Φωτό: Pinterest
1. Εισαγωγή
Ο Ευάγριος ο Ποντικός (περ. 345–399 μ.Χ.) ήταν μαθητής του Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου, διδάσκαλος του Αγίου Ιωάννου της Κλίμακος και ένας από τους πρωτοπόρους της αναλυτικής αντιμετώπισης των λογισμών στην πνευματική ζωή. Στο έργο του Praktikos και σε άλλα συγγράμματά του, ορίζει τους λογισμούς ως ενδογενείς σκέψεις που μπορούν να οδηγήσουν είτε στη σωτηρία είτε στην πτώση, ανάλογα με την προέλευση και τον καρπό τους (Evagrius Ponticus, 1991).
Οι λογισμοί αποτελούν τον πυρήνα της ψυχικής δραστηριότητας και, κατά τον Ευάγριο, η ανάγνωση, ταξινόμηση και μεταμόρφωσή τους είναι το κλειδί για τον πνευματικό αγώνα.
2. Θεωρία των Λογισμών κατά τον Ευάγριο
Ο Ευάγριος ταξινομεί τους λογισμούς σε οκτώ κατηγορίες πάθους, που είναι οι πρόδρομοι των επτά θανάσιμων παθών της Δύσης:
Γαστριμαργία (πλεονεξία φαγητού)
Πορνεία (σεξουαλικές επιθυμίες)
Φιλαργυρία (υπερβολική αγάπη στο χρήμα)
Λύπη (μελαγχολία, καταθλιπτική διάθεση)
Οργή
Λύπη για τα πνευματικά (πνευματική τεμπελιά ή ακηδία)
Υπερηφάνεια
Γενική Πνευματική νωθρότητα
Κάθε λογισμός μπορεί να είναι:
θεόσδοτος: οδηγεί σε μετάνοια, ταπείνωση και πνευματική πρόοδο.
Εμπαθής: οδηγεί σε πάθη, εγωισμό και πνευματική πτώση.
Δαιμονικός: προκαλεί σύγχυση, φόβο, ψυχικές ασθένειες λόγω της απομάκρυνση του νου και της καρδιάς από τον Θεό.
3. Παραδείγματα λογισμών κατά τον Ευάγριο
Γαστριμαργία:
Λογισμός: «Θα φάω περισσότερο από ό,τι χρειάζομαι».
Αντιμετώπιση: Εγκράτεια, προσευχή πριν το φαγητό.
Οργή:
Λογισμός: «Θα εκδικηθώ για την αδικία».
Αντιμετώπιση: Προσευχή για τον πλησίον, αναγνώριση των συναισθημάτων.
Φιλαργυρία:
Λογισμός: «Πρέπει να αποκτήσω περισσότερα για να είμαι ασφαλής».
Αντιμετώπιση: Απομάκρυνση από τα υλικά, διαλογισμός για την εφήμερη φύση των αγαθών.
Ακηδία (πνευματική τεμπελιά):
Λογισμός: «Δεν αξίζει να προσευχηθώ ή να αγωνιστώ πνευματικά».
Αντιμετώπιση: Καθημερινή πνευματική πειθαρχία και μνημόνευση Θεού.
4. Πατερικά Αποσπάσματα
«Οι λογισμοί είναι τα σκυλιά της ψυχής· όποιος τους αγνοεί, δαγκώνεται, όποιος τους εκπαιδεύει, γεύεται ειρήνη» (Evagrius Ponticus, Praktikos).
«Η γνώση των λογισμών είναι η αρχή της διάκρισης και της αληθινής πνευματικής ζωής» (Evagrius Ponticus, Kephalaia Gnostica).
Μετάφραση/Ερμηνεία: Ο Ευάγριος προτρέπει τον αθλητή του πνεύματος να παρατηρεί και να ταξινομεί τους λογισμούς, αντί να τους αγνοεί ή να τους καταπιέζει (απωθεί στο υποσυνείδητο για να μην ενοχλείται ψυχολογικά ). Η ενεργητική αντιμετώπιση οδηγεί σε πνευματική πρόοδο.
5. Ψυχολογική Προσέγγιση
Η σύγχρονη ψυχολογία αναγνωρίζει ότι οι λογισμοί αποτελούν αυτόματες σκέψεις, που μπορούν να προκαλέσουν:
Στρες και άγχος (κατάθλιψη, αγωνία)
Σύγχυση στη λήψη αποφάσεων
Συναισθηματική αστάθεια
Οι μέθοδοι αντιμετώπισης περιλαμβάνουν:
Αναπλαισίωση (Reframing): Μετατροπή αρνητικού λογισμού σε ευεργετικό.
Παράδειγμα: Ο λογισμός «Δεν αξίζω» μπορεί να αναπλαισιωθεί σε «Μπορώ να βελτιωθώ και να ζητήσω βοήθεια».Επαναλαμβανόμενη επίγνωση (Mindfulness): Παρατήρηση του λογισμού χωρίς ταύτιση με αυτόν.
Διάκριση (Discernment): Αναγνώριση της προέλευσης ( π.χ, Θεόσδοτος, εμπαθής, δαιμονικός λογισμός) και του καρπού (αποτελέσματος) του λογισμού.
6. Οφέλη της γνώσης των λογισμών
Πνευματική πρόοδος: Ο πνευματικός αθλητής αναγνωρίζει τους θεόσδους λογισμούς και τους ενισχύει.
Διάκριση και αυτογνωσία: Διαχωρίζει τα πάθη από τον φωτισμό του Θεού.
Ψυχική ισορροπία: Μειώνεται η επιρροή των εμπαθών και δαιμονικών λογισμών.
Πρακτική καθοδήγηση: Παρέχεται εργαλείο για καθημερινή πνευματική άσκηση.
7. Συμπεράσματα
Ο Ευάγριος ο Ποντικός αποτελεί θεμέλιο της πατερικής διδασκαλίας για τους λογισμούς. Η παρατήρηση, ταξινόμηση και αντιμετώπιση των λογισμών είναι προϋπόθεση διάκρισης, πνευματικής ωριμότητας και εσωτερικής ειρήνης. Η σύνδεση με τη σύγχρονη ψυχολογία δείχνει ότι η αρχαία πνευματική γνώση παραμένει άκρως επίκαιρη και εφαρμόσιμη για την καθημερινή ζωή.
Βιβλιογραφία
Ερωτηματολόγιο Αξιολόγησης Λογισμών κατά Ευάγριο τον Ποντικό
Οδηγίες: Διαβάστε κάθε δήλωση και σημειώστε πόσο συχνά την ακολουθείτε στον εαυτό σας .
1. Γαστριμαργία (πλεονεξία φαγητού)
Τρώω περισσότερο από όσο χρειάζομαι.
Αισθάνομαι άγχος ή ευχαρίστηση ανάλογα με την ποσότητα φαγητού.
Σκέφτομαι συνεχώς τι θα φάω στη συνέχεια.
Δυσκολεύομαι να περιοριστώ στο μέτρο.
Η επιθυμία για φαγητό με επηρεάζει στην προσευχή ή στις πνευματικές μου δραστηριότητες.
2. Πορνεία (αλόγιστες σεξουαλικές επιθυμίες)
Οι σεξουαλικές σκέψεις με αποσπούν από προσευχή ή εργασία.
Αισθάνομαι ότι οι επιθυμίες μου κυριαρχούν στο νου μου.
Οι σκέψεις αυτές με κάνουν να νιώθω ενοχές ή άγχος.
Τείνω να επιδιώκω την ικανοποίηση των επιθυμιών με κάθε μέσο.
Η αδυναμία μου να ελέγξω τις επιθυμίες προκαλεί εσωτερική αναστάτωση.
3. Φιλαργυρία
Σκέφτομαι συνεχώς για χρήματα ή περιουσία.
Η ασφάλεια μου εξαρτάται υπερβολικά από υλικά αγαθά.
Νιώθω άγχος όταν δεν έχω τον έλεγχο των οικονομικών.
Τείνω να συγκρίνω την περιουσία μου με άλλους.
Η επιθυμία για περισσότερα υλικά με απομακρύνει από πνευματικές δραστηριότητες.
4. Λύπη / Μελαγχολία
Νιώθω συχνά κατάθλιψη ή δυσφορία χωρίς εξωτερικό λόγο.
Η λύπη με απομακρύνει από την προσευχή ή τη συμμετοχή σε καλές πράξεις.
Τείνω να βλέπω τα γεγονότα αρνητικά ή απαισιόδοξα.
Οι λογισμοί μου με κάνουν να νιώθω αδύναμος ή ανίκανος.
Αισθάνομαι ότι η λύπη μου κυριαρχεί στη ζωή μου.
5. Οργή
Νιώθω έντονο θυμό όταν με αδικούν ή διαφωνούν μαζί μου.
Οι σκέψεις οργής με οδηγούν σε αρνητική συμπεριφορά.
Αισθάνομαι ότι η οργή με κυριεύει πριν την αναλογιστώ.
Τείνω να κρατάω κακία ή να σχεδιάζω εκδίκηση.
Ο θυμός με απομακρύνει από ειρηνικές και πνευματικές δραστηριότητες.
6. Ακηδία / Πνευματική νωθρότητα
Νιώθω τεμπελιά ή απροθυμία να προσευχηθώ.
Οι πνευματικές πρακτικές μου με κουράζουν ή με βαραίνουν.
Τείνω να αναβάλλω πνευματικές υποχρεώσεις.
Αισθάνομαι ότι η ψυχή μου δεν προοδεύει πνευματικά.
Η ακηδία με οδηγεί σε αίσθημα κενού ή ματαίωσης.
7. Υπερηφάνεια
Νιώθω ότι είμαι ανώτερος από άλλους σε κάποιον τομέα.
Τείνω να υπερβάλλω τις προσωπικές μου ικανότητες ή επιτυχίες.
Οι λογισμοί μου με οδηγούν σε αυτοδικαίωση ή υπεροψία.
Συχνά συγκρίνω τον εαυτό μου με άλλους για να επιβεβαιώσω την αξία μου.
Η υπερηφάνεια με εμποδίζει να δεχτώ συμβουλές ή κριτική.
8. Γενική Πνευματική Νωθρότητα
Αισθάνομαι ότι η ψυχή μου δεν έχει ζωντάνια ή ενέργεια.
Οι λογισμοί μου με κάνουν να αποφεύγω πνευματική προσπάθεια.
Νιώθω αδιαφορία για πνευματικά ζητήματα ή καλές πράξεις.
Η αδράνεια μου περιορίζει τη χαρά και την ειρήνη στην καθημερινότητά μου.
Αισθάνομαι ότι η πνευματική ζωή μου είναι στάσιμη ή ανενεργή.
Σημείωση βαθμολόγησης
Άθροισμα ανά κατηγορία: Ο υψηλός βαθμός υποδεικνύει επικράτηση του αντίστοιχου πάθους/λογισμού.
Ερμηνεία ανά κατηγορία λογισμών:
0–6: Χαμηλή επίδραση – καλή πνευματική κατάσταση.
7–14: Μέτρια – απαιτείται προσοχή και πνευματική εργασία.
15–20: Υψηλή – επικράτηση πάθους, άμεση ανάγκη πνευματικής καθοδήγησης και πειθαρχίας.
-Λόγος Θείου Φωτός
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου