Οι ανηβατοί της παραμονής της Πρωτοχρονιάς στο πολυκέντητο Πυργί της Χίου

 

 

                                                         Φωτοφραφίες: Travel.gr

Αφιερωμένο στους  φίλους μας στη Χίο

Η παραμονή της Πρωτοχρονιάς στο Πυργί Χίου , στο ονειρικό χωριό που μοιάζει σαν να είναι κεντημένο, δεν μυρίζει βασιλόπιτα. Μυρίζει ανηβατό.Οι ανηβατοί είναι άρρηκτα δεμένοι με το Πυργί και την αλλαγή του χρόνου. Αντί για βασιλόπιτα, κάθε σπίτι στρώνει το τραπέζι του με αφράτους, αρωματικούς γλυκούς άρτους – και φυσικά, σε έναν από αυτούς κρύβεται το φλουρί, για τον τυχερό της χρονιάς.

Το Πυργί απέχει μόλις 25 χιλιόμετρα από την πόλη της Χίου, κάτι που το καθιστά προορισμό που πρέπει να επισκεφτεί κανείς αν τύχει να βρεθεί στο νησί.Χαρακτηριστικό του χωριού, που δεν συναντάται πουθενά αλλού στην Ελλάδα, είναι η διακόσμησή του.

Πρόκειται για ένα Μεσαιωνικό χωριό στο οποίο συγκεντρώθηκαν οι γύρω συνοικισμοί κάπου τον 13ο αι. στο πλαίσιο της κατάκτησης Seressima Republika di Genova (Γαληνότατης Δημοκρατίας της Γένοβας) με σχέδια που εστάλησαν από εκεί. Όπως αναφέρεται στο Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Χίου, προκειμένου οι Γενοβέζοι κατακτητές να οργανώσουν αλλά και να οχυρώσουν από επιθέσεις τους οικισμούς που παρήγαγαν τη μαστίχα καθώς και για να ελέγχουν την παραγωγή, ένωσαν υπό μία ομπρέλα πιο παλιούς και διασκορπισμένους βυζαντινούς οικισμούς. Ο πύργος του χωριού χτίστηκε την εποχή των Γενουατών και περιβαλλόταν από ισχυρότατο τετραγωνικό τείχος ( βλπ. Travel.gr).

 Τα μοτίβα της διακόσμησης του χωριού είναι γνωστά  ως «ξυστά». Πρόκειται για γεωμετρικές διακοσμήσεις, που χαράσσονται στον εξωτερικό σουβά ο οποίος σκεπάζει την πρόσοψη κάθε σπιτιού. Η τεχνική αυτή βασίζεται στη μαύρη άμμο του επιχρίσματος, η οποία αφού ασπριστεί, ξύνεται ακολουθώντας τα μοτίβα, με αποτέλεσμα να δίνει μαύρα θέματα πάνω σε λευκό φόντο. Η καταγωγή της τεχνικής, λέγεται ότι είναι ιταλική, φερμένη από τους Γενοβέζους στη μακρόχρονη κατοχή τους ( βλπ. Travel.gr).

Οι ανηβατοί στο Πυργί ή ανεβατοί στο Κατημέρι της Λήμνου, είναι άρρηκτα δεμένοι με την αλλαγή του χρόνου. Αντί για βασιλόπιτα, κάθε σπίτι στρώνει το τραπέζι του με αυτούς τους αφράτους, αρωματικούς γλυκούς άρτους – και φυσικά, σε έναν από αυτούς κρύβεται το φλουρί, για τον τυχερό της χρονιάς.

Η λέξη ανηβατός δεν είναι τυχαία. Προέρχεται από το ρήμα «ανεβαίνω», γιατί το ζυμάρι, καθώς αφήνεται να ωριμάσει, ανεβαίνει, φουσκώνει και ζωντανεύει.                                                

Χαρακτηριστικό του χωριού, που δεν συναντάται πουθενά αλλού στην Ελλάδα, είναι η διακόσμησή του. Τα μοτίβα του   είναι γνωστά και ως «ξυστά». Πρόκειται για γεωμετρικές διακοσμήσεις, που χαράσσονται στον εξωτερικό σουβά ο οποίος σκεπάζει την πρόσοψη κάθε σπιτιού. Η τεχνική αυτή βασίζεται στη μαύρη άμμο του επιχρίσματος, η οποία αφού ασπριστεί, ξύνεται ακολουθώντας τα μοτίβα, με αποτέλεσμα να δίνει μαύρα θέματα πάνω σε λευκό φόντο. Η καταγωγή της τεχνικής, λέγεται ότι είναι ιταλική, φερμένη από τους Γενοβέζους στη μακρόχρονη κατοχή τους ( βλπ. Travel.gr)Η λέξη ανηβατός δεν είναι τυχαία. Προέρχεται από το ρήμα «ανεβαίνω», γιατί το ζυμάρι, καθώς αφήνεται να ωριμάσει, ανεβαίνει, φουσκώνει και ζωντανεύει.

Όχι από το «ανέβασμα» μέσα στην κατσαρόλα, όπως συχνά λανθασμένα πιστεύεται, αλλά από τη φυσική διαδικασία της ζύμωσης — μια μικρή, καθημερινή μαγεία.

Παραδοσιακά, κάθε Πυργούσικο σπίτι την παραμονή της Πρωτοχρονιάς βουλιάζει από ανηβατούς.

Και σε ορισμένα σπίτια, οι παλαιές κρατούν ακόμα ζωντανή τη φλέβα της παράδοσης, ψήνοντάς τους στη φωτιά του τζακιού, όπως παλιά — με υπομονή, εμπειρία και μεράκι.

                                                 Φωτό: Η Ζωή στο Χωριό

Παραδοσιακή συνταγή για Πυργούσικους ανηβατούς

Υλικά

• 1 κιλό αλεύρι για όλες τις χρήσεις

• 1 φακελάκι ξηρή μαγιά (ή προζύμι, για πιο παραδοσιακό αποτέλεσμα)

• 1 φλιτζάνι ζάχαρη

• 1 φλιτζάνι χλιαρό γάλα

• ½ φλιτζάνι ελαιόλαδο

• 2 αυγά

• Ξύσμα πορτοκαλιού

• 1 κουταλάκι κανέλα

• ½ κουταλάκι γαρύφαλλο

• Μια πρέζα αλάτι

• Σουσάμι (προαιρετικά)

• Φλουρί τυλιγμένο σε αλουμινόχαρτο

Εκτέλεση

1. Διαλύουμε τη μαγιά στο χλιαρό γάλα με λίγη ζάχαρη και αφήνουμε να ενεργοποιηθεί.

2. Σε μεγάλη λεκάνη ρίχνουμε το αλεύρι, τη ζάχαρη, τα μπαχαρικά και το αλάτι.

3. Προσθέτουμε τα αυγά, το ελαιόλαδο και τη μαγιά. Ζυμώνουμε μέχρι να έχουμε μια μαλακή, ελαστική ζύμη.

4. Σκεπάζουμε και αφήνουμε τη ζύμη να ανέβει σε ζεστό μέρος για 1–2 ώρες.

5. Πλάθουμε τους ανηβατούς, βάζουμε το φλουρί σε έναν και τους αφήνουμε να ξαναφουσκώσουν.

6. Ψήνουμε σε προθερμασμένο φούρνο στους 170°C για περίπου 40–45 λεπτά, μέχρι να ροδίσουν.
   (Οι πιο παραδοσιακοί, τους ψήνουν στη χόβολη του τζακιού.)

Ευχές για τη Νέα Χρονιά

Όπως ο ανηβατός ανεβαίνει και φουσκώνει,

έτσι να ανέβουν και οι χαρές μας.

Όπως μοιράζεται στο τραπέζι,

έτσι να μοιράζονται η αγάπη, η υγεία και η καλοτυχία.

Καλή Χρονιά με υγεία, ειρήνη και ευλογία σε κάθε Πυργούσικο σπίτι

και σε όλους που κρατούν τις παραδόσεις ζωντανές —

από γενιά σε γενιά.  

-Λόγος Θείου Φωτός