Ορφέας και Χριστός — δύο μορφές αγάπης και η κάθοδος στον Άδη

 

                                         Φωτό: Πεμπτουσία

1. Εισαγωγή

Η αγάπη αποτελεί έναν από τους πιο καθοριστικούς άξονες τόσο της ανθρώπινης εμπειρίας όσο και της θρησκευτικής και μυθολογικής παράδοσης. Μέσα από τους μύθους και τις αφηγήσεις των μεγάλων μορφών, όπως ο Ορφέας στην ελληνική μυθολογία και ο Ιησούς Χριστός στην χριστιανική πίστη, βλέπουμε δύο διαφορετικές προσεγγίσεις της αγάπης και της καθόδου στον Άδη.

Ο Ορφέας κατέρχεται στον Άδη για να ξαναβρεί την Ευρυδίκη, που το όνομά της παραπέμπει στην έννοια της “ευρείας-Δίκης”. Μέσα στον μύθο, ο πονηρός όφις παρεμβαίνει και την “δαγκώνει”, όπως ο όφις παρέσυρε την Εύα στον Παράδεισο, δίνοντας γνώση από το απαγορευμένο δένδρο, με αποτέλεσμα να χάσει την αθανασία της. Η αγάπη του Ορφέα είναι ανθρώπινη, δεμένη με τον πόθο και την επιθυμία να επαναφέρει την θεία αρμονία, αλλά η παραπλάνηση και η μοίρα του δείχνουν τα όρια της ανθρώπινης δύναμης απέναντι στη Δίκη.

Αντίθετα, ο Ιησούς Χριστός κατέρχεται στον Άδη για να λυτρώσει ολόκληρη την ανθρωπότητα από τον θάνατο και την αμαρτία. Η σύγκριση των δύο αυτών αφηγήσεων αναδεικνύει τις διαφορές στην κλίμακα και στη φύση της αγάπης — ανθρώπινη και θεία — καθώς και την αντίληψη του χρόνου, της Δίκης και της σωτηρίας.

Το δοκίμιο αυτό θα εξετάσει πώς οι δύο μορφές αγάπης — η Ορφική και η Χριστιανική — εκφράζονται μέσα από την κάθοδο στον Άδη, αναδεικνύοντας την τραγικότητα της ανθρώπινης αγάπης και την υπέρβαση της θείας αγάπης, του ενσαρκωμένου Υιού και Λόγου του Θεού.

---

                                                          Φωτό: Βικιπαίδεια

2. Η Ορφική Αγάπη — ανθρώπινη, αισθητική, τραγική

Η αγάπη του Ορφέα για την Ευρυδίκη είναι προσωπική· γεννιέται από τον πόνο του αποχωρισμού και την επιθυμία της επανένωσης με το θείον. Είναι η ανθρώπινη αγάπη που κινείται από τον πόθο και την ανάμνηση του παραδείσου, αγγίζοντας το θείον μέσω της ομορφιάς και της μουσικής, της τέχνης και μυσταγωγίας.

Ο Ορφέας κατέρχεται στον Άδη όχι για να λυτρώσει τον κόσμο, αλλά για να ξαναβρεί το άλλο του ήμισυ. Η αγάπη του είναι συγκινητική, αλλά δεμένη με το εγώ· εκφράζει τη νοσταλγία της ψυχής για τον χαμένο παράδεισο.

Στην Ορφική Αγάπη:

• Ο θάνατος παραμένει όριο.

• Η αγάπη συγκινεί τους θεούς, αλλά δεν αλλάζει τον Νόμο.

• Είναι τραγική, γιατί φανερώνει τη μεγαλοσύνη του ανθρώπινου πάθους αλλά και την αδυναμία του.

•                                         Φωτό: Χριστιανική Φοιτητική Δράση

3. Η Χριστιανική Αγάπη — θεία, ανιδιοτελής, λυτρωτική

Η αγάπη του Χριστού δεν είναι συναισθηματική· είναι οντολογική, πηγή ύπαρξης. Δεν αναζητά  την  Ευρυδίκη,  νίκη του Άδη απλά, προκειμένου να καταστήσει τον άνθρωπο που ποθεί αθάνατο, αλλά σώζει ολόκληρη την ανθρωπότητα. Είναι Αγάπη-Θυσία, Εσταυρωμένη Αγάπη, όχι Αγάπη-Πόθος:

«Οὐδεὶς ἔχει ἀγάπην μείζονα ταύτης, ἵνα τις τὴν ψυχὴν αὐτοῦ θῇ ὑπὲρ τῶν φίλων αὐτοῦ» (Ιω. 15,13)

Η αγάπη αυτή:

• Κατέρχεται στο σκοτάδι του Άδη,

• Αγκαλιάζει τον άνθρωπο όχι επειδή τον ποθεί, αλλά επειδή είναι δημιούργημά Του,

• Μεταμορφώνει τον θάνατο σε ζωή, τον νόμο σε χάρη, τη Δίκη σε Έλεος.

Στην Χριστιανική Αγάπη:

• Ο θάνατος παύει να είναι όριο,

• Η Δίκη μεταμορφώνεται σε Έλεος,

• Ο Άδης διαλύεται από το Φως.

4. Ουσιαστική διαφορά

Πτυχή	Ορφική Αγάπη	Χριστιανική Αγάπη
Κίνητρο	Προσωπικός έρωτας, νοσταλγία	Θεία αγάπη, δημιουργική θέληση
Πράξη	Κάθοδος για την  ένωση με το ήμυσι	Κάθοδος για όλους τους ανθρώπους
Μορφή	Συναισθηματική – αισθητική	Θυσιαστική – σωτηριολογική
Αποτέλεσμα	Απώλεια, αποδοχή της Δίκης	Ανάσταση, υπέρβαση της Δίκης
Σχέση με τη Δίκη	Υποταγή στη νομοτέλεια	Μεταμόρφωση της νομοτέλειας σε χάρη
Σκοπός	Επιστροφή του ενός στον άλλον	Επαναφορά της Κτίσης στον Δημιουργό

5. Ορφέας και Χριστός — δύο όψεις της ίδιας πορείας

Ο Ορφέας φανερώνει τη λαχτάρα του ανθρώπου να λυτρωθεί μέσω της ομορφιάς της μουσικής καλλιέργειας και της τέχνης, αλλά αποτυγχάνει γιατί η αγάπη του μένει μέσα στα όρια του χρόνου και της Δίκης.

Ο Χριστός φανερώνει τη θέληση του Θεού να λυτρώσει τον άνθρωπο μέσω της αυτοθυσίας και επιτυγχάνει γιατί η Εσταυρωμένη Αγάπη   Του υπερβαίνει τον χρόνο και τη Δίκη.

Ο Ορφέας τραγουδά τον Νόμο· ο Χριστός ενσαρκώνει τη Χάρη.

6. Τελικό μήνυμα

Ο Ορφέας εκφράζει την ανθρώπινη αγάπη, που προσπαθεί να υπερβεί τον Νόμο της φθοράς , αλλά δεν μπορεί να τον αλλάξει.

Ο Χριστός ενσαρκώνει την θεία αγάπη, που κατέρχεται ως Θυσία και μεταμορφώνει τον ίδιο τον Νόμο σε Χάρη, καθιστώντας τη Δίκη όργανο σωτηρίας και τον Θάνατο πέρασμα προς την αιώνια Ζωή.

Βιβλιογραφία  

• Βελισσαρίου, Μ. (2010). Ορφικοί μύθοι και ελληνική τέχνη. Αθήνα: Παπαζήση.

• Γιάννου, Ε. (2012). Η μουσική και η τραγικότητα στην ορφική παράδοση. Αθήνα: Παπαζήση.

• Geerard, J. (2008). Θεία Χάρη και σωτηρία στη Χριστιανική Θεολογία (Α. Κωνσταντίνου, Μετάφραση). Αθήνα: Αρμός.

• Graf, F. (2002). Μύθοι και θρησκείες της αρχαίας Ελλάδας (Σ. Παπαδόπουλος, Μετάφραση). Θεσσαλονίκη: Αλεξάνδρεια.

• Γρηγόριος Νύσσης, Άγιος. (1999). Κατά της μητέρας των μορφών: Περί της ψυχής αθανασίας. Μονή Βατοπαιδίου.

• Ιωάννης Χρυσόστομος, Άγιος. (2007). Επιστολαί και κατήχησις. Αθήνα: Ορθόδοξος Σκέψις.

• Jung, C. G. (2001). Ψυχή και μύθος (Α. Παπαδόπουλος, Μετάφραση). Αθήνα: Αλεξάνδρεια.

• Καραγιώργης, Ν. (2014). Ανθρώπινη και θεία αγάπη: Μύθος και θρησκεία. Θεσσαλονίκη: Αρμός.

• Kerényi, K. (1994). Ορφικοί μύθοι (Μ. Κοντογιώργης, Μετάφραση). Αθήνα: Παπαζήση.

• Λεονάρδος, Κ. (2008). Ορφέας και Ευρυδίκη: Μύθος και λογοτεχνία. Αθήνα: Κέδρος.

• Παΐσιος Αγιορείτης, Άγιος. (2000). Η αγάπη του Χριστού και η θυσία του ανθρώπου. Αθήνα: Ορθόδοξος Κυψέλη.

• Πατερική Βιβλιοθήκη. (2012). Άγιοι Πατέρες της Εκκλησίας, Τόμος Ι–ΙΙ. Αθήνα: Πορφύριος.

• Παπαδόπουλος, Δ. (2016). Αγάπη και σωτηρία: Ορφέας και Χριστός στον Άδη. Αθήνα: Αλεξάνδρεια.

• Rahner, K. (1997). Η αγάπη του Θεού και η σχέση του με τον άνθρωπο (Δ. Παπαδόπουλος, Μετάφραση). Αθήνα: Ορθόδοξος Σκέψις.

• Σωτηρόπουλος, Α. (2011). Η τραγικότητα του έρωτα και η λυτρωτική θυσία. Αθήνα: Παπαζήση.

• Eliade, M. (1993). Μύθος και θρησκεία (Γ. Κολώνας, Μετάφραση). Αθήνα: Καστανιώτης.

• -Λόγος Θείου Φωτός