Στις 26 Μαρτίου η εκκλησία μας εορτάζει τη σύναξη του Αρχαγγέλου Γαβριήλ και το αφιέρωμα που ακολουθεί αποσκοπεί στη βαθύτερη κατανόηση του Αρχαγγέλου της αγάπης και της ειρήνης στη ζωή μας.
Όπως αναφέρει ο Πρόκλος, πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, το όνομα Γαβριήλ σημαίνει Θεός και άνθρωπος (άνθρωπος του Θεού). Αρχιστράτηγος των αγγελικών δυνάμεων και σύμφωνα με τη σημασία του ονόματός του, ήταν το καταλληλότερο πρόσωπο, για να του εμπιστευτεί ο Θεός το μέγα μυστήριο της σάρκωσης του Θείου Λόγου . Ως Αρχάγγελος της αγάπης και της ειρήνης ήταν ο προτιμότερος για να μεταφέρει την καλή και ευχάριστη είδηση στην Παρθένο Μαρία, της σάρκωσης του “ανάρχου” Λόγου και της σωτηρίας του ανθρώπου, απευθύνοντας της το “Χαίρε”, που αποτέλεσε το προμήνυμα της παγκόσμιας χαράς.
“Το μέγα μυστήριον, το πριν τοις αγγέλοις άγνωστον και προ αιώνων απόκρυφον, μόνος πεπίστευσαι, Γαβριήλ, και τούτο τη μόνη τεθάρρηκας Αγνή εις Ναζαρέτ αφικόμενος μεθ΄ής ικέτευε δωρηθήναι ταις ψυχαίς ημών την ειρήνην και το μέγα έλεος” (1).
Η Φύσις των Αγγέλων
Ο Άγγελος είναι φύση νοερά που μπορεί κάποιος να την δει. Είναι επίσης αεικίνητος όπως ο νους του ανθρώπου, ο οποίος δεν μένει σε έναν τόπο , αλλά περιφέρεται από τόπο σε τόπο. Είναι αυτεξούσιος ο Άγγελος, αν θέλει να γίνει κακός γίνεται, όπως συνέβη στο διάβολο. Είναι και ασώματος, γιατί δεν έχει μήκος, πλάτος και βάθος (2). Ο Θεός στέλνει τον Άγγελο και ποιεί ό,τι τον διατάξει, ή ψυχή να παραλάβει, ή Άγιο να υπηρετήσει, ή όραση να δείξει, ή κάποια άλλη υπηρεσία να κάνει, στις δοξολογίες υμνεί ακατάπαυστα τον Θεό και δοξάζει την άπειρο δύναμή του. Οι Άγγελοι είναι αθάνατοι και δεν φθείρονται. Ασώματοι λέγονται προς το δικό μας σώμα προς δε τον Θεό είναι και αυτοί υλικοί. Οι Άγγελοι είναι τρεπτοί, μεταβάλλουν γνώμη , όπως την μετέβαλε ο Εωσφόρος και έγινε δαίμονας. Είναι φωτεινοί και λαμπροί, έχουν φως από τον Θεό και όχι δικό τους. Δεν έχουν ανάγκη γλώσσας ή ακοής, αλλά χωρίς προφορικό λόγο και αισθητή ακοή εννοούν του Θεού το πρόσταγμα ή κατά το φως έχουν και την τάξη της στάσης τους , ή κατά τη στάση έχουν και το φως. Οι Άγγελοι είναι και περιγραπτοί, δηλαδή όταν είναι σε έναν τόπο δεν είναι σε άλλο, όταν είναι στον ουρανό δεν είναι στη γη και όταν είναι στη γη δεν είναι στον ουρανό. Δεν τους εμποδίζει ούτε θύρα, ούτε τοίχος ούτε κλειδαριά, κανένας φραγμός, καμιά σφραγίδα ούτε κάτι άλλο. Έχουν τον αγιασμό και τον φωτισμό εκ του Πνεύματος του Αγίου. Κανένας δεν γνωρίζει αν είναι όλοι όμοιοι ή άλλοι μεγαλύτεροι. Είναι δυνατοί και έτοιμοι στη προσταγή του Θεού. Επιτηρούν πόλεις , χώρες, τόπους και Εκκλησίες , φυλάσσουν και βοηθούν. Πόσοι είναι στον αριθμό κανένας δεν γνωρίζει. Ο προφήτης Δανιήλ λέγει ότι είναι χίλιες χιλιάδες και μύριες μυριάδες. Έχουν δε τη χάρη να σχηματίζονται σε ό,τι σχήμα τους διατάξει ο Θεός.
Ο Αρχάγγελος Γαβριήλ και οι Υπηρεσίες του στο Ανθρώπινο Γένος
Ο Αρχάγγελος Γαβριήλ συμβολίζει την ειρήνη και την αγάπη του Θεού, την οποία όποιος ζητήσει θα υψωθεί (2). Ο Γαβριήλ ήταν εκείνος που εξήγησε στον Δανιήλ το όραμα που είδε για τους βασιλείς Μήδους, Πέρσες και Έλληνες “ Γαβριήλ, γαρ φησί συνέτισον εκείνον την όρασιν”, (Δαν. Η΄16). Επίσης του φανέρωσε ότι μετά από εβδομήντα εβδομάδες ετών, δηλαδή μετά από τετρακόσια ενενήντα έτη θα έλθει ο Χριστός (Δαν. Θ΄, 21). Ευαγγέλισε τη γυναίκα του Μανωέ ότι θα γεννήσει τον Σαμψών και είπε στον Ιωακείμ και στην Άννα ότι θα γεννήσουν την Κυρία Δέσποινα Θεοτόκο. Ευαγγέλισε τον Ζαχαρία καθισμένος δεξιά στο θυσιαστήριο ότι θα γεννήσει τον Άγιο Ιωάννη Πρόδρομο. Έτρεφε την Αειπαρθένο Μαρία για δώδεκα συνεχή έτη μέσα στα Άγια των Αγίων με τροφή ουράνιο. Ευαγγέλισε τη Θεοτόκο ότι μέλλει να γεννήσει εκ Πνεύματος Αγίου τον Υιό και Λόγο του Θεού και φανερώθηκε σε όραμα στον Ιωσήφ και του είπε να μη φοβηθεί και να παραλάβει τη Μαριάμ ως γυναίκα του.
Εμφανίστηκε στους ποιμένες και τους ευαγγέλισε ότι “ετέχθη ο Σωτήρ του Κόσμου Χριστός”. Είπε στον Ιωσήφ να λάβει το παιδί και τη Μητέρα Του και να φύγουν στην Αίγυπτο και ο ίδιος τους μήνυσε πότε να επιστρέψουν με ασφάλεια. Ο θείος Γαβριήλ ήταν ο λευχειμονών εκείνος άγγελος, ο οποίος κατήλθε από τον ουρανό, κύλησε τον λίθο της θύρας του μνημείου του Ζωοδότη Χριστού και καθόταν επάνω σε αυτόν. Ευαγγέλισε τις Μυροφόρες περί της Αναστάσεως του Κυρίου.
Η Νότια Βημοθύρα του Αρχαγγέλου Γαβριήλ
Ασπαζόμαστε τον Αρχάγγελο Γαβριήλ στη δεξιά, πλάγια βημοθύρα του ιερού τέμπλου των Ορθοδόξων ιερών ναών, ενώ αριστερά παρίσταται ο Αρχάγγελος Μιχαήλ. Όμως οι εικόνες του Ευαγγελισμού της Αειπαρθένου Μαρίας και αντίστοιχα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου τοποθετούνται αντίθετα. Κάτω από τον άμβωνα αριστερά εντοπίζεται ο Ευαγγελισμός της Αειπαρθένου Μαρίας και δεξιά, κάτω από τον δεσποτικό θρόνο η Κοίμησις της Θεοτόκου. Λογικά, ο Ευαγγελισμός ταιριάζει με τον Γαβριήλ και όχι με τον Μιχαήλ θα έλεγε ένας πιστός, γιατί ήταν εκείνος που ευαγγέλισε την Παναγία. Όμως το Α( αρχή) της πορείας θέωσης του ανθρώπου είναι τοποθετημένο αριστερά και συνάδει με την εικόνα του Ευαγγελισμού, παράλληλα το Ω (τέλος) απεικονίζεται δεξιά και συνάδει με την εικόνα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου , δηλαδή την ολοκλήρωση της πορείας της θεώσης. Τίθεται η ερώτηση, ποια είναι η σχέση των δύο Αρχαγγέλων όσον αφορά την έναρξη και ολοκλήρωση της πνευματικής πορείας του ανθρώπου; Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ συμβολίζει τη δύναμη και τη δικαιοσύνη του Θεού, που αν ζητήσει να την οικειοποιηθεί ο άνθρωπος θα ταπεινωθεί σφόδρα πρωτίστως για την πνευματική του αμάθεια , πτωχεία και ανυπακοή στον Θεό. Ολοκλήρωση σημαίνει αγάπη προς τον Παντοδύναμο Θεό και τον πλησίον, θεία διάκριση , θυσία και προσφορά. Γι΄ αυτό ο Αρχάγγελος Γαβριήλ, ο οποίος ευαγγέλισε την Αειπαρθένο Μαρία είναι η ειρηνική, γεμάτη πραότητα και έλεος όψη του Θεού και φυλάσσει τη βημοθύρα της ολοκλήρωσης της πνευματικής πορείας του ανθρώπου.
Σημαντικό επίσης είναι να γνωρίζουμε σε γενικές γραμμές το συμβολισμό του εσωτερικού χώρου των ιερών ναών μας, όπως για παράδειγμα ότι ο τρούλος συμβολίζει τον ουρανό, για να μη παραμένουμε καθηλωμένοι αντιληπτικά στο επίπεδο της απλής περιγραφής του ναού στον οποίο εκκλησιαζόμαστε, δηλαδή σε ό,τι βλέπουμε χωρίς δεύτερη σκέψη. Το ίδιο ισχύει και για τα ιερά κείμενα που διαβάζουμε. Χρειάζεται να ανοίξουμε τους οφθαλμούς μας διάπλατα και να δούμε την αλήθεια πίσω από τις παραβολές του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού και τις γραφές των Αγίων Πατέρων μας (3):
Ο συμβολισμός του εσωτερικού χώρου ενός Ορθοδόξου ιερού ναού
1.Τα κανδήλια και οι πολυέλαιοι συμβολίζουν τα άστρα του ουρανίου θόλου.
2.Το άγιο Βήμα συμβολίζει τον Παράδεισο, την Άνω Ιερουσαλήμ (Αποκ.21:2), μέσα στον οποίο τελείται ακατάπαυστα η ουράνια Θεία Λειτουργία, με λειτουργούς τους αγγέλους.
3.Η Αγία Τράπεζα συμβολίζει το Θρόνο του Εσφαγμένου Αρνίου (Αποκ. Αποκ.22:3).
4.Τα καλύμματα, της Αγίας Τραπέζης συμβολίζουν τα ιερά σάβανα και τη σινδόνα, με την οποία τυλίχθηκε το άχραντο Σώμα του Χριστού κατά την θεία ταφή Του.
5.Οι ιερείς συμβολίζουν τους αγίους αγγέλους, τα λειτουργικά πνεύματα του Θεού (Εβρ.1:14).
6.Τα ιερά τους άμφια έχουν και αυτά το συμβολισμό τους. Η λαμπρότητα και η καθαρότητά τους συμβολίζουν την ιερατική χάρη, που είναι ενδεδυμένοι.
7.Η γη συμβολίζεται δια του δαπέδου του ναού. Εκεί στέκονται οι πιστοί, οι οποίοι απαρτίζουν την επί γης στρατευόμενη Εκκλησία και ατενίζουν τον ουρανό (θόλο), τον Παράδεισο (ιερό βήμα) και τους εικονιζόμενους αγίους.
8.Η Αγία Τράπεζα στηρίζεται συνήθως σε έναν στύλο, ο οποίος συμβολίζει τον ασάλευτο στύλο της Εκκλησίας, το Χριστό, ή σε τέσσερις στύλους που συμβολίζουν τους τέσσερις Ευαγγελιστές.
9.Πάνω στην Αγία Τράπεζα υπάρχει το ιερό Ευαγγέλιο, το οποίο συμβολίζει την πραγματική παρουσία του Χριστού στην Εκκλησία και το γεγονός ότι η Εκκλησία διαφυλάσσει την Αλήθεια.
10.Υπάρχει ακόμα ο Σταυρός ευλογίας, ο οποίος συμβολίζει την ανίκητη δύναμη της Εκκλησίας κατά του κακού.
11.Tα κηροπήγια, τα οποία συμβολίζουν το ανέσπερο φως της χριστιανικής διδασκαλίας.
12.Πίσω από την Αγία Τράπεζα υπάρχουν τα εξαπτέρυγα, μεταλλικά λάβαρα με παραστάσεις αγγελικών μορφών που ακτινοβολούν. Συμβολίζουν ασφαλώς το αγγελικό τάγμα των εξαπτερύγων αγγέλων, το οποίο παραστέκεται τιμητικά στο Θεό (Ησ.6:1-2, Αποκ.4:6-8).
13.Στη βορειοανατολική πλευρά του ιερού βήματος υπάρχει η κόγχη της ιεράς Προθέσεως, η οποία συμβολίζει το ιερό σπήλαιο της Γεννήσεως του Κυρίου.
14.Ο άμβωνας συμβολίζει τον τάφο του Χριστού και ο διάκονος τον άγγελο της Αναστάσεως (Μάρκ.16:6). Φέρει παραστάσεις των ιερών Ευαγγελιστών και υπάρχει ανάγλυφο περιστέρι, πάνω στο οποίο τοποθετείται το ιερό Ευαγγέλιο και συμβολίζει το Άγιο Πνεύμα.
15.Στο μπροστινό μέρος του σολέα βρίσκονται τα μεγάλα μανουάλια, τα οποία μαζί με τα κανδήλια του τέμπλου, εκτός από το φως που εκπέμπουν, συμβολίζουν το νοητό φως του Χριστού, το οποίο «φαίνει πάσι». Το ίδιο και οι πολυέλαιοι οι οποίοι κρέμονται από την οροφή και συμβολίζουν το φως του Χριστού και τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος, που κατέρχεται από τον ουρανό.
16.Τα κεριά συμβολίζουν την ψυχή μας, η οποία θα πρέπει να είναι καθαρή όπως το φως και να καίει σαν τη φωτιά από λαχτάρα για την ένωσή της με το Χριστό.
17.Οι εύηχες καμπάνες καλούν τους πιστούς να προσέλθουν στην Εκκλησία. Έχουν πάρει την ονομασία τους από την Καμπανία, περιοχή της Ιταλίας, στην οποία πρωτοκατασκευάστηκαν. Συμβολίζουν δε τις σάλπιγγες των αγγέλων για εγρήγορση.
Η χάρις του Αρχαγγέλου Γαβριήλ να στολίζει με αγάπη όσους με ευλάβεια τιμούν τη μνήμη του.
O Θεός μαζί σας!
Ευθυμία Η. Κοντοπούλου
26/3/2023
Βιβλιογραφία
1. Αγιολόγιον-Ημερολόγιον (2018). Αθήνα. Εκδόσεις Σαΐτης.
2. Ο Μέγας Συναξαριστής της Ορθοδόξου Εκκλησίας (1950). Μήν. Νοέμβριος, σελ.189-201.
3.Ποιοί είναι οι συμβολισμοί του Ορθόδοξου ναού; ekklisiaonline.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου