” μέσα μου που με καθοδηγεί.

2. Το σωστό και το λάθος το αισθάνομαι πρώτα, πριν το σκεφτώ με λογική.

3. Μπορώ να καταλάβω τι βιώνει κάποιος, ακόμη κι αν δεν μου το εξηγήσει.

4. Όταν είμαι ήρεμος, καταλαβαίνω πιο καθαρά τον εαυτό μου.

5. Η σιωπή με βοηθά να βλέπω τα πράγματα καθαρότερα.

6. Μερικές φορές καταλαβαίνω την αλήθεια “εντός μου” χωρίς αποδείξεις.

7. Αποφεύγω την κατάκριση, γιατί ξέρω ότι κάθε άνθρωπος έχει βάθος.

8. Νιώθω ότι η καρδιά μου «βλέπει» περισσότερα από τη λογική.

9. Μπορώ να αισθανθώ πότε κάτι είναι πνευματικά υγιές ή όχι.

10. Η συμπόνια με βοηθά να καταλάβω τους άλλους πιο βαθιά.

11. Αισθάνομαι ότι υπάρχει ένα εσωτερικό κέντρο ηρεμίας.

12. Σε στιγμές προσευχής ή ηρεμίας νιώθω διαύγεια.

13. Πιστεύω ότι η αγάπη δίνει περισσότερη γνώση από τη λογική.

14. Καταλαβαίνω κάποιον από τον τρόπο που μιλά, όχι μόνο από τα λόγια.

15. Σε δυσκολίες, στρέφομαι μέσα μου για θεία καθοδήγηση.

16. Η εσωτερική ειρήνη είναι για μένα ένδειξη αλήθειας.

17. Νιώθω ότι μπορώ να καταλάβω την πρόθεση πίσω από μια πράξη.

18. Η καρδιά μου “θυμάται” πράγματα πιο βαθιά από το μυαλό μου.

19. Αναζητώ συνειδητά την παρουσία του Θεού στην καρδιά μου.

20. Η αληθινή γνώση, για μένα, προέρχεται από αγάπη και ταπεινότητα.

ΥΠΟΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ Β: Λειτουργία της ΔΙΑΝΟΙΑΣ

(αναλυτική σκέψη, λογική, κριτική διεργασία)

Στόχος: Να αξιολογηθεί ο τρόπος που λειτουργεί η λογική, η κρίση και η αναλυτική επεξεργασία.

20 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Προτιμώ να έχω σαφείς αποδείξεις πριν πιστέψω κάτι.

2. Μπορώ να οργανώσω σκέψεις και πληροφορίες με ευκολία.

3. Μου αρέσει να αναλύω τα πράγματα σε επιμέρους στοιχεία.

4. Δεν μου αρκεί το συναίσθημα – χρειάζομαι και λογική.

5. Σκέφτομαι συστηματικά πριν πάρω αποφάσεις.

6. Τείνω να συγκρίνω, να ταξινομώ και να εξηγώ καταστάσεις.

7. Αναζητώ αιτία και αποτέλεσμα σε κάθε γεγονός.

8. Με βοηθά να σημειώνω τις σκέψεις μου ή να κάνω λίστες.

9. Εμπιστεύομαι τα δεδομένα περισσότερο από την διαίσθηση.

10. Προτιμώ τη λογική συζήτηση από τη συναισθηματική έκφραση.

11. Θεωρώ σημαντικό να υπάρχουν αποδείξεις για κάθε άποψη.

12. Δυσκολεύομαι να δεχθώ κάτι που δεν μπορώ να εξηγήσω.

13. Με εξυπηρετεί να οργανώνω τη μέρα μου με πρόγραμμα.

14. Σκέφτομαι τις επιπτώσεις μιας απόφασης πριν ενεργήσω.

15. Μπορώ να εξηγήσω τον τρόπο σκέψης μου σε άλλους.

16. Μου αρέσει να κατανοώ τη λογική πίσω από μια ιδέα.

17. Αμφισβητώ μια σκέψη μέχρι να αποδειχθεί λογικά.

18. Αναζητώ στοιχεία, επιχειρήματα και τεκμηρίωση.

19. Ερμηνεύω τα γεγονότα μέσω συλλογισμού.

20. Θεωρώ χρήσιμο να βλέπω τα πράγματα «από μακριά», αντικειμενικά.

ΥΠΟΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ Γ: Ισορροπία ΝΟΥ – ΔΙΑΝΟΙΑΣ (ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΣΟΦΙΑ)

(αρμονική σύνθεση καρδιάς και λογικής – εφαρμογή SI στην καθημερινή ζωή)

20 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Προσπαθώ να συνδυάζω συναίσθημα και λογική στις αποφάσεις μου.

2. Ακούω την καρδιά μου αλλά ελέγχω και τη σκέψη μου.

3. Καταλαβαίνω πότε χρειάζεται λογική και πότε εμπιστοσύνη.

4. Συχνά σκέφτομαι: “Τι θα έκανε ένας άγιος σε αυτή την κατάσταση;”

5. Αναζητώ σοφία, όχι απλώς γνώση.

6. Επαληθεύω μέσα μου αν αυτό που σκέφτομαι έχει αγάπη.

7. Έχω την τάση να “ακούω” πρώτα – να απαντώ έπειτα.

8. Η προσευχή με βοηθά να πάρω αποφάσεις πιο καθαρά.

9. Μπορώ να διορθώνω τον εαυτό μου όταν σκέφτομαι εγωκεντρικά.

10. Η θεία διάκριση είναι σημαντική για την αξιολόγηση καταστάσεων.

11. Νιώθω σύνδεση με τους άλλους, όχι απλώς κατανόηση.

12. Όσο μαθαίνω, ταυτόχρονα “συγκινούμαι” και “ταπεινώνομαι”.

13. Αναζητώ την αλήθεια με αίσθημα ευθύνης.

14. Μπορώ να δεχθώ ένα μυστήριο χωρίς να το εξηγήσω πλήρως.

15. Πιστεύω ότι η πραγματική γνώση οδηγεί σε μεγαλύτερη αγάπη.

16. Ελέγχω αν οι σκέψεις μου είναι αληθείς και ωφέλιμες.

17. Έχω επίγνωση του εγωισμού μου και παλεύω να τον υπερβώ.

18. Συνδυάζω την έρευνα με τον σεβασμό προς το άγνωστο.

19. Όταν κάνω καλό, αισθάνομαι εσωτερική χαρά.

20. Η θεία σοφία για μένα είναι τρόπος ύπαρξης, όχι μόνο σκέψης.

 Βαθμολόγηση

Παράγοντας	Περιγραφή	Εύρος  Βαθμών
Α	Λειτουργία του Νου (νοερά ενέργεια)	0–80
Β	Λειτουργία της Διάνοιας (IQ λογική/ανάλυση)	0-80
Γ	Ισορροπία Νου–Διάνοιας (SI πνευματική ωριμότητα)	0-80

Ερμηνεία  Βαθμολογίας

0 – 19 Χαμηλή ανάπτυξη (έλλειψη SI) 20 – 39 Άνιση/ασταθής ανάπτυξη 40 – 59 Μέτρια/λειτουργική SI 60 – 80 Υψηλή/ώριμη SI
Πίνακας Ερμηνείας Προσωπικού Προφίλ SI Νοῦς Διάνοια Αρμονία Ερμηνεία Υψηλός Χαμηλή   Μέτρια               Ενορατικός τύπος – χρειάζεται δομή Χαμηλός Υψηλή   Χαμηλή               Λογικός/ανάλυση – χωρίς εσωτερική σύνδεση Μέτριος Μέτρια   Μέτρια               Στάδιο αναζήτησης – υγιής βάση ανάπτυξης Υψηλός Υψηλή   Υψηλή                     Πνευματική ωριμότητα – SI «διάκριση» Χαμηλός Χαμηλή   Χαμηλή               Εκκίνηση αυτογνωσίας – ανάγκη για θεραπεία

Βιβλιογραφία  

Emmons, R. A. (2000). Is spirituality an intelligence? International Journal for the Psychology of Religion, 10(1), 3–26.

Eliade, M. (1959). The sacred and the profane. Harcourt.

Frankl, V. (1963). Man’s search for meaning. Beacon Press.

Γρηγόριος Παλαμάς. (14ος αι.). Τριάδες.

King, D. (2008). Rethinking claims of spiritual intelligence. Journal of Humanistic Psychology, 48(2), 135–160.

Μάξιμος Ομολογητής. (7ος αι.). Κεφάλαια περί αγάπης.

Νιστερινός, Χ. (2004). Η ορθόδοξη ψυχοθεραπεία. Π. Σάκκουλας.

Piedmont, R. (1999). Does spirituality represent the sixth factor of personality? Journal of Personality, 67(6), 985–1013.

Taylor, C. (2007). A secular age. Harvard University Press.

Ware, K. (1995). The Orthodox Way. St. Vladimir’s Seminary Press.

Zohar, D., & Marshall, I. (2000). SQ: Spiritual Intelligence – the ultimate intelligence. Bloomsbury.

-Λόγος Θείου Φωτός