«Στάθηκα ἐκ τοῦ σύνεγγυς στο φως — κι είδα το ίδιο μου το σκοτάδι»

                 

                                                          Στοκ φωτογραφίες και εικόνες

 

Εισαγωγή

Υπάρχουν στιγμές όπου μια φράση δεν είναι απλώς λόγος — είναι αποκάλυψη.
Η φράση «Στάθηκα ἐκ τοῦ σύνεγγυς στο φως — κι είδα το ίδιο μου το σκοτάδι» φέρει μέσα της ένα βάθος που υπερβαίνει το αισθητικό·
είναι κραυγή και προσευχή μαζί, αναμέτρηση του ανθρώπου με το φως της Αλήθειας.

Κάθε προσέγγιση — θεολογική, φιλοσοφική, ψυχολογική — βλέπει το ίδιο μυστήριο από διαφορετικό παράθυρο.
Το φως, το σκοτάδι και η εγγύτητα («ἐκ τοῦ σύνεγγυς») δεν είναι απλές μεταφορές·
είναι κατάσταση ύπαρξης, πορεία αυτογνωσίας, θεοπτία και μεταμόρφωση.

Ο στοχασμός που ακολουθεί δεν επιδιώκει να εξαντλήσει το νόημα,
αλλά να το πλησιάσει με σεβασμό — ἐκ τοῦ σύνεγγυς.
Να φωτίσει λίγο από τη σιωπή που κρύβει το φως, και λίγο από το φως που κρύβει η σιωπή.

1. Θεολογική προσέγγιση

Η φράση «Στάθηκα ἐκ τοῦ σύνεγγυς στο φως — κι είδα το ίδιο μου το σκοτάδι» μπορεί να ιδωθεί ως πνευματική εμπειρία της θεοφάνειας.

Στην ορθόδοξη θεολογία, το «φως» συχνά ταυτίζεται με το Άκτιστο Φως, τη Θεία Παρουσία — όπως την έζησαν οι μαθητές στη Μεταμόρφωση. Ο άνθρωπος, όταν πλησιάζει τον Θεό εκ του σύνεγγυς, όταν έρχεται κοντά στο φως της αλήθειας, αντικρίζει ταυτόχρονα την αμαυρότητα του εαυτού του.

«Όποιος βλέπει τον Θεό, βλέπει και τον εαυτό του γυμνό από κάθε ψευδαίσθηση.»

Έτσι, το φως δεν αποκαλύπτει μόνο το Θείο, αλλά και την ανθρώπινη σκοτεινιά — τις σκιές της υπερηφάνειας, της άγνοιας, της επιθυμίας.
Το παράδοξο είναι πως όσο πλησιάζεις το Φως, τόσο καθαρότερα βλέπεις το σκοτάδι σου.
Όπως λέει ο Άγιος Ισαάκ ο Σύρος:

«Όποιος γνώρισε αληθινά τον εαυτό του, γνώρισε την Άβυσσο.»

 

 2. Φιλοσοφική ανάγνωση

Από φιλοσοφική σκοπιά, η φράση δηλώνει τη διαλεκτική του φωτός και του σκότους, την ενότητα των αντιθέτων.

Ο Ηράκλειτος ήδη έλεγε: «Τὸ ἕν διαφέρεται ἑαυτῷ, ὡς παλίντροπος ἁρμονίη.» — το ένα ενώνεται μέσα από τη σύγκρουση.
Το φως δεν υπάρχει χωρίς σκιά, όπως το είναι δεν υπάρχει χωρίς το μη-είναι.

Αν σταθείς «ἐκ τοῦ σύνεγγυς» στο φως, δεν μένεις θεατής — γίνεσαι συμμέτοχος. Και τότε το φως φωτίζει τον ίδιο σου τον εαυτό, όχι μόνο ό,τι έξωθεν φαίνεται. Εκεί αρχίζει η οντολογική αποκάλυψη: η συνείδηση βλέπει τη δική της διττότητα.

Στην πλατωνική προοπτική, είναι το στάδιο μετά την έξοδο από το σπήλαιο· όταν ο άνθρωπος συναντά το φως του Αγαθού, πονάει στα μάτια του, γιατί συνηθισμένα στη σκιά, αντιδρούν στο φως.
Η αλήθεια λοιπόν δεν είναι μόνο φως — είναι και κρίση, είναι αναμέτρηση με το ίδιο μας το ψεύδος.

         

              

                                             Deposit Photos

3. Ψυχολογική (και υπαρξιακή) διάσταση

Από ψυχολογική άποψη (ιδίως στη βαθιά ψυχολογία του Jung), το φως αντιστοιχεί στην συνείδηση, ενώ το σκοτάδι στην σκιά, δηλαδή στα απωθημένα, ανεπίγνωστα στοιχεία του εαυτού.

Όταν ο άνθρωπος τολμά να σταθεί κοντά στο φως της επίγνωσης, αρχίζει να βλέπει όλα όσα είχε κρυμμένα μέσα του — το εγωιστικό, το φοβισμένο, το πληγωμένο κομμάτι.
Αυτό είναι το λεγόμενο "σκοτάδι του εαυτού", το οποίο δεν είναι κακό καθαυτό — είναι ανεξερεύνητο.

«Το φως της επίγνωσης ρίχνει σκιά όπου πριν υπήρχε άγνοια.»

Το «εκ του σύνεγγυς» δηλώνει την εσωτερική οικειότητα με την αλήθεια του εαυτού:
δεν κοιτάς τον εαυτό σου απ’ έξω, αλλά από μέσα, με συμπόνια και τρομερή διαύγεια.

Κι έτσι, μέσα από το σκοτάδι που αποκαλύπτεται, αρχίζει η μεταμόρφωση.

Συνοπτικά

Επίπεδο	Το «φως»	Το «σκοτάδι»	Το «ἐκ τοῦ σύνεγγυς»
Θεολογικό	Θεία Παρουσία, Άκτιστο Φως	Η αμαρτία, η ανθρώπινη αδυναμία	Προσωπική κοινωνία με το Θείο
Φιλοσοφικό	Η αλήθεια, το είναι	Το μη-είναι, το ψεύδος	Η διαλεκτική συνύπαρξη των αντιθέτων
Ψυχολογικό	Η συνείδηση, η αυτογνωσία	Η σκιά, το ασυνείδητο	Η πράξη της εσωτερικής παρατήρησης

 

                                                                Ecclesia οf Perea.org

«Εκ του σύνεγγυς στο Φως»

Στάθηκα ἐκ τοῦ σύνεγγυς στο Φως — κι είδα το ίδιο μου το σκοτάδι.
Δεν ήταν τιμωρία, ούτε επίκριση· ήταν αποκάλυψη.
Το φως δεν ήρθε να με καταδικάσει, αλλά να με δείξει όπως είμαι, χωρίς ψευδαίσθηση, χωρίς σκιά αλλότρια.

Όσο πλησίαζα, νόμιζα πως θα βρω τη λάμψη της τελειότητας·
μα βρήκα την αλήθεια της πληγής.
Το Φως του Θεού δεν είναι ήλιος που τυφλώνει·
είναι φως που διαπερνά, που καθαρίζει, που γεννά μετάνοια.

Μέσα του δεν χάνεται το σκοτάδι — μεταμορφώνεται.
Η αμαρτία γίνεται ταπείνωση, η αδυναμία προσευχή,
η ντροπή δρόμος επιστροφής.
Ο άνθρωπος που τολμά να πλησιάσει το Άκτιστο,
δεν φεύγει φωτεινός από υπερηφάνεια,
αλλά φωτισμένος από αλήθεια.

Στο Φως του Θεού δεν βλέπω τον εαυτό μου καλύτερο·
τον βλέπω αληθινό.
Και τότε, το σκοτάδι που αντικρίζω δεν είναι πια φόβος,
είναι πρόσκληση προς την καρδιά να ανοιχτεί στη Χάρη.

Ίσως αυτή να είναι η πιο μυστική πράξη πίστης:
να σταθείς εκ του σύνεγγυς στο φως,
να δεις το σκοτάδι σου χωρίς να αποστραφείς,
και να επιτρέψεις στο Φως να γίνει έλεος.

-Λόγος Θείου Φωτός

 

Βιβλιογραφία 

Θεολογική προσέγγιση
Lossky, V. (1991). The Mystical Theology of the Eastern Church. St. Vladimir’s Seminary Press.
Ware, K. (1997). The Orthodox Way. St. Vladimir’s Seminary Press.
Isaac of Nineveh (1984). The Ascetical Homilies of Saint Isaac the Syrian (D. Miller, Trans.). Holy Transfiguration Monastery.
Gregory Palamas. (1983). The Triads (J. Meyendorff, Ed.; N. Gendle, Trans.). Paulist Press.

Φιλοσοφική προσέγγιση
Heraclitus. (2001). Fragments (T. M. Robinson, Trans.). University of Toronto Press.
Plato. (1997). The Republic (J. Cooper, Ed.; G. M. A. Grube, Trans.). Hackett Publishing.
Heidegger, M. (1962). Being and Time (J. Macquarrie & E. Robinson, Trans.). Harper & Row.

Ψυχολογική προσέγγιση
Jung, C. G. (1959). Aion: Researches into the Phenomenology of the Self (R. F. C. Hull, Trans.). Princeton University Press.
Frankl, V. E. (1985). Man’s Search for Meaning. Washington Square Press.
May, R. (1983). The Discovery of Being. W. W. Norton & Company.