Χρυσάνθεμα, τα αποκαλούσαν κατά τη δεκαετία του 1960 οι δάσκαλοί μας στο Δημοτικό Σχολείο της Βαλύρας, οι οποίοι μας τα δίδαξαν ως μέρος της φυσικής ιστορίας. Οι δε αείμνηστες γιαγιάδες μας τα έλεγαν “αγιοδημητράκια” , κι ένα πλατύ χαμόγελο άνθιζε κάτω από το λαμπερό βλέμμα τους. Τα καλλιεργούσαν με ευλάβεια κατά τη διάρκεια όλου του έτους, έκοβαν το μεσημέρι της παραμονής του Αγίου Δημητρίου τα ωραιότερα άνθη τους και τα πήγαιναν, μέσα σε περίτεχνα πανεράκια ή στολισμένα καλαθάκια, στον Ιερό Ναό του Αγίου Δημητρίου, για τον στολισμό της εικόνας του Αγίου, καθώς και της Ιεράς Πύλης. Επίσης, κατά την 28η Οκτωβρίου στόλιζαν τον Ιερό Ναό του πολιούχου Αγίου Αθανασίου.
Ωραία και μεγαλοπρεπή άνθη δίνουν τα αγιοδημητράκια της Βαλύρας, με απαλή οσμή πυρέθρου. Πολύ ανθεκτική είναι η ποικιλία που καλλιεργείται στη Βαλύρα από παλιά, περιλαμβάνει πολλά και ωραία χρώματα όπως λευκό, κίτρινο, πορτοκαλί, ερυθρό, πορφυρό, πολλές αποχρώσεις του μωβ , φαιό, επίσης δίχρωμα άνθη. Το πιο αγαπημένο χρυσάνθεμο της Βαλύρας, κατά τη δεκαετία του 1960, έρχεται με στρογγυλή, πεπλατυσμένη, διπλή στεφάνη, με κιτρινοπράσινη βάση, και σωληνωτά, καμαρωτά πορφυρά προς το ιώδες πέταλα.
Οκτωβρούδες τα αποκαλούν στην Κύπρο, γιατί κατά το τρίτο δεκαήμερο του Οκτωβρίου είναι σε πλήρη ανθοφορία. Προετοιμάζονται τα αγιοδημητράκια για τις σημαντικές εορτές, όπως την εορτή της μνήμης του Αγίου Δημητρίου, την εορτή της μνήμης της Σκέπης της Θεοτόκου, και την 28η Οκτωβρίου. Ας δούμε όμως πώς προέκυψε η συγκεκριμένη ποικιλία των χρυσάνθεμων στην Ελλάδα.
Υπάρχουν 6 βασικές ποικιλίες χρυσάνθεμων όπως:
α.Χρυσάνθεμο το τρίχροο των μεσημβρινών χωρών της Αφρικής, με φαιό χρώμα στον δίσκο και πέταλα κιτρινόλευκα.
β. Χρυσάνθεμο το τροπιδώδες , με χρυσοκίτρινα άνθη που ανθίζει τον Ιούλιο και τον Αύγουστο.
γ.Χρυσάνθεμο το στεφανωματικό, που είναι πόα των Ιθαγενών, διαδεδομένο στη μεσημβρινή Ευρώπη, και ανθίζει από τον Ιούλιο μέχρι τον Σεπτέμβριο.
δ.Χρυσάνθεμο το θαμνώδες, που έχει ύψος 80 εκ., τα άνθη του μοιάζουν σαν μαργαρίτες, προέρχεται από τις Κανάριους νήσους και ανθίζει από τον Μάιο μέχρι τον Οκτώβριο.
ε. Χρυσάνθεμο το μεγανθές, με ωραία μεγάλα άνθη, που προέρχεται από τις Κανάριους νήσους.
στ. Χρυσάνθεμο το Σινικό, τα αγιοδημητράκια μας. Είναι πολυετές φυτό, προέρχεται από την Κίνα σε πλείστες ποικιλίες. Ανθίζει στις αρχές του Φθινοπώρου και είναι πολύ σκληραγωγημένο φυτό. Υπάρχει αντίστοιχα και το Ιαπωνικό, πορφυρό χρυσάνθεμο, που είναι το έμβλημα της Ιαπωνίας, επίσης το Ινδικό, πορφυρό χρυσάνθεμο.
Το Σινικό χρυσάνθεμο ήλθε στην Ευρώπη από την Κίνα το 1764, το Ινδικό στο τέλος του 18ου αιώνα και το Ιαπωνικό το έτος 1860 (1).Το έτος 1830 είχαν ήδη αναπτυχθεί 40 ποικιλίες στην Ευρώπη, και διαδόθηκαν σε όλη την Ευρώπη και στην Αμερική, από την Ολλανδία και τη Γαλλία.
Η καλλιέργεια των χρυσάνθεμων
Όταν ρώτησα τη γιαγιά μου Κωνσταντίνα, , σε ηλικία 10 ετών, γιατί μαζεύει τη κοπριά από το κοτέτσι και τις κουτσουλιές των περιστεριών μέσα σ΄ ένα πήλινο, σκεπαστό δοχείο στην αυλή, μου έδειξε ένα στρογγυλό αυλάκι γύρω από το χρυσάνθεμό της που ήταν μεγάλο όσο δύο αγκαλιές της, και μου είπε:
Όπως τα μωβ χρυσάνθεμα της γιαγιάς Κωνσταντίνας.Φωτο: kuklamino.gr
- Με τη κοπριά τρέφεται το αγιοδημητράκι για να μας δώσει τον Οκτώβρη τα ωραία άνθη του. Είτε διέλυε ένα κιλό κοπριά αχώνευτη σε 10 κιλά νερό και μία φορά την εβδομάδα έριχνε το διάλυμα γύρω από το αγιοδημητράκι της, τραγουδώντας και σταυρώνοντάς το, είτε έτριβε κοπριά και την παράχωνε γύρω από το αγιοδημητράκι και επαναλάμβανε το ίδιο, μία φορά ακόμη, μετά από 6-8 εβδομάδες. Επίσης, στερέωνε γερά τον πάσσαλο στο κέντρο του φυτού και έδενε καλά τη υφασμάτινη κόκκινη κορδέλα που συγκρατούσε τον θάμνο, ενάντια στην οργή των δυνατών ανέμων. Φρόντιζε το χρυσάνθεμό της να μην έχει πολύ υγρασία πριν την ανθοφορία του και κολλήσει μελίγκρα ή σκωρίαση στους μίσχους και στα φύλλα, και να αερίζεται σε βορεινό μέρος. Τον Δεκέμβριο αφαιρούσε και μας έδινε 4-5 ρίζες για να τις καλλιεργήσουμε και στο δικό μας σπίτι, και προς το τέλος Μαΐου έκανε τη μεταφύτευση σε γλάστρες και συγκεκριμένα σημεία που ήθελε .Τον Αύγουστο, που εμφανίζονταν τα μπουμπούκια, άφηνε 2-3 βλαστούς σε κάθε κλάδο για να λάβει 2-3 άνθη.
Στην εποχή μας, για να αναπτυχθούν τα χρυσάνθεμα χρειάζονται λίπασμα και ψέκασμα με διάλυμα ψευδάργυρου, μαγγανίου και σιδήρου (νιτρικά άλατα).
Άγρια χρυσάνθεμα της Ελληνικής χλωρίδας
Τα άγρια χρυσάνθεμα φυτρώνουν στους αγρούς, ανάμεσα στις σοδειές, όπως είναι το χρυσάνθεμο η μυκωνίς και το σιτόφιλο, που τα λένε οι αγρότες τσουτσουμάδες, επίσης το χρυσάνθεμο το στεφανωματικό, που φέρει διάφορα ονόματα όπως μαντηλίδα, και καρπόνι. Άλλο άγριο χρυσάνθεμο είναι η αγριομαντηλίδα ή νερομαντηλίδα ή κουκουβαγιά, που εμφανίζεται ως ζιζάνιο ανάμεσα στις καλλιέργειες.
Ο συμβολισμός του Χριστάνθεμου-χρυσάνθεμου
Το χρυσάνθεμο συμβολίζει τη μακροζωία και την ευτυχία, τη Φθινοπωρινή άνεση και απόσυρση από τα πολλά βάσανα της ζωής, μετά από κακουχίες και βαθιά πνευματική συνειδητοποίηση, την πολυμάθεια, την ευθυμία της ψυχής, τον πλούτο της πνευματικής σοδειάς και τη λάμψη της ψυχής (2). Σε Ρωσικό μύθο αναφέρεται ως κίτρινο Χριστάνθεμο, που με την πάροδο του χρόνου έλαβε το όνομα χρυσάνθεμο. Ένα ζεύγος φτωχών γερόντων ζούσε σε μία καλύβα στο δάσος και τρέφονταν από μία αγελάδα. Στο δάσος, την παραμονή των Χριστουγέννων, βρήκε ο γέροντας ένα μισόγυμνο μωρό μέσα στο χιόνι και το πήρε στη καλύβα, όπου το φρόντισαν. Το μωρό εξαφανίστηκε το πρωί. και όταν το αναζήτησε ο γέροντας στο μέρος που το βρήκε, είχε φυτρώσει ένα όμορφο κιτρινόχρυσο άνθος. Σε Γιαπωνέζικο μύθο, μία κοπέλα αναζήτησε τον αρραβωνιαστικό της στη σπηλιά ενός τρομερού δράκοντα, ο οποίος της είπε ότι για να τον αφήσει ελεύθερο θα πρέπει να του φέρει ένα χρυσάνθεμο με 100 πέταλα. Μέχρι τότε τα χρυσάνθεμα έβγαζαν μόνο 30 πέταλα. Η κοπέλα, αφού έψαξε και δεν βρήκε χρυσάνθεμο με 100 πέταλα, με την καρφίτσα των μαλλιών της χώρισε τα 30 πέταλα σε εκατό. Ο δράκος, αφού μέτρησε τα πέταλα του χρυσάνθεμου, άφησε τον αρραβωνιαστικό της ελεύθερο να είναι μαζί της (3).
Οι ζωγράφοι και τα χρυσάνθεμα
Οι ζωγράφοι παγκοσμίως απαθανάτισαν με τα πινέλα τους την απίστευτη ομορφιά των χρυσάνθεμων, με τα στρογγυλά, φουντωτά και σωληνωτά πολύχρωμα άνθη τους , με τα γυριστά προς τα μέσα πέταλά τους σαν γλώσσες, και με τα κρεμαστά πέταλα, σαν θώμιγγες (χορδές). Χαρακτηριστικά στην Ελλάδα είναι τα χρυσάνθεμα του Γιώργου Ιακωβίδη .
Όπως κάθε χρονιά, έτσι και φέτος, τα όμορφα χρυσάνθεμα της Βαλύρας είναι σε ετοιμότητα, για να λαμπρύνουν τις θρησκευτικές εορτές και την εθνική επέτειο του 1940. Να χαίρεστε τα όμορφα χρυσάνθεμα στις αυλές και στους κήπους σας.
Βιβλιογραφία
1. Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν λεξικόν του Ηλίου, τομ. 18, σελ. 756-758.
2.Τζ. Κούπερ (1978). Λεξικό Συμβόλων. Αθήνα. Εκδόσεις Πύρινος Κόσμος, 1992, σελ. 575.
3. Α. Βίνος. Λουλούδια τι Συμβολίζουν; in golden.gr
Ο Θεός μαζί σας!
Ευθυμία Η. Κοντοπούλου
20/10/2022
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου