Φωτο: ekklisiaonline.gr
Στον Εσπερινό της Τετάρτης, την 5η εβδομάδα των νηστειών, ψάλλεται ο Μέγας Κανών του Αγίου Ανδρέα, αρχιεπισκόπου Κρήτης ,ενός από τους μεγαλύτερους εκπροσώπους της εκκλησιαστικής μας ποίησης (1). Ο Kανόνας ονομάστηκε Mέγας, γιατί περιέχει εννέα ωδές και συνολικά 11 ειρμούς και 250 τροπάρια. Κάθε ωδή αποτελείται συνήθως από έναν ειρμό και μετά από αυτόν ακολουθούν τα τροπάρια, τα οποία είναι σχετικά με το θέμα του ειρμού. Ο μεγάλος κανόνας χωρίζεται σε τέσσερα μέρη και ψάλλεται το κάθε μέρος κατά τις τέσσερες πρώτες ημέρες της 1ης εβδομάδας των νηστειών.
Έχει επικρατήσει και ψάλλεται μαζί με ολόκληρο τον Μεγάλο Κανόνα και ο μεταγενέστερος Κανόνας της Οσίας Μαρίας Αιγυπτίας, συναφής κανόνας περί μετανοίας. Συψάλλονται στον Εσπερινό της Τετάρτης , της 5ης εβδομάδας των νηστειών ,το Μικρό Απόδειπνο και οι δύο κανόνες μαζί σταδιακά . Όταν ολοκληρώνεται η ωδή του ενός κανόνα, αρχίζει εκείνη του επόμενου. Στα μοναστήρια ψάλλεται ολόκληρος ο Μεγάλος Κανόνας στον Όρθρο της Πέμπτης, της 5ης εβδομάδας των νηστειών, γι΄ αυτό επικράτησε να λέγεται “Πέμπτη του Μεγάλου Κανόνα”.
Ο Μεγάλος Κανόνας επικεντρώνεται στη μετάνοια, μετά δακρύων και με ταπείνωση του νου και της ψυχής, στην αναγνώριση, με θλίψη, των λαθών και στην ικεσία για την ευσπλαχνία του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού και της Τριαδικής Θεότητος.
Θρηνεί ο αμαρτωλός ικέτης , μετανοεί και εξομολογείται τα ακόλουθα:
Το άθλιον του βίου του, τα παραπτώματα, τις πονηρές και ρυπαρές πράξεις του , τις αμαρτίες που πλήγωσαν το σώμα του, τα ακούσια και εκούσια πταίσματα ( φανερά και κρυπτά, γνωστά και άγνωστα), την αμέλεια και ραθυμία κατά τη νεαρή ηλικία, την κατανάλωση της ψυχής σε ασωτίες, το μαύρισμα της ψυχής με τις ηδονές των παθών, το χάσιμο του νου και του σώματος, τον διαρρηγμένο χιτώνα εξ αιτίας του όφεως, την ανομία , τη γύμνια , την εμπάθεια και τη φιληδονία, τη σπίλωση της σάρκας, τους αισχρούς λογισμούς, που δεν μόρφωσε τον νου με ωραιότητα αλλά μόνο φρόντισε την εξωτερική εμφάνιση του, τα πάθη που αμαύρωσαν το κατ΄ εικόνα και κατ΄ ομοίωσιν με τον Θεό, το ξέπεσμα της ψυχής στη γνώση και στην πράξη, το κατασπιλωμένο πνεύμα, τη γύμνια εμπρός στον θείο γάμο και τη σβησμένη λαμπάδα της ψυχής του, το βύθισμα στο σκοτάδι της αμαρτίας, τα κύματα των πταισμάτων που γύρισαν να τον πνίξουν όπως η Ερυθρά θάλασσα γύρισε καταπάνω στους Αιγυπτίους, και την παρακοή των εντολών του Κυρίου.
Γονυπετής, μετά δακρύων παρακαλεί ο ικέτης, για να τύχει της θείας ευσπλαχνίας:
Ο Θεός να έλθει βοηθός και σκέπη για σωτηρία, να υπάρξει άφεσις των παραπτωμάτων, ο φιλάνθρωπος Θεός να τον γιατρεύσει, να άρει ο Κύριος τον κλοιό τον βαρύ της αμαρτίας και να δώσει άφεση. Προσκυνά με δάκρυα κατανύξεως για την άρση του κλοιού, να μην τον κρίνει αλλά να τον λυπηθεί ο Κύριος και η Παναγία η Ελπίς, να μορφώσει τον νου του με ωραιότητα ο Κύριος, να τον συγχωρήσει όπως τον Τελώνη, να του δωρίσει δάκρυα μετανοίας, ο φιλάνθρωπος να τον δεχτεί, να δεχτεί τους στεναγμούς της ψυχής και των οφθαλμών του, να τον συγχωρήσει ο εύσπλαχνος, ο γλυκύς Ιησούς, ο Πλαστουργός, να τον δεχτεί ο κριτής Χριστός , ο οποίος είναι η θύρα σωτηρίας, να σώσει τον δούλο ο λυτρωτής, να γίνει η κολυμβήθρα της σωτηρίας του, το αίμα της πλευράς του Κυρίου να είναι το πόμα του και το ύδωρ που ανέβλυσε από την πλευρά Του να είναι το της συγχωρήσεως και της κάθαρσης του. Να τον πλύνει μέσα στα ίδια του τα δάκρυα και να λευκάνει σαν το χιόνι τη στολή της σάρκας του, ως βαθύ φρέαρ να αναβλύσει θεία νάματα από τις άχραντες φλέβες του ο Κύριος, να δει την ταπείνωση και τη θλίψη του και να τον ελεήσει, προσπίπτει ταπεινά ,και τα δάκρυα του είναι τα λόγια του προς τον Κύριο.
Αναφορές στην Παλαιά και στην Καινή Διαθήκη:
Στα τροπάρια και των εννέα ωδών ανεξαιρέτως, υπάρχουν παρομοιώσεις με περιπτώσεις αντλημένες από την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη, που τονίζουν τόσο το έλεος, την ευσπλαχνία όσο και τη δικαιοσύνη του Θεού. Ιδίως στην 8η ωδή , σε κάθε τροπάριο υπάρχει και μία σχετική παρομοίωση όπως, αναφέρονται ο Προφήτης Ηλίας, ο Ιορδάνης ποταμός, ο Ελισσαίος, η Σωμανίτις, ο Γιεζής, ο Οζίας, οι Νινευϊτες, ο Ιωνάς, ο Δανιήλ, ο ληστής, ο Πέτρος, και η Χαναναία. Αυτό δηλώνει τη βαθύτατη γνώση και μελέτη σε βάθος των Αγίων Γραφών, από τον Άγιο Ανδρέα της Κρήτης.
Οι στίχοι βέβαια, τους οποίους πάντες έχουν ερωτευθεί από την πρώτη στιγμή που άκουσαν τον Μεγάλο Κανόνα, και λέγονται στον τέλος της 6ης ωδής, επίσης επαναλαμβάνονται κατά την ολοκλήρωση του Μεγάλου Κανόνα, είναι οι ακόλουθοι:
Κοντάκιον αυτόμελον. Ήχος πλ β΄.
“Ψυχή μου, ψυχή μου, ανάστα τι καθεύδεις,
το τέλος εγγίζει και μέλλεις θορυβείσθαι·
ανάνηψον ουν, ίνα φείσηταί σου Χριστός ο Θεός,
ο πανταχού παρών, και τα πάντα πληρών”.
Ο Θεός μαζί σας!
Ευθυμία Η. Κοντοπούλου
6/4/2022
Βιβλιογραφία
1. Αγίου Ανδρέα Κρήτης. Η Ακολουθία του Μεγάλου Κανόνα. Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος, 1980.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου