Στεφάνι πρωτομαγιάς. Φωτο: paidorama .com
Λουλούδια ας διαλέξουμε και ρόδα και κρίνα
κι ελάτε να πλέξουμε
στεφάνια μ΄ εκείνα
στον Μάη που σήμερα προβάλλει στη γη!
Αυτό το αλησμόνητο άσμα τραγουδούσαν οι ανύπαντρες κοπέλες της Βαλύρας ,και ξεχύνονταν στους αγρούς για να προλάβουν να πιάσουν τις ρίζες του φυτού , το οποίο Μάης ονομάζεται. Αρχαίο είναι το έθιμο και δεν ξεριζώθηκε από τη μνήμη του Ελληνικού λαού, με την πάροδο των αιώνων.
Αλλά και τα παλικάρια του χωριού, “Πρωτομαγιά τα λούλουδα γιορτάζουν” σιγοτραγουδούσαν με γέλια και χαρά στην πλατεία της Βαλύρας. Στον κήπο δίπλα από το καφενείο του χωριού, είχαν παλουκοδεμένο και ανθοστολισμένο τον καλύτερο γάιδαρο, κατόπιν σοβαρής συζήτησης στο “σχολαρχείο” της πλατείας μεταξύ των ανδρών, κατά την προηγούμενη ημέρα, για τη διαθεσιμότητα ενός κατάλληλου ζωντανού από το αφεντικό του !
Ημέρα χαράς ήταν η Πρωτομαγιά και την τιμούσαν ανελλιπώς, στολίζοντας τον πιο καλοθρεμμένο και όμορφο γάιδαρο του χωριού, όπως θυμάται ο κ. Γιώργος Φειδάς και λέγει ότι “ο γάιδαρος έτρεφε, κατά τη χειμερινή περίοδο, το σώμα του στο παχνί, αλλά την Πρωτομαγιά ήταν το επίκεντρο του ενδιαφέροντος σε όλο το χωριό”.
Όπως το γαϊδουράκι στη Βαλύρα.Φωτο: agroselida blogspot.com
Τι στολίδια στο σαμάρι του προσάρμοζαν και τι ωραίο στεφάνι με αγριολούλουδα, ό,τι φανταχτερό έβρισκαν στους αγρούς, του φορούσαν πάνω στο άμυαλο κεφάλι της νιότης του. Έδεναν κληματόβεργες με σχοινάκι σε σχήμα στεφανιού, επάνω τύλιγαν τη χλόη του Μάη, και στη συνέχεια στόλιζαν το στεφάνι με άνθη, παπαρούνες, μαργαρίτες, τριαντάφυλλα ,ακόμη και μανουσάκια, λιγοστά εκείνη την εποχή του χρόνου, που είχαν απομείνει στον εύφορο κάμπο της Βαλύρας. Στερέωναν στο κεφάλι του γαϊδάρου το στεφάνι και τον πείραζαν βροντόφωνα, όπως λέγει ο καθ. Ι.Δ.Λύρας:
Να ΄μουν τον Μάη γάιδαρος
τον Αύγουστο κριάρι
κι όλο τον χρόνο κόκορας
και γάτος τον Γενάρη.
Όμως, και τα κριάρια είχαν την τιμητική τους εκείνη την ημέρα, ασχέτως αν συνευρίσκονται τον Αύγουστο. Δεν επέστρεφαν στο σπίτι από τους αγρούς , μαζί με το κοπάδι τους, χωρίς να είναι πρωτίστως στεφανωμένα πάνω στα δυνατά τους κέρατα. Και βέβαια η Τζίλντα, η όμορφη φοράδα της οικογένειας Μπούτου, στολισμένη από τους τρεις γιους τής οικογένειας, τον Στράτο, Δημήτρη και Μιχάλη, ανηφόριζε προς το Μπιζάνι , με τα πολύχρωμα άνθη της, ενώ την έραναν οι νοικοκυρές με ροδοπέταλα και άλλα μικρά ανθάκια από τις αυλές τους.
Προς το απόγευμα της Πρωτομαγιάς, άρχιζε το δρώμενο με τον γάιδαρο. Οδηγός του ήταν, τη δεκαετία του 1950, ο Γιώργος Περιβολάρης, με το παρανόμι Κουρούνης. Τραβούσε από το χαλινάρι το στολισμένο ζωντανό, και ξεκινώντας ψηλά, από τις πάνω γειτονιές του Αη Δημήτρη, το έφερνε βόλτες σε όλους τους δρόμους της Βαλύρας.
Ένα τσούρμο από παιδιά του χωριού, με μικρά στεφάνια ή απλά με χλόη του Μαγιού στα κεφάλια τους, ακολουθούσαν και τραγουδούσαν άσματα του Μαγιού. Έλεγαν παροιμίες για τον Μάη μήνα, αστειεύονταν και χαιρετούσαν τις νοικοκυρές του χωριού, που είχαν κρεμάσει στις εξώπορτες των σπιτιών τους περίτεχνα κατασκευασμένα και πρωτότυπα στεφάνια, τα οποία αντανακλούσαν το γούστο και το ταλέντο των γιαγιάδων και μητέρων μας εκείνη την εποχή.
Συμβούλευαν οι χωρικοί το γάιδαρο ,καθώς προσχωρούσαν μαζί του, λέγοντας;
-Μη πας Απρίλη για γαμπρός
τον θεριστή κουμπάρος
μήτε Γενάρη σώγαμπρος
για θα σε πάρει ο χάρος (1).
Και συνέχιζαν με το σοφό κατεβατό τους:
-Τούτο τον Μάη να ζευγαρώσεις καημένε μας!
-Μην είναι η αγάπη σας
σαν τ΄ Απριλιού το χιόνι
όπου το ρίχνει αποβραδίς
και το πρωί το λιώνει!
Συμφωνούσε μαζί τους ο γάιδαρος , γιατί οι γάιδαροι έχουν οργασμό τον Μάη μήνα και τότε παντρεύονται, σε αντίθεση με τους προληπτικούς ανθρώπους, που πιστεύουν ότι τον Μάη δένονται τα μάγια και δεν είναι καλό να παντρευτούν. Μόνο που από το αγκομαχητό του , το έρημο το ζωντανό, το οποίο περιπατούσε από δρόμο σε δρόμο ασταμάτητα, από το απόγευμα έως αργά το βράδυ, άφηνε και κανέναν θησαυρό στο έδαφος, αμελητέο παράπτωμα και άμεσο μέλημα των νοικοκυρών της γειτονιάς, που φρόντιζαν ώστε τα πάντα να λάμπουν.
Για ευφορία της γης και καιρούς ειρηνικούς , είναι τούτο το εξ αρχαιοτάτων χρόνων δρώμενο, το οποίο εκλείπει στις μέρες μας, με εξαίρεση τον στολισμό των στεφανιών στις εξώπορτες των σπιτιών.
“Τα λούλουδα είναι τ΄Απριλιού και του Μαγιού τα τριαντάφυλλα”, έλεγαν οι γιαγιάδες μας. Λες και τα τριαντάφυλλα αφουγκράζονται τον ερχομό του Μαγιού κι ανοίγουν διάπλατα τα βελούδινα πέταλά τους για να τον υποδεχτούν με την καινούργια τους βασιλική φορεσιά. Είναι απίστευτη η θεατή και αθέατη ομορφιά της χλωρίδας της Βαλύρας. Παλιότερα ήταν ακόμη καλύτερα, αφού δεν υπήρχε αγρός, πλαγιά , πεζούλι, όχθη ποταμού, χαντάκι, μπαξές και κήπος, χωρίς τον Ανοιξιάτικο στολισμό του. Τ΄ ανθισμένα δένδρα προσκαλούσαν τα πετεινά τ΄ ουρανού να καθίσουν στα κλαδιά τους και τα ρυάκια, που διέσχιζαν την ευλογημένη γη της Βαλύρας, από τη Δέση του ποταμού της Μαυροζούμενας έως κάτω χαμηλά στα ποτιστικά , έτρεφαν τις ρίζες των φυτών και μεγάλωναν τους βλαστούς , ώστε να αναδειχθούν κλώνοι ανθοστόλιστοι , με τον ερχομό της Πρωτομαγιάς.
Φέτος, δεν θα παραλείψουμε, με κέφι και χαρά, παρά τα βάσανα της ζωής που ποτέ δεν κοπάζουν, να γιορτάσουμε την Πρωτομαγιά, η οποία πέφτει , για καλή μας τύχη, ημέρα Κυριακή. Το είχαν σε καλό οι παππούδες μας, όταν έπεφτε Κυριακή η Πρωτομαγιά, γιατί έλεγαν ότι όλα τα κακά και τα μάγια λύνονται με τη θεία λειτουργία και τη θεία κοινωνία, γι΄ αυτό εκκλησιάζονταν ανελλιπώς την Κυριακή της Πρωτομαγιάς.
Ευλογημένοι μπορούμε να ξεχυθούμε στους αγρούς και να συλλέξουμε χλόη και άνθη για τα στεφάνια μας. Στις πόλεις είναι διαφορετικές οι συνθήκες, συγκριτικά με τα χωριά. Οι άνθρωποι περιορισμένοι αφόρητα στα διαμερίσματα των πολυκατοικιών, αν δεν καλλιεργούν φυτά στα μπαλκόνια τους, τρέχουν από την προηγούμενη ημέρα στη λαϊκή, αγοράζουν άνθη από τα ανθοπωλεία και κατά προτίμηση έτοιμα στεφάνια, για να στολίσουν την εξώπορτα του σπιτιού τους. Αρκετοί αδιαφορούν εντελώς για το έθιμο πλέον. Κάποιοι ανήμποροι γέροντες, κρεμούν στην εξώπορτα ένα πλαστικό στεφάνι, που κρατούν από τη νιότη τους, ως αναμνηστικό, συμβάλλοντας με τον τρόπο τους στο έθιμο της ημέρας.
Η Βαλύρα έχει πολλά προνόμια. Πέρα από το καταστόλιστο ,αυτή την εποχή, φυσικό περιβάλλον, οι αυλές στις μονοκατοικίες του χωριού είναι γεμάτες διαλεχτά άνθη, με την καθημερινή φροντίδα και αγάπη των γυναικών , οι οποίες συνεχίζουν την παράδοση των αείμνηστων γιαγιάδων μας.
Ρόδον. okipostismarias.gr
Ο μήνας Απρίλης με τα λούλουδα, που οδηγεί στον Μάη με τα τριαντάφυλλα , είναι μία αλληλένδετη πορεία κατά τη λαϊκή παράδοση.
“Εμπηκ΄ο Μάης, εμπηκ΄ο Μάης, εμπηκ΄ο Μάης, ο μήνας,
ο μήνας με τα τριαντάφυλλα κι ο Απρίλης με τα ρόδα.
Απρίλ΄, Απρίλ΄, αφόρετε, Μάη μου κανακάρη,
όλον τον κόσμο γέμισες στ΄άνθη και στα λουλούδια” (3).
Πολλές φορές συγχέουμε τα ρόδα με τα τριαντάφυλλα .
Τα τριαντάφυλλα έχουν καλοσχηματισμένα τριάντα πέταλα, ενώ τα ρόδα μοιάζουν με ρόδακες, περισσότερο αναδεικνύεται η στρογγυλότητα συνολικά του άνθους, με τα εσωτερικά πολύ μικρά και ασφυχτικά κολλημένα μεταξύ τους πέταλα .Όλα είναι ρόδα και "τριαντάφυλλα" ,από τον μεσαίωνα και μετά ,αποκαλούνταν τα ρόδα με τριάντα φύλλα.
Πολλές παροιμίες σώζονται για τον Απριλομάη(1):
“Ο Απρίλης δείχνει τον ανθό κι ο Μάης τον καθαρίζει”.
“Ο Μάης με τον τρυγητή κι ο Απρίλης με τον θέρο”.
“Αν δεις Απρίλη άβρεχο και Μάη ποτισμένο,
θα δεις τον δόλιο γεωργό αρκούδι πεινασμένο”.
Τον Απρίλη αναπτύσσονται τα σιτηρά, ενώ τον Μάη τα αμπέλια. Η βροχή του Απριλίου είναι αναγκαία για την ανάπτυξη των βλαστών ενώ τα νερά τον Μάη καταστρέφουν τις σοδιές των σιτηρών.
Υπήρχαν και πολλές προκαταλήψεις σχετικά με την Πρωτομαγιά την παλιά εποχή.
Την Πρωτομαγιά, οι κοπέλες στη Βαλύρα έπαιρναν αμίλητο νερό ενωρίς το πρωί , από τα πηγάδια του Πουλόγιαννη στον Αη Θανάση, του Λύρα και του Λινάρδου για να πιούν όλοι. Έτρωγαν άρτο αγιασμένο από τη Μεγάλη Πέμπτη και μια σκελίδα σκόρδο ο καθένας, για να μην τους πιάσουν τα μάγια και να φύγει μακριά τους το κακό.
Μπορεί οι μητέρες να έπλεκαν τα στεφάνια της Πρωτομαγιάς, αλλά οι γιαγιάδες παράλληλα κρεμούσαν πάνω σε αυτά ένα σταυρουδάκι με στάχυα κι μία κεφαλή σκόρδο.
Το στεφάνι της Πρωτομαγιάς το άφηναν στις εξώπορτες έως την παραμονή της εορτής της μνήμης του Αγίου Ιωάννου Θεολόγου ( 8 Μαϊου), όπου το έκαιγαν. Ο Ιωάννης Θεολόγος γιόρταζε στις 8 Μαϊου, στην εκκλησία της Παναγίτσας, αυτό ήταν το όνομα του ναϋδρίου προπολεμικά. Η συγκεκριμένη ημέρα θεωρείται ως η πλέον θρησκευτικά κατάλληλη για την απαλλαγή από όλα τα κακά , με συμβολικές πράξεις πίστης στον Θεό. Σε άλλα μέρη της Ελλάδας παλιά, ανήμερα του Αγίου Ιωάννου Θεολόγου, μία ολόγυμνη γυναίκα, τη χαραυγή στους αγρούς, έδενε επάνω της μερικά στάχυα και ζητούσε το κακό να περιοριστεί σε ένα μικρό χωράφι, να μην πλήξουν οι βροχές του Μαϊου και οι ασθένειες τα σιτηρά της περιοχής (3).
Η Πρωτομαγιά ορίστηκε ως ημέρα εργατικής εορτής από το Διεθνές Εργατικό Συνέδριο στο Παρίσι το 1889. Επίσης στις Η.Π.Α. ,την πρώτη Μαϊου του 1886, έγινε μεγάλη εργατική απεργία για τη καθιέρωση του οκτάωρου εργασίας με το σύνθημα “ οκτώ ώρες δουλειά, οκτώ ώρες ύπνος και οκτώ ώρες ψυχαγωγία, ανάπαυση και μόρφωση”. Στη Ρωσία η Πρωτομαγιά είναι μεγάλη κρατική εορτή και στην Ελλάδα δια νόμου είναι ημέρα αργίας (3).
Ευχόμαστε ολόκαρδα να χαρείτε την όμορφη Πρωτομαγιά, να πιάσετε το μαγιόξυλο και καλή τύχη να φέρει στη ζωή σας ο Παντοδύναμος Θεός.
Το φυτό Μάης, όπως φύεται στη Βαλύρα.
Σε όσους καταφέρουν να παρακολουθήσουν πρωτίστως τη θεία λειτουργία και να κοινωνήσουν, την Κυριακή 1η Μαϊου, αυτό το σωτήριον έτος 2022, η δωρεά του Κυρίου μας θα είναι πολύ μεγάλη, υπέρ υγείας και πνευματικής ανάπτυξης των πιστών.
Ο Θεός μαζί σας!
Ευθυμία Η. Κοντοπούλου
30/4/2022
Παραπομπές
1.okipostismarias.gr
2.odosaeginis,blogspot.com
3. Μάϊος, Πρωτομαγιά. Νεότερο Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό του Ηλίου, τομ. 12 και 16.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου