Η Συγκλίνουσα, η Αποκλίνουσα Νόηση και η Θεάρεστη Αναπλαισίωση

 

                           Ένα νέο, θετικό πλαίσιο σκέψης. Φωτο:el.englishib.org

Συχνά ο αναγνώστης διαβάζει στο διαδίκτυο για τη θετική σκέψη (positive thinking) και την αναπλαισίωση (reframing ), έννοιες οι οποίες αν και φαίνονται απλές, στην πραγματικότητα περιλαμβάνουν πολλούς και πολύπλοκους νοητικούς μηχανισμούς.

Σημαντικό είναι να σκεπτόμαστε θετικά, να μετατρέπουμε τις αρνητικές σε θετικές σκέψεις, τοποθετώντας αυτές σε νέο, λειτουργικό πλαίσιο, το οποίο θα μας βοηθήσει να σημειώσουμε ουσιαστική πρόοδο. Όμως, όσο απλό κι αν ακούγεται, είναι πολύ δύσκολο, γιατί προϋποθέτει την από κοινού λειτουργία της συγκλίνουσας και της αποκλίνουσας νόησης του ανθρώπου , του συντονισμού του αριστερού και του δεξιού εγκεφαλικού ημισφαιρίου, σε συνδυασμό με θεία φώτιση και διάκριση. Ας δούμε όμως πρώτα τι σημαίνει συγκλίνουσα και αποκλίνουσα νόηση.

Δύο βασικοί τρόποι χαρακτηρίζουν τον τρόπο που σκέπτεται ο άνθρωπος: Ο πρώτος είναι η κοινή λογική, η συγκλίνουσα νόηση (convergent thinking), και ο δεύτερος είναι η καινοτομική, δημιουργική λογική, η αποκλίνουσα νόηση (divergent thinking).

Συνήθως ο άνθρωπος, όταν προσεγγίζει ένα πρόβλημα, η πρώτη που τίθεται σε λειτουργία είναι η κοινή λογική, κατ΄ εξοχήν ικανότητα του αριστερού εγκεφαλικού ημισφαιρίου. Εξετάζονται και αναλύονται όλα τα δεδομένα, με βάση τα υπάρχοντα στοιχεία, τις παραμέτρους του προβλήματος, τις εμπειρίες και τις γνώσεις του αναλυτή, οπότε προκύπτει και το ανάλογο συμπέρασμα. Ο Πλάτων θεώρησε την κοινή- ανθρώπινη λογική ως υποδεέστερη της θείας, γιατί συχνά καταλήγει σε υβριστικά ως προς τη γνώση και τη σοφία του Θεού συμπεράσματα. Οι άνθρωποι τείνουν να ορθώνουν άμυνες, παραποιώντας την πραγματικότητα, με υποτιθέμενες θετικές σκέψεις και αναπλαισίωση, όπως αυτή του διαρρήκτη τραπεζών. Λέγει ο κακοποιός: Η κοινωνία με έχει αδικήσει και δεν έχω χρήματα να ζήσω εγώ και οι δικοί μου. Δεν με νοιάζει, να πεθάνουν όλοι τους. Θα καταστρέφω , και θα κλέβω, όσο θα υφίσταται αυτή η αδικία σε βάρος μου. Κι αυτό θετική σκέψη είναι και αναπλαισίωση για τον διαρρήκτη, αλλά αντικειμενικά πρόκειται για αναπλαισίωση της ύβρεως της κοινής λογικής ενός αδαούς ανθρώπου. Λέγει ο Πλάτων, ο άνθρωπος με την απλοϊκή λογική του, όταν έρχεται σε αδιέξοδο, είτε παραμένει και βαλτώνει σε μία άκρως προβληματική κατάσταση (όπως βαλτώνει ο κακοποιός στο άνω παράδειγμα ) ή πραγματοποιείται το πέρασμα σε ένα άλλο επίπεδο αντίληψης, εννοεί ο Πλάτων στην ενεργοποίηση των ικανοτήτων του δεξιού εγκεφαλικού ημισφαιρίου. Η θεία Νέμεσις, κατά τους αρχαίους Έλληνες, ήταν η δικαιοσύνη του Τριαδικού Θεού των Χριστιανών, και τιμωρούσε τον έχοντα τη λανθασμένη σκέψη και/ή με θεία φώτιση τον βοηθούσε να αντιληφθεί και να εφαρμόσει άλλες δίκαιες λύσεις για το συγκεκριμένο πρόβλημά του, το οποίο υβριστικά προσέγγισε με την κοινή λογική του, σε αρχικό επίπεδο. Με την ενεργοποίηση των ικανοτήτων του δεξιού εγκεφαλικού ημισφαιρίου, τοποθετείται θεάρεστα σε ένα νέο πλαίσιο η λύση του προβλήματος, ιδίως όταν υπάρχει θεία καθοδήγηση, και διευρύνεται το ήδη υπάρχον στενό πλαίσιο (frame) της κοινής, λανθασμένης και/ή καταστροφικής λογικής του ανθρώπου.

Το πέρασμα από το αριστερό στο δεξιό εγκεφαλικό ημισφαίριο ταυτίζεται με το εύρηκα του Αρχιμήδη. Οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι, μαθηματικοί και αστρονόμοι σκέπτονταν. Ό,τι όμως τους δόθηκε και παραμένει ωφέλιμο για την ανθρωπότητα ανά τους αιώνες, δεν ήταν απλά προϊόν της ανθρώπινης, κοινής λογικής τους, αλλά ήταν αποτέλεσμα της γενναιοδωρίας του ιδίου του Θεού, που έλκυσαν με την καθαρότητα της ψυχής τους και την αγνή, ανιδιοτελή τους πρόθεση. Με την κοινή λογική του αριστερού εγκεφαλικού ημισφαιρίου μπορούμε να χωρίσουμε ένα τετράγωνο σε τέσσερα ίσα μέρη με κάθετες, διαγώνιες και οριζόντιες γραμμές. Με την αποκλίνουσα λογική του δεξιού εγκεφαλικού ημισφαιρίου έχουμε τη δυνατότητα να το χωρίζουμε περαιτέρω σε τέσσερα ίσα μέρη με κυματοειδείς, διακεκομμένες γραμμές, με μικρές ψηφίδες και ό,τι άλλο βάλει ο νους του ανθρώπου δημιουργικά. Πολλά εγκλήματα , πόλεμοι και καταστροφές στην ανθρωπότητα έχουν λάβει χώρα εξ αιτίας της ύβρεως της κοινής λογικής των ανθρώπων.

Μωρία θεωρείται από τους ανθρώπους η Θεού Σοφία κατά τον Απόστολο Παύλο. Διότι οι άνθρωποι είναι φτωχοί στο πνεύμα, αλλά λίγοι το αντιλαμβάνονται για να ζητήσουν θεία φώτιση.

Οι άνθρωποι συχνά αναπλαισιώνουν ό,τι τους ενοχλεί, τους αγχώνει και /ή τους θλίβει. Για παράδειγμα, λέγει μία χαμηλού αναστήματος γυναίκα: Όχι δεν είμαι κοντή, είμαι μοναδική, αφού τα ακριβά αρώματα φέρονται σε μικρά μπουκαλάκια. Προσπαθεί ουσιαστικά να ξεφύγει από την αλήθεια, δημιουργώντας μία άλλη πραγματικότητα, κτισμένη πάνω σε άμυνες του αδύναμου εγώ της, το οποίο δεν είναι κατάλληλος διαιτητής ανάμεσα στα “πρέπει” και στα “θέλω” της. Αυτού του είδους η αναπλαισίωση, όσο κι αν επιφέρει αρχική ανακούφιση, δεν επιλύει το πρόβλημά της δεδομένης γυναίκας. Η αποδοχή του εαυτού της είναι μία πιο πολύπλοκη διαδικασία. Μόνο με θεία διάκριση μπορεί να αποδεχτεί τον εαυτό της, σε σχέση με την πολυμορφία του ανθρώπινου περιβάλλοντος, όπου συνυπάρχουν αρμονικά άνθρωποι χαμηλού, μετρίου και υψηλού αναστήματος και όλοι είναι κοινωνικά αποδεκτοί. Και ο Πλάτων κοντός ήταν. Η κεφαλή λέγει ο Πλάτων είναι σημαντική, και για να μη σέρνεται στη γη, ο Θεός της έδωσε κορμό, πόδια και χέρια. Κι αυτό μία φιλοσοφική αναπλαισίωση είναι, η οποία ικανοποιούσε τον Πλάτωνα.

Ο θεοσεβής άνθρωπος, ό,τι κι αν είναι, όπως κι αν μοιάζει, δεν αγανακτεί ούτε βιώνει συναισθήματα κατωτερότητας ή ανωτερότητας. Ευχαριστεί τον Θεό, δεχόμενος ως πρόκληση, στη μαθητεία της ζωής του, αυτό που έλαβε, ακόμη κι αν είναι επάρατη ασθένεια, φτώχεια ή δυστυχία, και φροντίζει να αξιοποιήσει την κατάστασή του θεάρεστα. Μωρία ενδεχομένως θεωρούν οι ασεβείς άνθρωποι την αντίδραση του Αγίου Πορφυρίου που, ενώ ήταν τυφλός και ασθενής, παρακαλούσε τον Θεό να του δώσει και άλλες ασθένειες , δηλαδή και άλλες ευκαιρίες για να οδεύσει προς την αγιότητα. Ο Χριστός είναι επάνω στον Σταυρό για να μη σταυρωθεί ο καθένας μας χωριστά και να ζούμε εμείς βίο με απολαύσεις. Ποιος είναι τελικά ο δυνατός και ποιος ο αδύναμος; Γιατί ο Λόγος του Θεού δεν αναπαύεται στον θρόνο Του , είναι πανταχού παρόν και συμπάσχει με τα δημιουργήματά Του, θέλοντας μέσα από τους τρίβους της ζωής να τα καταστήσει κεκαθαρμένα και θεία; Πόσοι άνθρωποι θυσίασαν ή θυσιάζουν ολόκληρη τη ζωή τους για να μην υποφέρουν οι άλλοι γύρω τους; Πόσοι εργάζονται μυστικά και σιωπηλά για το κοινό καλό, κανένας δεν τους γνωρίζει ούτε τους αναγνωρίζει, και είναι αβέβαιο αν ποτέ κάποιος θα τους θυμηθεί για να τους ανάψει ένα κερί με ευγνωμοσύνη; Κι όμως! Έστω κι αν κανένας δεν τους θυμηθεί, η ανταμοιβή τους από τον Θεό είναι πολλαπλάσια της ανθρώπινης, αν και οι ίδιοι δεν ζητούν θεία αναγνώριση ή ιδιαίτερη μεταχείριση από τον Κύριο, αλλά δοξολογούν τον Παντογνώστη Θεό από το βάθος της ψυχής τους. Αυτοί είναι οι επί γης άγγελοι, οι οποίοι έχουν παραδώσει τον εαυτό τους στη θεία Χάρη και υπηρετούν με αφοσίωση και μεγάλη ευλάβεια το θέλημα του Κυρίου μας. Η κατάστασή τους εντάσσεται σε ένα άλλο, θεϊκό πλαίσιο, το οποίο είναι δύσκολο με την κοινή λογική του ο άνθρωπος να το αντιληφθεί.

Η αναπλαισίωση είναι μία από τις τεχνικές της Γνωσιακής Ψυχοθεραπείας. Με τη βοήθεια του θεραπευτή, ο θεραπευόμενος τοποθετεί ένα δεδομένο πρόβλημα σε άλλο, θετικό και λειτουργικό πλαίσιο. Βλέπει τη διπλή όψη του νομίσματος, τα θετικά και τα αρνητικά μίας κατάστασης και την επανατοποθετεί με θετικό τρόπο, που τον βοηθά στη βελτίωση της ψυχικής του υγείας. Πάντα όμως εξαρτάται από την πρόοδο και την ωριμότητα του ιδίου του θεραπευτή. Δεν αρκεί ένας θεραπευτής να είναι αριστούχος, να γνωρίζει πολύ καλά πώς λειτουργούν όλες οι τεχνικές της θεραπευτικής αγωγής, σημαντικό είναι να είναι θεοσεβής και να έχει θεία φώτιση και καθοδήγηση στο έργο του, ώστε να χαράξει δρόμο σωτηρίας και για τον θεραπευόμενό του.

Ο άνθρωπος χρειάζεται θεία φώτιση, ώστε να συγκλίνει λογικά ως προς την επίλυση των προβλημάτων του, να αποκλίνει δημιουργικά ως προς τη λύση αυτών και στη συνέχεια να συγκλίνει πάλι λογικά, μεταφέροντας την ευρεθείσα λύση σε εφαρμόσιμο, πρακτικό επίπεδο. Πολλοί άνθρωποι παραμένουν κολλημένοι συντηρητικά στην κοινή τους λογική. Άλλοι αποκλίνουν πολύ, όχι θεάρεστα, και βρίσκουν άπειρες λύσεις, αλλά δεν έχουν τη δυνατότητα να τις μεταφέρουν από τη φαντασία τους στην πραγματικότητα και να τις εφαρμόσουν. Γι΄αυτό τους ακούμε συχνά να λένε θα γίνει τούτο ή το άλλο και τελικά δεν γίνεται τίποτα. Σύγκλιση-απόκλιση-σύγκλιση (λειτουργία στο αριστερό εγκεφαλικό ημισφαίριο, πέρασμα στο δεξιό και τελικά συντονισμός των δύο εγκεφαλικών ημισφαιρίων) είναι το ζητούμενο, με θεία φώτιση και διάκριση βέβαια, για να πραγματοποιηθεί, με θετική σκέψη, η κατάλληλη αναπλαισίωση ενός προβλήματος.

Είθε οι δύο ίπποι του νου του ανθρώπου, ο ίππος της σύγκλισης και ο ίππος της απόκλισης κατά Πλάτωνα, να συντονίζονται από τη χείρα του ιδίου του Θεού, που κατοικοεδρεύει σε κάθε έμψυχο και λογικό ον, το οποίο πιστεύει και αγαπά τον Παντογνώστη και Ελεήμονα Θεό του και επικαλείται την Επιστασία και Χάρη Του.

Ο Θεός μαζί σας!

Ευθυμία Η. Κοντοπούλου

24/10/2022