Δεν ήταν νεράιδες με μαγικά ραβδιά που ζούσαν σε μυθικούς τόπους και γοήτευαν την παιδική φαντασία , ήταν και είναι οι γυναίκες της καθημερινότητας , οι χρυσοχέρες γιαγιάδες, οι μητέρες, οι θείες, οι αδελφές και ξαδέλφες μας, αυτές που κοσμούσαν και συνεχίζουν αέναα στον χρόνο να στολίζουν με τα δημιουργήματά τους εμάς, και το περιβάλλον γύρω μας. Κι αν ήλθε το πλήρωμα του χρόνου και γενναία απήλθαν οι περισσότερες από τη ζωή με το κέντημα ή το πλεκτό στο χέρι, όσο άντεχε το φως τους, μέχρι τα βαθιά γεράματα, παραμένουν σιωπηλά και ανεξίτηλα στον χρόνο τα υφαντά, τα κεντήματα και τα πλεκτά τους, δένοντας με φωτεινό νήμα το παρελθόν με το παρόν και το μέλλον τού γίγνεσθαι.
Οι γιαγιάδες της Βαλύρας, αλλά και ολόκληρης της Ελλάδας, άφησαν σημαντική λαογραφική παρακαταθήκη με τα εργόχειρά τους, που απέθαντα στον χρόνο κοσμούν τα σημερινά σπίτια μας και τα λαογραφικά μουσεία της χώρας.
Κάθε οργανωμένο αγροτόσπιτο στη Βαλύρα, ακόμη και σε περίοδο φτώχειας, ιδίως μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, διέθετε τον αργαλειό του, ενώ αρκετές νοικοκυρές είχαν στη διάθεσή τους και ραπτομηχανή.
Αργαλειός του 1940 στην αυλή ενός αγροτόσπιτου
Κι όταν το σπίτι ήταν μικρό και η οικογένεια πολυμελής, το δε κατώγι γεμάτο με τη σοδειά της χρονιάς και ο αργαλειός δεν χωρούσε, τον έστηναν στην αυλή τον καλό καιρό, και ύφαιναν μέχρι τη δύση του ηλίου για να προλάβουν.
Οι γιαγιάδες μας ετοίμαζαν ενδύματα για τα μέλη της οικογένειας και το σπίτι, αλλά και ως προσφορά προς τους φτωχούς και αδυνάτους. Τίποτα δεν άφηναν να πάει χαμένο. Αξιοποιούσαν δημιουργικά ό,τι έβρισκαν γύρω τους. Με τα παλιά ρούχα, που δεν τα μεταποιούσαν, ύφαιναν πολύχρωμες κουρελούδες ή πουπουλούδες. Έβραζαν διάφορα φυσικά υλικά που έβρισκαν στο βουνό και έδιναν χρώμα στα υφάδια τους, που προέρχονταν κυρίως από τα πρόβατα.
Παραδοσιακός Αργαλειός με πατήθρες κάτω
Ακόμη και σήμερα, οι γιαγιάδες τής σύγχρονης Βαλύρας, οι οποίες έχουν περάσει τα 80 έτη τους, απτόητες κρατούν τη βελόνα ή το βελονάκι στο χέρι, όπως η μητέρα του κυρίου Λούη Ντουραμάκου και η μητέρα μου Ευγενία Γρίβα-Κοντοπούλου, που πάτησε τα ενενήντα χρόνια της. Μπορεί το μυοσκελετικό τους σύστημα να μη τις βοηθά στη μετακίνηση, αλλά τα ακούραστα χέρια τους δεν λένε να σταματήσουν τη μαγική προσφορά τους, την ανεπανάληπτη και συνεχή δωρεά προς τους άλλους γύρω , που τούς δίνει νόημα ζωής. Όμορφα λευκά δισκόπανα και στρογγυλά έγχρωμα πλεκτά, διακοσμητικά για κομοδίνα και τραπεζάκια, πλέκει με το βελονάκι της η κα Ντουραμάκου , μοναδική προίκα για τον ευλογημένο γιό της Λούη και την οικογένειά του.
Κατά τη δεκαετία του 1970, η αλησμόνητη θεία Ελένη Ι. Λινάρδου, ανελλιπώς φρόντιζε και στόλιζε την όμορφη ανεψιά της Ευρυδίκη με παραδοσιακά υφαντά και κεντητά . Αλλά και οι άλλες δύο θείες τής Ευρυδίκης, αδελφές του πατέρα της Ελευθερίου (Ρίκου) , οι αείμνηστες Αγγελική και ιδίως η Γεωργία, που ήταν άριστη υφάντρα και μοδίστρα, άφησαν ιστορία με την εκτροφή του μεταξοσκώληκα στη Βαλύρα, μετά το 1940. Αδύνατον να καταμετρηθούν οι ατέλειωτες ώρες με τις χιλιάδες βελονιές και τις πολλές λεπτές σειρές στα μεταξωτά υφάδια. Ανεξίτηλα στον χρόνο έργα, δεμένα άρρηκτα με τις αναμνήσεις μας, και το ατόφιο συναίσθημα τής σύνδεσης με τη γενέτειρά μας. Θα καλοσιδερωθούν και φέτος για να στολίσουν το Χριστουγεννιάτικο τραπέζι και όλο το σπίτι, να δεχθεί λαμπροφορεμένο τον ερχομό της νέας χρονιάς.
Η κα Ευρυδίκη Ε. Λινάρδου στο κέντρο και η θεία της Ελένη Ι. Λινάρδου δεξιά.
Φωτο: κα Ευρυδίκη Ε. Λινάρδου-Παπαλαμπίδου
Πώς μπορεί να αξιοποιήσει θετικά μία σύγχρονη γυναίκα την αμύθητης αξίας κληρονομιά που έλαβε, και να τη μεταλαμπαδεύσει στις επόμενες γενιές; Πώς μπορεί να μεταδώσει το ευλογημένο συναίσθημα που μας συνδέει με το όμορφο παρελθόν μας στη Βαλύρα, και δεν λέει η ψυχή μας να το απαρνηθεί;
“Σε μία βραδιά έραψα το κοντογούνι της 2,5 ετών εγγονής μου, για να πάμε στην παρέλαση”, είπε η κυρία Ευρυδίκη Ε. Λινάρδου - Παπαλαμπίδου”, ενθυμούμενη τόσο τη μητέρα της Βασιλική, όσο και τις μοναδικές μοδίστρες της Βαλύρας. Έφερε με ευγνωμοσύνη στη μνήμη της την αείμνηστη Αθανασία Μπούτου, την άριστη μοδίστρα της Βαλύρας, που καθόταν απίστευτες ώρες πάνω από τις εθνικές φορεσιές μας, προσέχοντας και την παραμικρή λεπτομέρεια.
Πρωτίστως χρειάζεται να κατανοήσει η σύγχρονη γυναίκα τη σημαντικότητα αυτής τής προσφοράς.
Οι ατέλειωτες ώρες δημιουργικής εργασίας δεν εξαγοράζονται με χρήμα, γιατί το δημιούργημα είναι προϊόν μεγάλης αγάπης.
Ο ίδιος ο ψυχισμός μας συνδέεται με αυτό, αφού τόσο το υλικό, όσο και το περιεχόμενο του δημιουργήματος απορρέει από μία βαθιά επιθυμία προσφοράς προς τους αγαπημένους μας. Παράλληλα είναι συνδεδεμένη η δημιουργία με τον αγώνα ενάντια στον χρόνο, αφήνοντας πίσω, σχεδόν άτρωτα στη φθορά, τεκμήρια μίας ολόκληρης , παρελθούσας ζωής.
Οι χρυσοχέρες προσδίδουν γοητεία στη πραγματικότητά μας και γεμίζουν με θετική ενέργεια το σκηνικό τής ζωής μας.
Δεν είναι τυχαίο ότι ακόμα και στη σημερινή οικονομική κρίση οι δημιουργικές Ελληνίδες έσπευσαν να απαλύνουν το άγχος της οικογενείας τους με εναλλακτικές μορφές απόκτησης αγαθών, τόσο για τα μέλη της οικογένειας, όσο και για το σπίτι, προσφέροντας πολύ περισσότερα και αρίστης ποιότητας, είδη ρουχισμού και σπιτιού, συγκριτικά με αυτά που θα μπορούσε κανείς να αποκτήσει ακόμη και σε μία περίοδο οικονομικής ευρωστίας.
Πώς να σ’ ευχαριστήσω γιαγιά, μητέρα , θεία, αδελφή, ξαδέλφη και φίλη μου χρυσοχέρα;
Μιμούμαι το παράδειγμά σου! Η αγάπη και η χαρά της προσφοράς τραβούν εμπρός και φωτίζουν τον χρόνο.
Μικροϋφαντική με καρφίτσες πάνω σε φύλλο φελλού.
Χρυσοχέρες της Βαλύρας, με σεβασμό και αγάπη προσκυνούμε τα ευλογημένα χέρια σας ! Έχουν αφήσει στη ζωή μας « σφραγίδα τυπώτιν».
Ο Θεός μαζί σας!
Ευθυμία Η. Κοντοπούλου
23/11/2022
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου