George Clausen ( Βρετανός ζωγράφος ) 1852 – 1944. Βραδινό τραγούδι, 1893.
Φωτό: κα Ουρανία Μαυρίκη-Μπόβη
H αυτογνωσία αποτελεί θέμα αιώνων, ποτέ δεν έπαψε να απασχολεί τον ένθεο άνθρωπο. Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα ο πνευματικός αθλητής αγωνίζεται να ανακαλύψει τα μυστικά του εαυτού του, και να καλλιεργήσει τον θείο σπόρο που φύτεψε ο Δημιουργός εντός του, προκειμένου να επιτύχει το κατ΄ εικόνα και κατ΄ομοίωση με τον Πλάστη του, και να ενωθεί μαζί του στην αιωνιότητα.
“Τίποτα άλλο δεν μπορεί να αντέξει παρά η δουλειά λίγων που μπόρεσαν να διασώσουν τον εαυτό τους, όλα τα άλλα είναι θόρυβος”, λέγει η αγαπητή φιλόλογος της Βαλύρας κα Ουρανία Μαυρίκη-Μπόβη σε σχετική της ανάρτηση στο facebook, και δηλώνει εμπλουτισμένη πνευματικά, συναισθηματικά και κοινωνικά από τη συμμετοχή της στο χθεσινό διαδικτυακό φιλοσοφικό καφενείο της κίνησης “Φως σε δράση” με θέμα αυτοπαρατήρηση και αυτογνωσία.
Σπουδαίο θέμα μελέτης μάς ανέθεσε η καθηγήτειρα της Βαλύρας και οφείλουμε να μην την απογοητεύσουμε!
Ι.Τι σημαίνει αυτοπαρατήρηση;
Υπάρχουν δύο διαδικασίες άντλησης πληροφοριών, η πρώτη αφορά την ετεροπαρατήρηση, που σημαίνει ότι ο άνθρωπος, ως κοινωνικό ον, αντλεί , υιοθετεί ή απορρίπτει νοητικά και πρακτικά συμπεριφορές που δέχεται με τις αισθήσεις του από το περιβάλλον γύρω του, και η δεύτερη διαδικασία αναφέρεται στην αυτοπαρατήρηση. Ο άνθρωπος όταν εσωστρέφεται αντλεί από τις εγγραφές της αντίληψης και μνήμης του και επεξεργάζεται νοητικά, συναισθηματικά , διαισθητικά και ενορατικά τις παραμέτρους που διέπουν την συμπεριφορά του εαυτού του, με βάση το επίπεδο της συνείδησης που έχει αναπτύξει. Ο άνθρωπος ενδεχομένως δεν το αντιλαμβάνεται άμεσα, αλλά εντός του επιστάτης είναι ο ίδιος ο Θεός “ο τα πάντα ορών”. Περνούν πολλά χρόνια ζωής, αν ποτέ κατορθώσει ο άνθρωπος να ανοίξει ένα παράθυρο στο φως και να αρχίσει να αντλεί άμεσα από την πηγή του Θείου Λόγου, σε συνειδητό επίπεδο. Για να συνδεθεί συνειδητά με την Πατρική αρχή ο πνευματικός αθλητής χρειάζεται να πληρούνται βασικές προϋποθέσεις, όπως θα δούμε στη συνέχεια, όπως η πίστη και αγάπη στον Θεό και η άσκηση των αρετών του Αγίου Πνεύματος κατά τη διάρκεια ενός έντιμου βίου.
α. Το πρώτο βήμα της αυτοπαρατήρησης
Στον χριστιανισμό το πρώτο βήμα για την καλλιέργεια εν Κυρίω του εαυτού είναι ακριβώς αυτό που παραδέχθηκε ο Σωκράτης, η αποδοχή της πνευματικής φτώχειας και η επιθυμία για θεία φώτιση. Γνώθι σαυτόν ήταν το κατ΄εξοχήν ρητό στο οποίο στηρίχθηκε η αρχαία Ελληνική μυσταγωγία και φιλοσοφία και το “έν οίδα ότι ουδέν οίδα”, (ένα γνωρίζω ότι τίποτα δεν γνωρίζω) του Σωκράτη ήταν εκείνο που τον κατέστησε τον πιο σοφό άνθρωπο της εποχής του, όπως αποφάνθηκαν οι αρχιερείς των Δελφών. Γιατί όσα πτυχία και αν λάβει ο άνθρωπος από ξακουστά διεθνή πανεπιστήμια, όσες διακρίσεις κι αν συλλέξει κατά τη διάρκεια του βίου του, όσο πλούτο κι αν συσσωρεύσει, αν δεν ενδοσκοπήσει με τη βοήθεια του Θεού, προκειμένου να διαμορφώσει “έλλογο νου”, ώστε να κατανοήσει και να λαξεύσει τις έδρες της ψυχής του με θείο φως, παραμένει αυτό που έλεγαν οι παππούδες μας, “άνθρωπος αγράμματος, ξύλο απελέκητο”. Το ξύλο το απελέκητο, αφού το εντοπίσει με αυτοπαρατήρηση ο αναζητητής της αλήθειας, στη συνέχεια το απορρίπτει.
ΙΙ.Τι σημαίνει αυταπόρριψη;
Αυταπόρριψη είναι η μη αποδοχή του βυθισμένου στα πάθη εαυτού μας και η επιθυμία για άμεση αλλαγή και θείο φωτισμό.
Αυταπόρριψη δεν σημαίνει απώλεια της συνειδήσεως, των νοητικών λειτουργιών, και αλλοίωση της προσωπικότητας κατά τους Αγίους Πατέρες της Ορθοδοξίας. Αυταπόρριψη κατά τον Άγιο Ιωάννη της Κλίμακος σημαίνει αποβολή των παθών, των κακών έξεων, σκέψεων και πράξεων και υιοθέτηση ψυχικά ωφέλιμων αρετών, αυτές που η χάρη του Αγίου Πνεύματος δίνει απλόχερα στους ανθρώπους, όταν συνειδητά τις ζητούν. Είπε ο Κύριος: «Όποιος θέλει να με ακολουθήσει, ας απαρνηθεί τον εαυτό του, ας σηκώσει το σταυρό του κι ας με ακολουθεί. Γιατί όποιος θέλει να σώσει τη ζωή του θα τη χάσει· όποιος όμως χάσει τη ζωή του εξαιτίας μου και εξαιτίας του ευαγγελίου, αυτός θα τη σώσει. Τι θα ωφεληθεί ο άνθρωπος, αν κερδίσει ολόκληρο τον κόσμο αλλά χάσει τη ζωή του; Τι μπορεί να δώσει ο άνθρωπος αντάλλαγμα για τη ζωή του; Όποιος, ζώντας μέσα σ΄ αυτή τη γενιά την άπιστη κι αμαρτωλή, ντραπεί για μένα και για τη διδασκαλία μου, θα ντραπεί γι’ αυτόν και ο Υιός του Ανθρώπου, όταν έρθει με όλη τη λαμπρότητα τού Πατέρα του, μαζί με τους αγίους αγγέλους», (Μκ. η΄34-θ΄1).
ΙΙΙ. Πώς επιτυγχάνεται η αυτογνωσία;
Προωθούνται διεθνώς πολλές κερδοφόρες πρακτικές για να ακολουθήσει ένας αναζητητής της αυτογνωσίας. Διάφορα θρησκευτικά δόγματα, φιλοσοφικά και κοινωνικά ρεύματα ,καθώς και πρακτικές γιόγκα,υπόσχονται πολλά και απρόσιτα πνευματικά οφέλη. Συχνά διαφημίζουν ότι έχουν τη δύναμη να εξασφαλίσουν αυτογνωσία και θεία φώτιση στους πιστούς οπαδούς τους, έναντι αδρής αμοιβής. Πολλοί άνθρωποι χάνονται καθημερινά σε αμφιβόλου αξίας μονοπάτια αυτογνωσίας, και μια ημέρα ξυπνούν, μετά από πολλά χρόνια, και αντιλαμβάνονται ότι επαναπαύθηκαν επάνω σε σαθρά φτερά χθονίων αγγέλων, χωρίς να σημειώσουν ουσιαστική πρόοδο, παράλληλα ξόδεψαν σημαντικό μέρος της υλικής περιουσίας τους.
Γνώθι σαυτόν χωρίς θεία διάκριση είναι αδύνατον να υπάρξει, γιατί ο φτωχός σε θεία γνώση νους τού θνητού ανθρώπου είναι δύσκολο να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις της αυτογνωσίας.
α. Πώς αποκτάται η θεία διάκριση;
Δεν πρόκειται για απλή υπόθεση. Χρειάζεται ο άνθρωπος να βρίσκεται διαρκώς σε εγρήγορση και να πατά επάνω σε σταθερές βάσεις. Σταθερή βάση είναι η πίστη στον Θεό που αυξάνει τις διαισθητικές ικανότητες του ανθρώπου και σταθεροποιεί την υπακοή και αφοσίωση στο στόχο της αυτογνωσίας , και η επιθυμία να φωτίσει ο Θείος Λόγος τον εσώτερο εαυτό, αυτό που πραγματικά είναι ο αιώνιος εαυτός τού ανθρώπου. Χωρίς όμως έρωτα ψυχής, που εκφράζεται ως αγάπη προς τον Χριστό, ο οποίος είναι η αλήθεια και η ζωή, είναι αδύνατον να επιτευχθεί το γνώθι σαυτόν.
Η πίστη και η αγάπη χρειάζεται να συνάδουν με την αγαθοεργία προς τον πλησίον για να ανθίσουν αιώνια. Ο άνθρωπος, στο πλαίσιο της αυτογνωσίας του, χρειάζεται να αναπτύξει ειλικρινές ενδιαφέρον προς τους άλλους γύρω του και να μην είναι βυθισμένος σε μία κατάσταση ναρκισσισμού και ιδιοτέλειας. Να μη ζητάει σχιζοειδώς να λαμβάνει χωρίς απλόχερα να προσφέρει στον πλησίον. Ο αθλητής της αυτογνωσίας για να αγαπήσει πραγματικά τον πλησίον, ακόμη και τους εχθρούς του, χρειάζεται να δει ότι μέσα σε αυτούς τους ανθρώπους κατοικοεδρεύει ο πανταχού παρών και τα απάντα πληρών Θεός. Επομένως , οφείλει να μη κατευθύνει την προσοχή του στην εξωτερική εικόνα και να κρίνει τον συνάνθρωπο, αλλά για ό,τι μη αποδεκτό ή κακό αντιλαμβάνεται να παρακαλεί προσευχόμενος τον Θεό να φωτίσει τόσο τον ίδιο όσο και τον παραπλανημένο . Παράλληλα, αν μπορεί ο αθλητής της αυτογνωσίας να δώσει μία χείρα βοηθείας στον άλλο, να το πράττει χωρίς την υπολογιστική συμπεριφορά του Ιούδα των Γραφών.
Ένα άλλο βασικό θέμα είναι η αστοχία η οποία ταυτίζεται με την αμαρτία. Οι άνθρωποι που είναι ιδεοψυχαναγκαστικά προσκολλημένοι σε πράξεις τού παρελθόντος , είτε στις δικές τους είτε στων άλλων , αμαρτάνουν ασύστολα και διανύουν τον βίο τους βυθισμένοι στην κατάθλιψη. Αδυνατούν να δουν πίσω από το παραβάν της περιορισμένης αντίληψής τους την αλήθεια του αιωνίου εαυτού, του Θεού εντός τους. Γι΄αυτό χρειάζεται ο άνθρωπος να λαμβάνει συγχώρηση από τον πνευματικό του πατέρα και να κοινωνεί των Αχράντων Μυστηρίων, ώστε να λυτρώνεται και να φωτίζεται ο καταπονημένος εαυτός του, και να αντλεί δύναμη και ελπίδα για την περαιτέρω εν Κυρίω πορεία του. Πολλές υποθέσεις ψυχοθεραπευτικά έχουν δει αίσιο τέλος, μόνο με τη δύναμη της Θείας Χάριτος . Όπως ο Άγιος Λουκάς ο Ιατρός έκανε το σημείο του σταυρού επάνω στους ασθενείς του πριν από τις χειρουργικές επεμβάσεις, το ίδιο ορισμένοι ποιμαντικοί ψυχολόγοι, πριν από τις ψυχολογικές παρεμβάσεις, παρακαλούν τον Θεό να φωτίσει τον νου τους και τον συνάνθρωπο-θεραπευόμενο στην εξεύρεση της καλύτερης λύσης και να μεταλαμπαδεύσει τη Χάρη του Αγίου Πνεύματος .
Στην ψυχολογία μαθαίνουμε ότι οι άνθρωποι φορούν την κοινωνική persona τους. Τη μάσκα της υποκρισίας που σημαίνει επίπλαστες αντιδράσεις και τυπική, κοινωνικά αποδεκτή συμπεριφορά.
Κάποιοι υποβάλλονται σε χρόνια ψυχοθεραπεία προκειμένου να αποβάλλουν τη γύψινη μάσκα τους και να τη θρυμματίσουν αλύπητα. Ο συντομότερος και λιγότερο δαπανηρός δρόμος είναι η εσταυρωμένη αγάπη του Χριστού, αν ποτέ μπορέσει ο άνθρωπος να την αντέξει. Είναι η χαρά του διδόναι και όχι του λαμβάνειν, η χαρά της προσφοράς, όχι για επιβεβαίωση της προσωπικής υπεροχής. Ακόμη και η ιδέα ότι με την καλοπροαίρετη επέμβασή μας ανακουφίστηκε στο ελάχιστο ένας συνάνθρωπος ή ένα άλλο πλάσμα του Θεού ή ότι ανάσανε το καταπονημένο περιβάλλον γύρω μας τρέφει και ανθίζει την ψυχή μας.
Σταθερή αξία ως προς την πορεία της θείας διάκρισης είναι η Καινή Διαθήκη, η Κλίμακα του Ιωάννου Σιναΐτου και οι ώριμοι καρποί των πατέρων της Ορθοδοξίας. Ομολογώ ότι μετά από διδακτορικές σπουδές στην ψυχολογία σε διεθνή πανεπιστήμια των Η.Π.Α. και της Ιρλανδίας και μετά από δεκαετίες εργασίας ως κλινική ψυχολόγος, κανένας διεθνούς κύρους ερευνητής δεν μου έδωσε τόσο σαφή εικόνα για τα όνειρα του ανθρώπου, όσο ο Άγιος Ιωάννης Σιναΐτης στην περίφημη κλίμακά του. Κι αυτό γιατί οι ερευνητές αντλούν πληροφορίες από το λογικό κέντρο του εγκεφάλου τους ή από τα ευρήματα άλλων επιστημόνων γύρω τους, ενώ οι Άγιοι της Ορθοδοξίας ανοίγουν άμεσα τα βιβλία του Αγίου Πνεύματος στο Πανεπιστήμιο του Θεού που εδράζεται επί της κεφαλής τους, και καταγράφουν τον Θείο Λόγο.
Στα πλαίσια της αυτογνωσίας μας, στο χέρι μας είναι αν θέλουμε ο διδάσκαλός μας να είναι ο αιώνιος Λόγος του Θεού, ή ο Θεός μας να είναι κάποιος θαυμαστός στους θολούς μας οφθαλμούς θνητός άνθρωπος, ο οποίος μάς υπόσχεται σαγηνευτικές, εύκολες και απολαυστικές διαδρομές αυτογνωσίας.
Ο άνθρωπος που αποφασίζει να ακολουθήσει τη στενή οδό της πραγματικής αυτογνωσίας, αυτής που θα τον οδηγήσει ενδεδυμένο στα ουράνια δώματα της Βασιλείας του Θεού,συμπεριφέρεται με εγκράτεια, νηστεύει, προσεύχεται και αγαπά χωρίς αναστολές και δεύτερες σκέψεις τον Θεό και τον πλησίον, απολαμβάνοντας τη χαρά, πραότητα, μακροθυμία και ειρήνη του Αγίου Πνεύματος.
Οι διεθνώς φανταχτερές διαδικασίας αυτογνωσίας προσφέρουν υπέροχα ενδύματα, σαν τα φτερά της πεταλούδας, που τα σχίζει αλύπητα ο πρώτος Βοριάς και τα νεκρώσει το δυσβάσταχτο κρύο ενός παντοτινού χειμώνα.
Θερμές ευχαριστίες στην κα Ουρανία Μαυρίκη-Μπόβη, φιλόλογο, για την πλούσια και γενναιόδωρη πνευματική τροφή καθώς και για την επιλογή της καλαίσθητης εικόνας.
Ο Θεός μαζί σας!
Ευθυμία Η. Κοντοπούλου
26/5/2023
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου