Εισαγωγή
Η μορφή του Μελχισεδέκ αποτελεί μία από τις πλέον μυστηριώδεις και θεολογικά φορτισμένες παρουσίες της Αγίας Γραφής. Εμφανίζεται αιφνιδίως στο βιβλίο της Γενέσεως (Γεν. 14,18–20), εξαφανίζεται χωρίς περαιτέρω ιστορική αναφορά και επανέρχεται δυναμικά στον Ψαλμό 110 και, κυρίως, στην προς Εβραίους Επιστολή.
Η προς Εβραίους Επιστολή δεν εισάγει φιλοσοφική εικασία, αλλά αποκαλύπτει το μυστήριο του Χριστού μέσω τυπολογίας. Ο Μελχισεδέκ δεν είναι αυτόνομη σωτηριολογική μορφή, αλλά σκιά και προανάκρουσμα της αιώνιας ιερωσύνης του Χριστού, ο οποίος ως Θεάνθρωπος ενώνει τα διεστώτα: Θεό και άνθρωπο.
Η Εκκλησία, ακολουθώντας την αποστολική ερμηνεία, αναγνωρίζει στον Μελχισεδέκ προφητικό τύπο του Ιησού Χριστού, ο οποίος είναι ταυτοχρόνως Βασιλεύς και Αρχιερεύς, όχι κατά τον Λευιτικό νόμο των ιερέων- ανθρώπων, αλλά «κατὰ τὴν θείαν τάξιν Μελέχ- Τσεδέκ Σαλήμ», Βασιλεύς Δικαιοσύνης και Ειρήνης.
Η θεολογία της Εκκλησίας δεν αντλεί το περιεχόμενό της μόνο από τη γραμματική ερμηνεία της Αγίας Γραφής, αλλά και από τη ζώσα εμπειρία της Εκκλησίας, όπως αυτή εκφράζεται από τους Αγίους Πατέρες. Η μορφή του Μελχισεδέκ αποτελεί κατεξοχήν παράδειγμα τυπολογικής θεολογίας, όπου ένα ιστορικό πρόσωπο της Παλαιάς Διαθήκης λειτουργεί ως σκιά και προτύπωση του μελλοντικού και τελείου Αρχιερέως, του Ιησού Χριστού.
Κεντρικός άξονας της παρούσας μελέτης είναι ότι ο Χριστός είναι ο μόνος αληθινός και αιώνιος Αρχιερεύς, όχι κατά άνθρωπον μόνον, ούτε κατά Θεόν μόνον, αλλά Θεάνθρωπος, ενώ οι επί γης ιερείς-άνθρωποι, μετέχουν κατά χάριν στην μία και μοναδική ιερωσύνη Του.
1. Ο Μελχισεδέκ στην Παλαιά Διαθήκη
Η πρώτη εμφάνιση του Μελχισεδέκ είναι σύντομη, χαρακτηρίζεται από λιτότητα, αλλά είναι θεολογικά βαρύνουσα . Η Γραφή δεν εξαντλεί το ιστορικό στοιχείο, διότι προετοιμάζει τυπολογική ανάγνωση.
Πρωτότυπο:
«Καὶ Μελχισεδὲκ βασιλεὺς Σαλὴμ ἐξήνεγκε ἄρτους καὶ οἶνον· ἦν δὲ ἱερεὺς τοῦ Θεοῦ τοῦ Ὑψίστου» (Γεν. 14,18)
Ο Μελχισεδέκ παρουσιάζεται ως:
βασιλεύς,
ιερεύς,
ευλογών τον Αβραάμ,
αποδέκτης δεκάτης.
Η μοναδικότητα του Μελχισεδέκ έγκειται στη σύζευξη βασιλικής και ιερατικής εξουσίας, κάτι ανύπαρκτο στο Μωσαϊκό σύστημα, όπου οι ρόλοι ήταν αυστηρά διαχωρισμένοι.
Παράδειγμα
Ο Αβραάμ, φορέας της επαγγελίας, υποτάσσεται πνευματικά στον Μελχισεδέκ μέσω της δεκάτης, γεγονός που δηλώνει την ανωτερότητα της Μελχισεδεκικής ιερωσύνης.
Η Αγία Γραφή επιλέγει τη σιωπή αντί της ανάλυσης, ώστε η μορφή του να λειτουργήσει όχι ως πλήρης ιστορική αφήγηση, αλλά ως θεολογικός δείκτης.
«Ἡ Γραφὴ οὐχ ὅτι οὐκ εἶχεν πατέρα ἢ μητέρα λέγει, ἀλλ’ ὅτι οὐκ ἀναγράφει»(Εἰς τὴν Πρὸς Ἑβραίους, Ὁμιλία ΙΒ’)
Μετάφραση: "Η Αγία Γραφή δεν αναφέρει ότι δεν είχε πατέρα ή μητέρα, αλλά δεν είναι καταγεγραμμένο ".
Η σιωπή της Γραφής δεν δηλώνει υπερφυσική φύση, αλλά τυπολογική λειτουργία.
Πρωτότυπο:
«Οὐ τὴν φύσιν τοῦ ἀνδρὸς δηλοῖ ἡ σιωπή, ἀλλὰ τὸν τύπον· διὰ γὰρ τῆς ἀναγραφῆς ἂν ἐλύετο τὸ μυστήριον.»(Εἰς τὴν Πρὸς Ἑβραίους, Ὁμιλία ΙΒ’)
Μετάφραση:
«Η σιωπή δεν αποκαλύπτει τη φύση του ανθρώπου, αλλά τον τύπο· διότι αν καταγραφόταν λεπτομερώς, θα καταργούνταν το μυστήριο.»
Ο Ιερός Χρυσόστομος ξεκαθαρίζει ότι η σιωπή της Γραφής είναι παιδαγωγική. Ο Μελχισεδέκ δεν αποσιωπάται επειδή είναι υπεράνθρωπος, αλλά επειδή οδηγεί σε άλλον, στον Χριστό.
Συμπέρασμα
Παράδειγμα
Όπως ο Μελχισεδέκ εμφανίζεται χωρίς αρχή και τέλος στο κείμενο, έτσι ο Χριστός αποκαλύπτεται ως ο προαιώνιος Λόγος, ο οποίος όμως εισέρχεται πραγματικά στην ιστορία.
Το όνομα Μελχισεδέκ (מלכי־צדק) προέρχεται από τα εβραϊκά:
מֶלֶךְ (μέλεχ) = βασιλεύς
צֶדֶק (τσέδεκ) = δικαιοσύνη
Σημασία:
«Βασιλεύς δικαιοσύνης»
Η προς Εβραίους επιστολή επιβεβαιώνει αυτή την ετυμολογία:
«πρῶτον μὲν ἑρμηνευόμενος βασιλεὺς δικαιοσύνης» (Εβρ. 7,2)
και προσθέτει:
«ἔπειτα δὲ καὶ βασιλεὺς Σαλὴμ, ὅ ἐστι βασιλεὺς εἰρήνης».
Ο Μελχισεδέκ προεικονίζει τον Χριστό ως Βασιλέα Δικαιοσύνης και Ειρήνης, χαρακτηριστικά απολύτως μεσσιακά (Ησ. 9,6).
Πατερικό απόσπασμα: - Άγιος Γρηγόριος Νύσσης
Πρωτότυπο:
«Δικαιοσύνη καὶ εἰρήνη ἐν τῷ Χριστῷ ἀσυγχύτως ἑνώθησαν»(Κατὰ Εὐνομίου)
«Ἐν Χριστῷ ἡ δικαιοσύνη οὐκ ἔστι νόμος, ἀλλὰ πρόσωπον· καὶ ἡ εἰρήνη οὐ συνθήκη, ἀλλὰ χάρις.»(Κατὰ Εὐνομίου)
Μετάφραση:
«Στον Χριστό η δικαιοσύνη δεν είναι νόμος αλλά πρόσωπο, και η ειρήνη δεν είναι συμφωνία αλλά χάρη.»
Συμπέρασμα
Ο Μελχισεδέκ φέρει ονόματα, ο Χριστός φέρει την πραγματικότητα.Ο Μελχισεδέκ φέρει όνομα δικαιοσύνης. Ο Χριστός είναι η ίδια η Δικαιοσύνη (Α΄ Κορ. 1,30).
Παράδειγμα
Ο Χριστός δεν βασιλεύει διά βίας, αλλά διά δικαιοσύνης και ειρήνης, όπως ακριβώς προεικονίζεται στο όνομα και στην ιδιότητα του Μελχισεδέκ.«βασιλεὺς δικαιοσύνης… βασιλεὺς εἰρήνης» (Εβρ. 7,2)
3. Ο Μελχισεδέκ ως προφητικός τύπος του Χριστού
Το χωρίο της προς Εβραίους έχει συχνά παρερμηνευθεί. Οι Πατέρες είναι κατηγορηματικοί: πρόκειται για ερμηνευτική σιωπή, όχι για φύση.
«ἀπάτωρ, ἀμήτωρ, ἀγενεαλόγητος, μήτε ἀρχὴν ἡμερῶν μήτε ζωῆς τέλος ἔχων» (Εβρ. 7,3)
Δεν πρόκειται για οντολογική αθανασία, αλλά για σιωπή της Γραφής, η οποία λειτουργεί τυπολογικά.
Η απουσία γενεαλογικών στοιχείων καθιστά τον Μελχισεδέκ τύπο της αιωνιότητας της ιερωσύνης του Χριστού.
Πατερικό Απόσπασμα:- Θεοδώρητος Κύρου
«Οὐ φύσεως ἀλλὰ γραφικῆς σιωπῆς τὸ ῥηθέν»(Ἑρμηνεία εἰς τὴν Πρὸς Ἑβραίους)
Συμπέρασμα
Ο Μελχισεδέκ είναι τύπος της αιώνιας ιερωσύνης, όχι αιώνιος Αρχιερέας όπως ο Χριστός.
Παράδειγμα
Σε αντίθεση με τους Λευίτες ιερείς που διαδέχονταν ο ένας τον άλλον, ο Χριστός «μένει εις τον αιώνα».
4. Ο Χριστός Αρχιερεύς κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδέκ
Η μελχισεδεκική ιερωσύνη βρίσκει το πλήρωμά της μόνο στον Θεάνθρωπο Χριστό, διότι μόνον Αυτός μπορεί:
να σταθεί ενώπιον του Θεού ως Θεός,
και υπέρ των ανθρώπων ως άνθρωπος.
Ψαλμική προφητεία
«Σὺ εἶ ἱερεὺς εἰς τὸν αἰῶνα κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδέκ» (Ψαλμ. 110,4)
Αποστολική ερμηνεία
«ὅπου πρόδρομος ὑπὲρ ἡμῶν εἰσῆλθεν Ἰησοῦς… ἀρχιερεὺς γενόμενος εἰς τὸν αἰῶνα» (Εβρ. 6,20)
Βιβλική βάση
«εἷς μεσίτης Θεοῦ καὶ ἀνθρώπων, ἄνθρωπος Χριστὸς Ἰησοῦς» (Α’ Τιμ. 2,5)
Πατερικό απόσπασμα:- Άγιος Αθανάσιος
«Θεὸς ὢν γίνεται ἄνθρωπος, ἵνα ἄνθρωπον θεοποιήσῃ»
(Περὶ Ἐνανθρωπήσεως)
Η ιερωσύνη του Χριστού δεν είναι λειτουργική μόνο, αλλά και σωτηριολογική.
Συμπέρασμα
Η ιερωσύνη του Χριστού:
είναι αιώνια,
δεν εξαρτάται από τον Νόμο,
θεμελιώνεται στην υπακοή και τη θυσία Του.
Παράδειγμα
Η Θεία Ευχαριστία (άρτος και οίνος) θυμίζει άμεσα την προσφορά του Μελχισεδέκ και βρίσκει την πλήρωσή της στη Σταυρική θυσία του Θεανθρώπου Χριστού.
5. Οι επί γης ιερείς και η μετοχή στην ιερωσύνη του Χριστού
Η Εκκλησία δεν αντικαθιστά τον Χριστό με ιερείς· τους καθιστά ορατά όργανά Του.
Οι ιερείς:
δεν είναι αυτόνομοι μεσίτες,
δεν προσφέρουν άλλη θυσία,
αλλά μετέχουν κατὰ χάριν στην μία θυσία.
δεν είναι αυτόνομοι μεσίτες,
δεν προσφέρουν άλλη θυσία,
αλλά μετέχουν κατὰ χάριν στην μία θυσία.
Πατερικό απόσπασμα – Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος
«Ὁ ἱερεὺς τύπον φέρει τοῦ Χριστοῦ, οὐ τὴν φύσιν»
«Ὁ ἱερεὺς τύπον φέρει τοῦ Χριστοῦ, οὐ τὴν φύσιν»
«Οὐκ ἄνθρωπος τὰ προκείμενα μεταβάλλει, ἀλλ’ ὁ Χριστός.»(Περὶ Ἱερωσύνης)
Μετάφραση:
«Δεν είναι ο άνθρωπος που μεταβάλλει τα Τίμια Δώρα, αλλά ο Χριστός.»
«Οὐκ ἄνθρωπος τὰ προκείμενα μεταβάλλει, ἀλλ’ ὁ Χριστός.»(Περὶ Ἱερωσύνης)
Μετάφραση:
«Δεν είναι ο άνθρωπος που μεταβάλλει τα Τίμια Δώρα, αλλά ο Χριστός.»
Συμπέρασμα
Ο ιερέας δανείζει τη φωνή και τα χέρια του στον Χριστό.
Ο ιερέας δανείζει τη φωνή και τα χέρια του στον Χριστό.
Παράδειγμα
Στη Θεία Λειτουργία, ο ιερέας λέγει:
«Σὺ εἶ ὁ προσφέρων καὶ προσφερόμενος… Χριστέ»
6. Ο Μελχισεδέκ ως προτύπωση της Θείας Ευχαριστίας
Ο άρτος και ο οίνος στη Γένεση δεν είναι τυχαία στοιχεία, αλλά προαναγγελία της Θείας Ευχαριστίας με τη σταύρωση του Θεανθρώπου Χριστού.
Πατερικό απόσπασμα – Άγιος Κυπριανός Καρχηδόνος
Πρωτότυπο:
«Μελχισεδὲκ τύπον ἔδειξε τῆς θυσίας τοῦ Κυρίου.»
Μετάφραση: «Ὁ Μελχισεδὲκ προετύπωσε τὸ μυστήριον τοῦ ποτηρίου» «Ο Μελχισεδέκ έδειξε εκ των προτέρων τον τύπο της θυσίας του Κυρίου.»
Μετάφραση: «Ὁ Μελχισεδὲκ προετύπωσε τὸ μυστήριον τοῦ ποτηρίου» «Ο Μελχισεδέκ έδειξε εκ των προτέρων τον τύπο της θυσίας του Κυρίου.»
Συμπέρασμα
Ο τύπος γίνεται πλήρωση στη Θεία Ευχαριστία. Ο σταυρωθείς Χριστός είναι η αιώνια παρουσία της μίας θυσίας.
7. Παρεκκλίσεις και αιρέσεις: οι Μελχισεδεκίτες
Κατά τον 2ο αιώνα μ.Χ. εμφανίστηκαν ομάδες που θεοποίησαν τον Μελχισεδέκ. Η Εκκλησία απέρριψε αυτές τις απόψεις, διότι:
αναιρούσαν τη μοναδικότητα του Χριστού,
παρέβλεπαν τον τυπολογικό χαρακτήρα της Γραφής.
Συμπέρασμα
Ο Μελχισεδέκ δεν υπερβαίνει τον Χριστό, αλλά τον προαναγγέλλει.Ο Μελχισεδέκ είναι τύπος, ενώ ο Χριστός είναι ἡ ἀλήθεια.
Ο Ιησούς Χριστός ως Βασιλεύς και Αρχιερεύς κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδέκ αποτελεί το πλήρωμα της βιβλικής αποκάλυψης. Στο πρόσωπό Του συναντώνται δικαιοσύνη, ειρήνη, θυσία και αιώνια μεσιτεία. Ο Μελχισεδέκ δεν είναι ανταγωνιστής του Χριστού, αλλά σκιά και τύπος της ενανθρωπήσεως και της αιώνιας βασιλείας Του.
Ο Μελχισεδέκ είναι σκιά, ο Χριστός είναι σῶμα είναι φως (Κολ. 2,17).
Ο Ιησούς Χριστός είναι ο μόνος Θεάνθρωπος Αρχιερεύς κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδέκ, και κάθε ιερωσύνη, κάθε θυσία, κάθε βασιλεία ζει και υπάρχει μόνο εν Αυτῷ.Ο Μελχισεδέκ δεν είναι μυστικός σωτήρας, ούτε υπέρτερος του Χριστού. Στον Χριστό, η βασιλεία, η ιερωσύνη, η θυσία και η σωτηρία ενώνονται ἀσυγχύτως καὶ ἀδιαιρέτως, διότι Αυτός είναι ο μόνος Θεάνθρωπος Αρχιερεύς εἰς τὸν αιώνα.
Βιβλιογραφία
Αγία Γραφή. (χ.χ.). Παλαιά και Καινή Διαθήκη.
Anchor Bible Dictionary. (1992). Vol. 4. Doubleday.
Interpreter’s Dictionary of the Bible. (2000). Vol. 3. Abingdon Press.
Σκαρλακίδης, Χ. Κ. (2005). Οι προάγγελοι του Ιησού Χριστού. Αθήνα.
Jewish Virtual Library. (χ.χ.). Melchizedek.
-Λόγος Θείου Φωτός
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου