Οι Σταχομαζώχτριες του Ζαν-Φρανσουά Μιλέ. Φωτο: agroekfrasi
Η Παγκόσμια ημέρα της Γυναίκας είναι σήμερα, 8 Μαρτίου 2023, και το λόγο έχει η πεζογράφος, ποιήτρια και λαογράφος κα Γαρυφαλλιά Κατσαμπάνη-Τσαγκάρη, γέννημα και θρέμμα του Δωρίου Μεσσηνίας και κάτοικος Βαλύρας, σε αυτό το αφιέρωμα για την Ελληνίδα αγρότισσα. Αν και η ιδιαίτερη ημέρα της Αγρότισσας είναι η 15η Οκτωβρίου, δεν παύει το πρότυπο των αείμνηστων γιαγιάδων και μητέρων μας να μάς ακολουθεί σταθερά, αφού επάνω στο λαμπρό παράδειγμά τους -ως στυλοβάτες της οικογένειας και στην ιδέα της ανιδιοτελούς προσφοράς τους με αγάπη προς τον πλησίον - διαμορφώθηκε και η δική μας προσωπικότητα. Η πολυγραφότατη λογοτέχνης μάς οδηγεί ευχάριστα μέσα από τα αξέχαστα δημοτικά ακούσματα στο ρόλο που έχει διαδραματίσει στην ιστορία του Έθνους μας η Ελληνίδα αγρότισσα.
Λέγει η διακεκριμένη- βραβευμένη λογοτέχνης στον πρόλογο του βιβλίου της:
“Γυναίκα! Το μισό του ουρανού, το μισό της γης. Ο παράδεισος για κάποιους, η κόλαση για άλλους.
Ούτως ή άλλως, οι γυναίκες αριθμούν πάνω από τον μισό πληθυσμό του πλανήτη μας. Ασχολήθηκαν με αυτή πολλοί. Ποιητές, συγγραφείς, ζωγράφοι, καλλιτέχνες την αποθέωσαν και άλλοι της έριξαν το ανάθεμα. Είχα την τύχη να γεννηθώ σε χωριό , κοντά στη φύση, και τα πρώτα μου ακούσματα ήταν τα κελαηδήματα των πουλιών, το ζουζούνισμα των εντόμων την άνοιξη, οι φωνές των οικόσιτων ζώων και τα μουσικά μου ακούσματα ήταν τα δημοτικά μας τραγούδια σε χαροκόπια και γιορτάσια των απλών ανθρώπων του λαού, που ευλόγησε ο Θεός και συμμετείχα. Αγάπησα πολύ το δημοτικό μας τραγούδι, ανεκτίμητο κομμάτι της παράδοσης του λαού μας, και τώρα που ήρθαν τα δύσκολα, βάζω κι εγώ ένα λιθαράκι στην προσπάθεια που γίνεται για τη διάσωση των ιερών και οσίων.
Δημοτικό τραγούδι, ποίηση του λαού μας μεγάλης λογοτεχνικής αξίας, σε γλώσσα στρωτή, απλή, όμορφη, με παρομοιώσεις, αλληγορίες, προσωποποιήσεις, διαμάντια και μαλάματα της ευαίσθητης ψυχής του λαού μας. Μέσα από τα τραγούδια του ο λαός εκφραζόταν. Τραγουδούσαν οι άνθρωποι τις χαρές και τις λύπες τους, τη χιλιάκριβη τη λευτεριά, την πίκρα, τα βάσανα και τα σκοτάδια της σκλαβιάς, τον έρωτα, τη χαρά της ζωής, τους αγώνες και τις αγωνίες τους, τα συναισθήματά τους. Το δημοτικό τραγούδι έρχεται από πολύ μακριά, από τις ραψωδίες του Ομήρου, τα Ακριτικά, τα κλέφτικα, και φθάνει ως το σήμερα. Για τη μεγάλη αξία των δημοτικών μας τραγουδιών έχουν γράψει πολλοί, Έλληνες και ξένοι. Οι συλλέκτες των δημοτικών μας τραγουδιών και οι συλλογές είναι εκατοντάδες. Το δημοτικό τραγούδι είναι ένα κομμάτι της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς των Ελλήνων, είναι οι ρίζες μας και η ταυτότητά μας.
Ζώντας τα πιο πολλά χρόνια μου σε χωριά (ως νοσηλεύτρια- ιατρικός επισκέπτης ), κοντά στους απλούς ανθρώπους, γνώρισα τη δύσκολη ζωή τους με τους πολλούς κόπους και πόνους και τις λιγοστές χαρές τους. Όχι πως δε τα γνώριζα όλα αυτά, αφού από αγροτική οικογένεια κατάγομαι. Έζησα από κοντά το θάρρος και την εργατικότητα, τη δύναμη, την υπομονή, την επιμονή και την αποφασιστικότητά τους.
Θαύμασα πολύ τις γυναίκες του λαού, τις αγρότισσες, για το πώς κατάφερναν να κάνουν (ταυτόχρονα) τόσα πράγματα. Αυτές οι γυναίκες ήταν μία κολώνα -Δωρική και αυστηρή - που στήριζαν το σπίτι, την οικογένεια, περισσότερο κι από τους άνδρες τους. Στο σπίτι ήταν νοικοκυρές, δέσποινες, άριστες στην υφαντική, χειροτεχνία, ραπτική και μαγειρική, μοναδικές στην οικιακή οικονομία, στα παιδιά δασκάλες, στους γονείς βοηθός, στο σύντροφο στήριγμα, εργάτριες στο χωράφι και στα ζώα και αγωνίστριες στο βουνό, όπως οι αρματολοί και κλέφτες. Και όλα αυτά σε μία ανδροκρατούμενη κοινωνία, που ήθελε τη γυναίκα πολλά βήματα πίσω από τον άνδρα.
Και όμως, οι γυναίκες αυτές πορεύονταν ολοζωής με αγάπη, αυτοθυσία, υπομονή και επιμονή για το σπίτι και τους ανθρώπους τους.
Θαυμάζοντας αυτές τις γυναίκες, με πρώτη τη ΜΑΝΑ μου, σκέφτηκα να σεργιανίσω στον όμορφο, πολύχρωμο κι ευωδιαστό χώρο του δημοτικού μας τραγουδιού και να τολμήσω να καταγράψω μέσα από τους στίχους του τι έγραψαν οι απλοί άνθρωποι του λαού για τη γυναίκα”.
Παραθέτουμε ενδεικτικά το τραγούδι η Αρκαδιανή, από το βιβλίο της κυρίας Γαρυφαλλιάς Κατσαμπάνη-Τσαγκάρη , “Η Γυναίκα στο Δημοτικό Τραγούδι”, το οποίο αναφέρεται στη ξακουστή Διαμάντω Μπουχανά από την Τρίπυλα της Τριφυλίας. Η Διαμάντω ήταν αδελφή του Κώστα Μπουχανά και αρραβωνιαστικιά του Αναγνώστη Γκότση, από τον Αετό. Και οι δύο ήταν οπλαρχηγοί. Δώδεκα χρόνια ντυμένη με ανδρικά ρούχα, πολεμούσε όπου ήταν δυνατόν τους Τούρκους και κανείς δεν τη γνώρισε πώς ήταν γυναίκα. Η Διαμάντω έπεσε ηρωικά στο Μανιάκι μαζί με τον αδελφό και τον αρραβωνιαστικό της.
Αρκαδιανή
Ποιος είδε ήλιο αποβραδίς κι αστρί το μεσημέρι;
Ποιος είδε ψάρι στο βουνό και θάλασσα σπαρμένη;
Ποιος είδε την Αρκαδιανή στα κλέφτικα ντυμένη;
Δώδεκα χρόνους έκαμε αρματολός και κλέφτης,
κανείς δεν την εγνώρισε πως ήταν η Διαμάντω.
Και μια ημέρα μια γιορτή, μια ΄πίσημη ημέρα,
βγήκαν να παίξουν το σπαθί, να ρίξουν το λιθάρι.
Της κόρης απ΄ το ζόρι της κι΄ από τη λεβεντιά της
ξεθηλυκώθη το κουμπί και ΄φανη το βυζί της.
Τότε ο ήλιος έλαμψε και το φεγγάρι αστράφτει,
άλλος το λέει μάλαμα κι άλλος το λέει ασήμι,
κι΄ ένα μικρό κλεφτόπουλο το βλέπει και γελάει.
-Δεν είναι κείνο μάλαμα, στάθηκε και τους λέει.
-Τι έχεις ρε κλεφτόπουλο κι όλο γελάς με μένα;
-Είδα τον ήλιο που έλαμψε, της λέει και γελάει.
-Σώπασε, ρε κλεφτόπουλο και μη με μαρτυρήσεις,
να σε γεμίσω μάλαμα, να σε γεμίσω ασήμι
και να σε πάρω ψυχογιό, βαριά να σε πλουτίσω.
-Εγώ δε θέλω μάλαμα, εγώ δε θέλω ασήμι,
εγώ δε θέλω ψυχογιός, βαριά για να πλουτίσω,
για να βαστώ το δαμασκί και το χρυσό ντουφέκι,
σε θέλω για γυναίκα μου και να με πάρεις άντρα.
Και τονε πιάνει απ΄τα μαλλιά και τονε ρίχνει κάτω.
-Άσε με κόρη απ΄τα μαλλιά και δε σε μαρτυράω
και θα σου γίνω ψυχογιός, πιστά να σε δουλεύω.
Σοφή στη πορεία του χρόνου η άξια λαογράφος της Μεσσηνιακής γης γράφει:
“Η ζωή δεν αλλάζει. Ό,τι γεννιέται στη φύση πεθαίνει. Αυγή και γλυκοχάραμα, γέννηση και παιδική ηλικία, χαρά, δημιουργία , μεσουράνημα στο ύψιστο σημείο της ζωής, ώριμη ηλικία, ισορροπία και , όπως ο ήλιος έτσι και η ζωή, ακολουθεί την πορεία της προς το λιόγερμα και ο άνθρωπος, γεμάτος σοφία από τα χαστούκια της ζωής, απολαμβάνει τους καρπούς των κόπων του, κάνει τον απολογισμό του και τραβά προς τη δύση του”.
Επάνω στα σοφά βήματα των αείμνηστων γιαγιάδων και μητέρων μας, που ως αγρότισσες υπηρέτησαν την αρετή και την ευπρέπεια πατάμε σήμερα, και προχωρούμε ως σύγχρονες “αγρότισσες “ των καιρών μας , και σύζυγοι που στέκονται σαν λαμπάδες αναμμένες δίπλα στον άνδρα τους, για το καλό της οικογένειας και της κοινωνίας ολόκληρης, προσφέροντας ένα θεάρεστο παράδειγμα στις επόμενες γενιές.
Βιβλιογραφία
Γαρυφαλλιά Κατσαμπάνη-Τσαγκάρη.Η Γυναίκα στο Δημοτικό Τραγούδι ( σελ. 13-15 , 37, 104). Αθήνα. Εκδόσεις Λεξίτυπον.
Ο Θεός μαζί σας!
Ευθυμία Η. Κοντοπούλου
8/3/2023
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου