Πατώντας επάνω στα αχνάρια της νεότερης ιστορίας της Ελλάδας, γνωρίζουμε σχετικά με τον επιτυχή αγώνα που έδωσε ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης με 2000 ένοπλους στις 23 Μαρτίου 2023 στην Καλαμάτα, καθώς και τη μετέπειτα διαδρομή που αποφάσισε να ακολουθήσει, όπως έχει διασωθεί σε γραπτές μαρτυρίες του 1821, ιδίως στα απομνημονεύματα των Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, Παναγιώτη Παπατσώνη, Χρυσανθόπουλου (Φωτάκου), Σπηλιάδη και Φιλήμονος (2-5):
Το μεσημέρι, στις 24 Μαρτίου 1821, μετά την επιτυχή απελευθέρωση τής Καλαμάτας, ιερείς και ιερομόναχοι ευλόγησαν, κατόπιν συγκινητικής δοξολογίας, τις Ελληνικές σημαίες και όρκισαν τους επαναστάτες ( 1).
Η τελετή αυτή έλαβε χώρα στις όχθες του Νέδωνα , μέσα σε πανηγυρική ατμόσφαιρα, ενώ ακούγονταν οι καμπάνες και οι θριαμβευτικές κραυγές των Ελλήνων. Για τη δοξολογία, είχαν συρρεύσει χιλιάδες κόσμου κάθε ηλικίας – οπλισμένων, αμάχων, γυναικών και παιδιών. Περί το μεσημέρι ήλθαν και οι πολεμικοί αρχηγοί με τις σημαίες τους. Εκεί, κοντά στον βυζαντινό ναό των Αγίων Αποστόλων, συγκεντρώθηκαν 24 ιερείς και ιερομόναχοι (ο μητροπολίτης Χρύσανθος Παγώνης ήταν αιχμάλωτος στην Τριπολιτσά) φέροντες τα ιερατικά άμφια και τις άγιες εικόνες, ευλόγησαν τις επαναστατικές σημαίες και ανέπεμψαν δεήσεις υπέρ του αγώνα. Ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης έδωσε όρκο ότι θα αγωνισθεί μέχρις εσχάτων για την ελευθερία της πατρίδας. Ορκίστηκαν και όλοι οι πολεμιστές, σηκώνοντας το δεξί χέρι. Στη συνέχεια, έγινε σύσκεψη των οπλαρχηγών κατά την οποία συστάθηκε επαναστατική επιτροπή με το όνομα “Μεσσηνιακή Γερουσία”, η οποία θα συντόνιζε τον αγώνα. Ηγέτης της, τιμητικά, διορίστηκε ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης στον οποίο δόθηκε ο τίτλος "αρχιστράτηγος των Σπαρτιατικών δυνάμεων". Στην ίδια σύσκεψη συζητήθηκαν επίσης οι επόμενες επαναστατικές ενέργειες. Ο Κολοκοτρώνης πρότεινε να προχωρήσουν όλοι μαζί προς το εσωτερικό της Πελοποννήσου, με σκοπό να προλάβουν την περαιτέρω ενίσχυση της Τριπολιτσάς , η οποία έπρεπε να είναι ο βασικός στόχος των επαναστατών. Αντίθετα, οι Μεσσήνιοι και ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης ήθελαν να πολιορκηθούν τα Μεσσηνιακά κάστρα των επαρχιών Μεθώνης και Κορώνης, τα οποία αποτελούσαν κίνδυνο για τους Έλληνες των περιοχών αυτών. Τελικά αποφασίστηκε ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης με τους πιο ηλικιωμένους προκρίτους να μείνουν στην Καλαμάτα για να συντονίζουν τις επιχειρήσεις και τον ανεφοδιασμό των αγωνιστών και οι υπόλοιποι επαναστάτες να πολιορκήσουν τα Μεσσηνιακά κάστρα. Ο Κολοκοτρώνης ορίστηκε επικεφαλής των ενόπλων δυνάμεων που ξεκίνησαν για την Καρύταινα μαζί με τον Παπαφλέσσα, τον Αναγνωσταρά και τον Κεφάλα. Για το σκοπό αυτό, ο Δημήτριος Παπατσώνης του προσέφερε ένα άλογο με την ιπποσκευή του και εκατό χρυσούς ρουμπιέδες (1). Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης πήρε τη διαδρομή προς τη Βαλύρα, ακολουθώντας διαφορετικές διαδρομές οι τέσσερεις οπλαρχηγοί με τους αρματολούς και κλέφτες τους.
Ο Γέρος του Μοριά στη Βαλύρα, το απόγευμα της 24ης Μαρτίου 1821
Το απόγευμα της 24ης Μαρτίου 1821, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ακολουθώντας τη γνωστή σε αυτόν διαδρομή από την Καλαμάτα προς τον Άγιο Φλώρο, ξεπέζεψε με τους ένδοξους αγωνιστές του για λίγες ώρες στη Τζεφερεμίνη (Βαλύρα), στο πατρικό σπίτι του παλιού του φίλου Πουλόπουλου, το οποίο βρίσκεται στη στροφή του δρόμου προς το χωριό Σκάλα, 200 μέτρα μετά το Δημοσχολείο της τότε Τζεφερεμίνης. Δίπλα σε αυτό το σπίτι κατοικεί σήμερα ο συνταξιούχος του ΟΣΕ, κύριος Δημήτριος Φειδάς.
Φωτό: Κα Ευγενία Δ. Ντουραμάκου
Στόχος του Γέροντα του Μοριά ήταν να βρίσκεται στην Αρκαδία κατά την 25η Μαρτίου, γι ΄αυτό δεν διανυκτέρευσε την 24η στη Τζεφερεμίνη . Μετά από σύντομη ξεκούραση και αρκετά πριν ο ήλιος δύσει, πήρε το δρόμο με τις ένοπλες δυνάμεις του για την Αρκαδική πύλη, ψηλά στην Αρχαία Ιθώμη. Αυτή όμως τη φορά, ενθυμούμενος την έφοδο που υπέστη από τη στρατιωτική βάση των Τούρκων της Ανδρούσης στη γέφυρα τής Μαυροζούμενας κατά το έτος 1805, ακολούθησε την ασφαλή διαδρομή προς τον ιερό ναό της Αγίας Τριάδος , μαζί με το ασκέρι του, και από εκεί, αφού πέρασαν το ρηχό εκείνη την εποχή ποταμό, πάνω από τα δύο ιστορικά γεφύρια που βρίσκονται κοντά στο Κάτω Μούλκι στη Βαλύρα, ανηφόρισαν με ασφάλεια προς το όρος τής Ιθώμης. Το χωριό Σκάλα, ήδη από το 1805 που στην Παλουκόραχη οι Τούρκοι είχαν κρεμάσει ένα φίλο του ( βλπ. lyrasi. blogspot.com), δεν ήταν ο πλέον ενδεδειγμένος και ασφαλής τόπος για ανάπαυση του γενναίου πολεμιστή του Ελληνικού γένους, γι΄ αυτό προτίμησε να ξεπεζέψει στη φιλική Τζεφερεμίνη.
Φωτό: Kalamata Times
Σείστηκε η γη κάτω από τα πόδια του αλόγου του αήττητου καβαλάρη, που καμαρωτός, καθώς ανέμιζε η φέρμελη προσπαθώντας να φθάσει την περικεφαλαία του και η φουστανέλα στόλιζε λεβέντικα τη ράχη του αλόγου, πήρε το στενό δρόμο προς την Αγία Τριάδα, διασχίζοντας την κεντρική οδό της Τζεφερεμίνης, η οποία από το Δημοσχολείο του χωριού οδηγεί προς τη πλατεία. Οι σκλαβωμένοι πρόγονοί μας μετά βαΐων και κλάδων και αναπτερωμένο το ηθικό τους για την επιτυχή έκβαση της απελευθέρωσης της Καλαμάτας, σείοντας στον αέρα δάφνες κομμένες από το ποτάμι του θρυλικού Θάμυρι και κλάδους ελαίας από τους έφορους ελαιώνες τους, καλωσόρισαν το ένδοξο γέννημα του Ραμοβουνίου για την αναπάντεχη χαρά. Βροντοφώναζαν συνθήματα νίκης στους ακούραστους και αφοσιωμένους στην ελευθερία της σκλαβωμένης πατρίδας μας πολεμιστές στο πέρασμά τους, αισθανόμενοι βαθιά και πιστεύοντας ακράδαντα ότι έφθασε η άγια ώρα της ελευθερίας του γένους μας. Μόνο η γιαγιά Παρασκευού , αυτό ήταν το παρανόμι της, δεν ήταν στην πλατεία του χωριού εκείνη τη νικηφόρα , ιστορική στιγμή. Η αείμνηστη σύζυγος του πρώτου Παρασκευά Φειδά, που ήταν γερή και δυνατή σαν άνδρας, γι΄ αυτό ακόμη και τα μέλη της οικογενείας της τη θυμούνται ως “γιαγιά Παρασκευού” ( με το όνομα του ανδρός της) εργαζόταν από το πρωί στο κτήμα της στο Κάτω Μούλκι. Πρόκειται για τη μακροβιότερη γυναίκα της Βαλύρας, που ο μύθος λέγει ότι έζησε από 107 έως 127 χρόνια, και όλοι γελώντας λέγουν ότι “μόνο 117 χρόνια έζησε”, όπως μάς πληροφορεί ο δισέγγονός της κ. Γιώργος Παρ. Φειδάς. Η προκομμένη αγρότισσα, από το πρωί της 24ης Μαρτίου, καβάλα στον γάιδαρο με τη αξίνα και το σκαλιστήρι της δεμένα πλαγίως στο σαμάρι , με μια λαγήνα γεμάτη δροσερό νερό από το κοντινό πηγάδι , λίγο ψωμί και αλάδωτες ελιές – ήταν ημέρα της Μεγάλης Τεσσαρακοστής- είχε πάει να βοτανίσει τα σπαρτά στο μεγάλο κτήμα της, που δεν είναι λιγότερο από 40 στρέμματα στην περιοχή Κάτω Μούλκι, σε μία από τις όμορφες ράχες της Βαλύρας. Κληρονόμος αυτού του κτήματος ήταν ο κ. Ανδρόνικος Παρ. Φειδάς , ο αδελφός του κ. Γιώργου Φειδά, ο οποίος , ως μόνιμος κάτοικος στο Road Island των Η.Π.Α., το δώρισε στις δύο ανιψιές του, στις κόρες του αδελφού τους Παναγιώτη. Δένδρα δεν είχε η ευλογημένη ράχη, αλλά το έδαφος ήταν κατάλληλο για την καλλιέργεια του σίτου και απέδιδε πλούσιο καρπό. Στους πρόποδες του κτήματος της γιαγιάς Παρασκευούς ρέει κελαρύζοντας μέσα σε παχιά βλάστηση ο ποταμός της Μαυροζούμενας. Ξεπέζεψε ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης στο κτήμα της ακούραστης αγρότισσας, αφού πρώτα προσκύνησε με ευλάβεια την εικόνα του Τριαδικού Θεού στον ιερό, γραφικό ναό της Αγίας Τριάδος και πότισε το άλογο του στο αυλάκι της Μαυροζούμενας, που ήταν θεοστόλιστο με δάφνες και ψηλά κυπαρισσόδενδρα. Καθώς ο ήλιος του δειλινού έλουζε στο φως τον ευλογημένο Προστάτη της Ελλάδας και αναδεικνυόταν ο δίκαιος προορισμός του , το αετίσιο βλέμμα του συνάντησε το σεβάσμιο βλέμμα τη γιαγιάς Παρασκευούς, που ήταν πρόκληση για πατριωτική συγκίνηση και έκκριση καυτών δακρύων. Ίδια η σκλαβωμένη μάννα Ελλάδα έμοιαζε η γιαγιά Παρασκευού κάτω από το σφιχτοδεμένο τσεμπέρι της και το μακρύ μαύρο φουστάνι εργασίας, γεμάτο χορτάρια και σκόνη, καθώς ο ουρανός τη στόλιζε με χρυσά σύννεφα και ο ήλιος την αποχαιρετούσε βασιλεύοντας με την τιμή τού ιδρώτα της .
-Καλησπέρα κυρά, πώς λέγεσαι; είπε ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, και καθώς εκείνη ήταν βυθισμένη στο έργο της, κουρασμένη και ζαλισμένη από το μόχθο τής ημέρας, έφυγε η αξίνα από το χέρι της και έσκασε κατάχαμα.
-Καλησπέρα γιε μου, Παρασκευού Φειδά λέγομαι, απάντησε με φωνή ίδια της Παναγίας Βουλκανιωτίσσης η άξια μάνα, και απέσπασε με την προσήνειά της τη συμπάθεια του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και των ακολούθων του.
-Είναι καλό το νερό στο ποτάμι; μπορούμε να πιούμε; ρώτησε ο διψασμένος Γέρος του Μοριά.
-Γιατί να πιείτε νερό από το ποτάμι παιδιά μου; η λαγήνα μου είναι γεμάτη, πάρτε να πιείτε, είπε η στοργική Ελληνίδα μάνα και αμέσως τους προσέφερε τη λαγήνα της ολόκληρη.
Πέρασε από στόμα σε στόμα και παρέμεινε αστείρευτο το ευλογημένο με αγιασμό από τον Άγιο Βλάση νερό, τον τότε πολιούχο της Τζεφερεμίνης, πολλαπλασιάστηκε όπως οι άρτοι και οι ιχθύες του Κυρίου, και ως θεία κοινωνία στάθηκε στον ουρανίσκο των πολεμιστών , δροσίζοντας τα ξεραμένα χείλη τους.
-Ευχαριστούμε θειά Παρασκευού, φώναξαν με ανακούφιση τα παλικάρια.
-Τον Θεό παιδιά μου, να σας φωτίζει και να σας φυλάει από το κακό μάτι του θηρίου, να δει ο τόπος μας την ελευθερία του κι εμείς την υγειά μας , ευχήθηκε η κατάκοπη μάνα.
-Ένα κομμάτι ψωμί και λίγες ελιές φίλεψε τον πατέρα του γένους, που τα έβαλε βιαστικά μέσα στον υφαντό ταγάρι του, τη χαιρέτισε λεβέντικα, την ευχαρίστησε κάνοντας τον σταυρό του, και ανέβηκε στο υπερήφανο άλογό του για να συνεχίσει τη διαδρομή προς την Αρκαδική πύλη.
-Καλή λευτεριά , βροντοφώναξε η γιαγιά Παρασκευού σταυρώνοντάς τους, που ανδρώθηκε μονομιάς εμπρός στους γενναίους πολεμιστές του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, ας όψεται η οικογένειά της που την κρατούσε πίσω, μόνο το γιαταγάνι και η φουστανέλα τής έλειπαν!
Τούτη την ιστορία ουδέποτε λησμόνησε η ευλογημένη γιαγιά Παρασκευού, που έζησε χρόνια πολλά για να τη διηγείται στα εγγόνια της και στα παιδιά του χωριού . Το ιστορικό γεγονός πέρασε στον έγγονό της Παρασκευά Φειδά, ο οποίος ήταν ο πατέρας του κ. Γιώργου Φειδά. Κι όπως ο Αχιλλέας είχε την Αχίλλειο πτέρνα του, έτσι και η γιαγιά Παρασκευού, που αγαπούσε πολύ τους τέσσερεις γιούς της και παρακαλούσε τον Θεό να τους προστατεύει καθώς και όλα τα παιδιά του γένους μας, έφυγε από τον καημό της, γιατί έχασε πρόωρα ένα από τα παιδιά της. Σε ηλικία προς τα εξήντα έτη του απεβίωσε λόγω ασθενείας ο Θανάσης Φειδάς. Τούτο το πλήγμα δεν άντεξε η καρδιά της μάνας, και μέσα σε μία εβδομάδα κατέρρευσε θανάσιμα από τον πόνο και τη θλίψη της. Συμπεραίνουμε ότι η γιαγιά Παρασκευού έζησε 107 έτη, αλλά ως γερό σκαρί που ήταν θα μπορούσε να παραμείνει στη ζωή έως τα 117 χρόνια της, και να διηγείται παραστατικά και με διαύγεια πνεύματος τη συνάντησή της με τον δοξασμένο Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, εκείνο το ιστορικό ηλιόγερμα της 24ης Μαρτίου, στο Κάτω Μούλκι της Βαλύρας.
Θερμές ευχαριστίες στον κύριο Γιώργο Παρ. Φειδά, επιχειρηματία στο Road Island των Η.Π.Α. που μοιράστηκε μαζί μας την ιστορική συνάντηση του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη με την προγιαγιά του Παρασκευού Φειδά, στον κύριο Χρήστο Παπαγεωργίου, Αθλητικογράφο Βαλύρας-Ιθώμης για τις πληροφορίες σχετικά με την ιστορική οικία τού αείμνηστου Πουλόπουλου στη Βαλύρα και στην κα Ευγενία Δ. Ντουραμάκου, Αντιπρόεδρο του Συλλόγου Γυναικών Βαλύρας, για τη φωτογράφιση της οικίας του αείμνηστου Πουλόπουλου στη Βαλύρα.
Βιβλιογραφία
1. Η Απελευθέρωση της Καλαμάτας στις 23 Μαρτίου 1821, βλπ. Βικιπαίδεια.
2. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, 1975, τόμος ΙΑ΄, σελ. 90-91.
3.Παπατσώνης, Παναγιώτης (1960). Απομνημονεύματα. Αθήνα: Εθνικό Τυπογραφείο.
4."Και ευθέως … δοξολογία εις τον ποταμόν των Καλαμών υπέρ ευοδώσεως του ιερού τούτου αγώνος…». Αναφέρεται στο Ζέρβης Ν., σ. 103.
5. Σπηλιάδης Ν., Απομνηνονεύματα, Α’ σ. 63: «Την 24 εψάλη παράκλησις εις τον Θεόν δια την σωτηρίαν και την ελευθερία της πατρίδος παρά τον Πάμισον ποταμόν, εχειροτονήθη ο Π. Μαυρομιχάλης αρχιστράτηγος υπό των παρευρεθέντων Ελλήνων, και διεκήρυξεν εν ονόματι του έθνους την επανάστασιν …»
6. Φιλήμων Ι. Δοκίμιον … τομ. Γ’, σελ. 26: «Μετά την ενθουσιώδη όλως και παρά πάντων ευλογουμένην είσοδον του Μαυρομιχάλου, ετελέσθη τη επιούση (24/3) παρά τον έξω της πόλεως μικρόν ποταμόν, τον ρέοντα διά των συνόρων της Λακωνίας και Μεσσηνίας, δοξολογία κοινή προς τον Ύψιστον και δέησις η περιπαθεστέρα δια την σωτηρίαν της πατρίδος. Εκεί ιερείς και ιερομόναχοι, την ιεράν περιβεβλημένοι στολήν, έφερον τας εικόνας των Αγίων, δι’ αυτών δε ηυλογήθησαν αι σημαίαι, και οιονεί ωρκίσθησαν πάντες, ο μεν Μαυρομιχάλης ίνα «αμύνη την πατρίδα και μόνος και μετά πάντων, και ιερά τα πάτρια τιμήση», οι δε στρατιώται ίνα «μη καταισχύνωσι τα όπλα τα ιερά, ούτε εγκαταλείψωσι τον παραστάτην, ότω αν στοιχήωσιν». Ενδομύχως αγαλίασις ήν εμπνέει τοις δούλοις η ώρα της ελευθερίας, ανέλαμπεν επί του προσώπου όλων πάσης τάξεως, ηλικίας και γένους…»
Με το καλό η Βαλύρα να εορτάσει την 25η Μαρτίου 2023.
Ο Θεός μαζί σας!
Ευθυμία Η. Κοντοπούλου
23/3/2023
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου