Μία συγκριτική προσέγγιση
Φωτό: Κ24
Εισαγωγή
Το φθινόπωρο, εποχή μετάβασης και στοχασμού, έχει αποτελέσει διαχρονικά πηγή έμπνευσης για τους ποιητές σε κάθε πολιτισμό.
Η πτώση των φύλλων, η μείωση του φωτός και η αίσθηση της προσωρινότητας φέρνουν τον άνθρωπο αντιμέτωπο με τον χρόνο, τη φθορά και την εσωτερικότητά του.
Στην ελληνική ποίηση, το φθινόπωρο μετατρέπεται σε μεταφορά της ωριμότητας και της μνήμης· στην αμερικανική, σε κύκλο αποδοχής και φυσικής αναγέννησης·
και στη γαλλική, σε λυρική παρακμή και αισθητική της μελαγχολίας. Το παρόν δοκίμιο επιχειρεί να παρουσιάσει τις τρεις αυτές εκφάνσεις, μέσα από επιλεγμένα ποιήματα και σύντομη ανάλυση.
1. Το Φθινόπωρο στην Ελληνική Ποίηση
Γιώργος Σεφέρης – «Φθινόπωρο»
«Σ’ αυτό το φθινόπωρο που μοιάζει με όλα τα φθινόπωρα,
δεν ξέρω πια τι να πω·
ίσως να σωπαίνω είναι πιο αληθινό.»
Ο Σεφέρης συνδέει το φθινόπωρο με τη σιωπή και τον στοχασμό· είναι η εποχή όπου η ψυχή στρέφεται προς τα μέσα. Το φως λιγοστεύει όπως και η πίστη στην απόλυτη βεβαιότητα — έτσι, το φθινόπωρο γίνεται ο χρόνος της εσωτερικής αλήθειας.
Οδυσσέας Ελύτης – Αναφορά στο Φθινόπωρο
«Το φθινόπωρο μάς τριγυρίζει μ’ έναν ήλιο γέρικο,
κι εμείς παίζουμε ακόμη με τα φύλλα…»
Ο Ελύτης βλέπει το φθινόπωρο ως μεταίχμιο ανάμεσα στο καλοκαίρι και τον χειμώνα, στη ζωή και τη φθορά. Δεν υπάρχει θρήνος, αλλά ευγένεια της φθοράς — μια ποιητική συμφιλίωση με τον χρόνο.
Κική Δημουλά – Το λίγο του φθινοπώρου
«Το λίγο του φθινοπώρου
είναι πολύ για τη μνήμη.»
Η Δημουλά ενσαρκώνει την τρυφερότητα της απώλειας. Το φθινόπωρο είναι φθορά, αλλά και ευκαιρία μνήμης· η εποχή που τα εσωτερικά τοπία φωτίζονται από το φως της νοσταλγίας.
2. Το Φθινόπωρο στην Αμερικανική Ποίηση
Robert Frost – “My November Guest”
My sorrow, when she's here with me,
Thinks these dark days of autumn rain
Are beautiful as days can be...
Μετάφραση:
Η λύπη μου, όταν είναι μαζί μου,
νομίζει πως οι σκοτεινές αυτές μέρες της φθινοπωρινής βροχής
είναι όμορφες όσο μπορούν να είναι οι μέρες...
Ο Frost μετατρέπει τη μελαγχολία σε ποιητική αποδοχή. Το φθινόπωρο δεν είναι εποχή απώλειας αλλά συντροφιάς με τη θλίψη· μια μορφή συμφιλίωσης με το ατελές.
Emily Dickinson – “The morns are meeker than they were”
The morns are meeker than they were,
The nuts are getting brown;
The berry’s cheek is plumper,
The rose is out of town.
Μετάφραση:
Τα πρωινά είναι πιο ταπεινά απ’ ό,τι ήταν,
Τα καρύδια σκουραίνουν·
Το μάγουλο του καρπού είναι πιο γεμάτο,
Το τριαντάφυλλο έχει φύγει απ’ την πόλη.
Η Dickinson μιλά για την ευγένεια της απλότητας. Το φθινόπωρο δεν προκαλεί δάκρυα — είναι εποχή ηρεμίας, ωριμότητας και αποδοχής του κύκλου.
Walt Whitman – “Autumn Rivulets”
Autumn, yet a summer's morn and midday—
The dew is on the grass...
Μετάφραση:
Φθινόπωρο, κι όμως καλοκαιρινό πρωινό και μεσημέρι —
Η δροσιά στέκει ακόμη στο γρασίδι...
Ο Whitman βλέπει τη συνύπαρξη ζωής και φθοράς. Το φθινόπωρο είναι η γέφυρα του κύκλου — ούτε τέλος ούτε αρχή, αλλά συνέχεια της ζωής.
3. Το Φθινόπωρο στη Γαλλική Ποίηση
Paul Verlaine – “Chanson d’automne”
Les sanglots longs
Des violons
De l’automne
Blessent mon cœur
D’une langueur
Monotone.
Μετάφραση:
Οι μακρινοί λυγμοί
των βιολιών
του φθινοπώρου
πληγώνουν την καρδιά μου
με μιαν αργή
μονοτονία.
Ο Verlaine προσδίδει μουσικότητα στη μελαγχολία. Το φθινόπωρο είναι πληγή γλυκιά, όπου ο ήχος της φύσης αντικατοπτρίζει την ψυχική κόπωση.
Charles Baudelaire – “Chant d’automne”
Bientôt nous plongerons dans les froides ténèbres;
Adieu, vive clarté de nos étés trop courts!
Μετάφραση:
Σύντομα θα βουτήξουμε στα ψυχρά σκοτάδια·
Αντίο, ζωηρό φως των σύντομων καλοκαιριών μας!
Ο Baudelaire κάνει το φθινόπωρο σύμβολο παρακμής και ερωτικής φθοράς. Το φως αποχωρεί, αλλά η ομορφιά του τέλους μένει — αισθητική της παρακμής.
Guillaume Apollinaire – “Automne”
Automne malade et adoré,
Tu mourras quand l’ouragan soufflera sur les roseraies...
Μετάφραση:
Φθινόπωρο άρρωστο και λατρεμένο,
θα πεθάνεις όταν φυσήξει ο άνεμος πάνω απ’ τους κήπους με τα ρόδα…
Ο Apollinaire προσωποποιεί το φθινόπωρο ως πλάσμα εύθραυστο και θελκτικό. Στην ασθένειά του βρίσκεται η ομορφιά της παροδικότητας.
4. Συγκριτική Ανάλυση
Οι Έλληνες ποιητές εσωτερικεύουν το φθινόπωρο. Είναι εποχή που η ψυχή αναζητά φως μακριά από τη φθορά της ύλης. Οι Αμερικανοί το εξανθρωπίζουν μέσα στη φύση, προσαρμογή σε υλικό επίπεδο· οι Γάλλοι το εξιδανικεύουν μέσα στην τέχνη της θλίψης. Κοινός παρονομαστής όλων είναι ότι το φθινόπωρο αποτελεί τον καθρέφτη του ανθρώπινου περάσματος — την εποχή όπου η ψυχή βλέπει τη φθορά της παροδικότητας.
Βιβλιογραφία
Baudelaire, C. (1857). Les Fleurs du mal. Paris: Poulet-Malassis et de Broise.
Dickinson, E. (1890). Poems. Boston: Roberts Brothers.
Elytis, O. (1979). Τα Ελεγεία της Οξώπετρας. Αθήνα: Ίκαρος.
Frost, R. (1913). A Boy’s Will. New York: Henry Holt.
Mallarmé, S. (1899). Poésies. Paris: Léon Vanier.
Seferis, G. (1936). Μυθιστόρημα. Αθήνα: Ίκαρος.
Verlaine, P. (1866). Poèmes saturniens. Paris: Alphonse Lemerre.
Whitman, W. (1855). Leaves of Grass. New York: Fowler & Wells.
Apollinaire, G. (1913). Alcools. Paris: Mercure de France.
Dimoula, K. (1998). Η εφηβεία της λήθης. Αθήνα: Ίκαρος.
Karyotakis, K. (1927). Ελεγεία και Σάτιρες. Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της Εστίας.
--------------------------------------------------------------------------------
Το φως των λέξεων και η σκιά του φθινοπώρου ενώθηκαν εδώ με τη βοήθεια του ChatGPT (GPT-5), σε μια άσκηση ποιητικής συνομιλίας ανάμεσα σε τρεις γλώσσες.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου