Φωτό: lyrasi.blogspot.com
Ο συμπατριώτης μας κ. Γιώργος Παρ. Φειδάς, καθώς πλησιάζει ο καιρός για τα χοιροσφάγια της Τσικνοπέμπτης στη Βαλύρα, αναβιώνει έντονα τις παιδικές του αναμνήσεις στο Road Island των Η.Π.Α., γι΄αυτό για τις "γουρνοσφαξιές" μάς έστειλε μήνυμα να γράψουμε.
Η Ελληνική θρησκευτική παράδοση είναι συνδεδεμένη και με την κρεατοφαγία, ως μία μορφή ενδυνάμωσης του οργανισμού του λαϊκού ανθρώπου, προτού την έναρξη της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Διόλου τυχαίο, αυτές τις ημέρες άκουσα σε δύο διαφορετικούς ιερούς ναούς στην Αθήνα τους πρωτοπρεσβύτερους , οι οποίοι καθώς ανακοίνωναν από την Ωραία Πύλη την προσκυνηματική εκδρομή του μηνός στο ποίμνιό τους, είπαν συν τοις άλλοις: Στην Πελοπόννησο... οι αδελφές μοναχές εκτρέφουν πολλά ελάφια και θα μπορέσετε να προμηθευτείτε άφθονο κρέας για κατανάλωση πριν την Mεγάλη Τεσσαρακοστή , και στον Παρνασσό... υπάρχει ένα καταφύγιο που ψήνουν πολύ νόστιμα λουκάνικα! Αφού και οι ιερείς μας είναι συντονισμένοι στο κλίμα και τις ορέξεις των κρεατοφάγων πιστών , δεν έχουμε παρά να μιλήσουμε για τα παλιά χοιροσφάγια στη Βαλύρα του 1970.
Ένα αξιόλογο άρθρο, που περιγράφει με σαφήνεια τις "γουρνοσφαξιές" είναι
Τα χοιροσφάγια στη Βαλύρα
Τα Χοιροσφάγια ή Γουρνοσφαξιές στην καθομιλουμένη της περιοχής μας, από τα Βυζαντινά χρόνια έως την 10/ετία του '70 , αποτελούσαν ουσιαστική ανάγκη επιβίωσης των ντόπιων πληθυσμών. Κάθε οικογένεια, εξέτρεφε κάθε χρόνο από ένα γουρούνι, τον οποίο έσφαζαν και το περισσότερο κρέας του γινότανε παστό και λουκάνικα. Αυτός ήταν ο μοναδικός τρόπος διατήρησης του κρέατος, αφού ψυγεία δεν υπήρχαν.
Η ημέρα των "Χοιροσφαγίων" ξεκινούσε την αυγή με το άναμμα της φωτιάς για να γίνει το νερό πολύ καυτό , με το οποίο θα μαδούσαν το γουρούνι. Λίγο μετά έφθανε ο τελών χρέη χασάπη χωρικός με την ομάδα του, που είχε ειδοποιηθεί από πριν, και περιλάβαιναν το ''άτυχο'' το ζώο, συχνά με πολύ δυσκολία, λες και αυτό είχε δει τη νύχτα κακό όνειρο.
Oι χοιροσφάχτες ήταν συνήθως ομάδες φίλων μεταξύ τους, που έσφαζαν το χοιρινό του καθενός με τη σειρά, και έτρωγαν τον πρώτο μεζέ, που ήταν ο καρούτζος, κομμάτι κρέατος από το λαιμό του γουρουνιού, στο σημείο που είχε γίνει η τομή του σφαξίματος. Συνέβαινε πολλές φορές και ενώ ο μεζές αυτός ψηνόταν στα κάρβουνα, το χοιρινό καίτοι σφαγμένο, σηκωνόταν και γεμάτο αίματα έτρεχε μέσα στην αυλή ή τον κήπο του σπιτιού, έως που έπεφτε σε λίγο άψυχο.
Νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου ήταν για τα χοιρινά η μαύρη για αυτά επέτειος των χοιροσφαγίων. Το κρέας , αφού το τσιγάριζαν, έβγαζαν το λίπος, μέσα στο οποίο συντηρούσαν τις τσιγαρίδες καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου, έως τελικής ''κατανάλωσης''.
Τσικνοπέμπτη, τσίκνα σ΄ όλο το χωριό!
Τσικνοπέμπτη είναι η Πέμπτη της δεύτερης εβδομάδας της λεγόμενης κρεατινής των Απόκρεω. Ο εορτασμός αυτής της ημέρας είναι ένα έθιμο συνακόλουθο των Χοιροσφαγίων. Χαρακτηριστικό του είναι το κάπνισμα και ψήσιμο «τσίκνισμα» του κρέατος στα κάρβουνα. Πρώτη ύλη συνήθως για το κάπνισμα είναι (ήταν πια) οι κυπαρισσόκλαρες που έδιναν ανεπανάληπτο άρωμα στην ατμόσφαιρα και μοναδική γεύση στους μεζέδες. Από το τσίκνισμα αυτό έχει πάρει και το όνομα της η ημέρα. Μετά το ψήσιμο, γύρω από τη φωτιά και τα καζάνια, άρχιζε το τσιμπούσι με άφθονο κρασί,τραγούδι και χορό. Η τσίκνα ήταν διάχυτη παντού και ένα ολόκληρο χωριό ''πνιγόταν'' μέσα σε αρωματικούς καπνούς.
Οι πιτσιρικάδες μέσα από όλα τα άλλα, εξασφάλιζαν και την ''μπάλα'' της χρονιάς. Η φούσκα του χοιρινού φουσκωνόταν και δενόταν σφιχτά ο λαιμός της. Πολλοί έβαζαν μέσα και λίγα σπυριά από καλαμπόκι για να κουδουνίζει με το κλότσημα. Ύστερα άρχιζε το ''κλοτσοσκούφι' στις αλάνες και η αυτοσχέδια μπάλα γινότανε όλο πιο σφιχτή και πιο βαριά από το χώμα που κόλλαγε, καθώς κύλαγε καταγής. Απίστευτο το γεγονός αυτό για τους σημερινούς πιτσιρικάδες, που έχουν άφθονα παιχνίδια και μπάλες. Βέβαια άγνωστη είναι για τις σημερινές γενεές και η ιστορία της Τσικνοπέμπτης, αφού πολλοί την ταυτίζουν πλέον με μια έξοδο την ημέρα αυτή σε κάποια ταβέρνα.
Στη Βαλύρα του σήμερα
Αληθώς, αγαπητέ Γιάννη, πολλοί ταυτίζουν την Τσικνοπέμπτη με μία απλή έξοδο σε ταβέρνα, αλλά η Βαλύρα σύσσωμη εργάζεται σκληρά και διατηρεί πιστά την τοπική παράδοση, με τα καλοθρεμμένα ελάφια της και τα πολλά της χοιρινά. Ανελλιπώς τις Κυριακές και στις μεγάλες εορτές, καλοτρέφονται οι Βαλυραίοι με την αγαπημένη τους γουρουνοπούλα , που στέλνει ευτυχισμένη την κοιλιά τους στον Παράδεισο, εκτός του ότι ανοίγει στους νιόπαντρους την όρεξη και συλλαμβάνουν παιδιά, αντιμετωπίζοντας δραστικά την υπογεννητικότητα στο χωριό μας!
Αντιθέτως, με τη νηστεία της Τεσσαρακοστής υπάρχει πρόβλημα, γιατί μετά από τόση καλοπέραση ποιος αληθινά λαχταρά να τραφεί σαράντα ημέρες με νερόβραστα; Θα πρέπει να αγαπάει η ψυχή του πολύ τον Χριστό και να έχει διαχρονικά εθιστεί στη χορτοφαγία, αποτοξινώνοντας τον οργανισμό του με σύνεση και ευγένεια.
Βεβαίως, η φιλότιμη προσπάθεια του καθενός κατά την περίοδο της Τεσσαρακοστής, είναι άκρως σεβαστή.
Καλά χοιροσφάγια και ευλογημένη Σαρακοστή!
Ο Θεός μαζί σας,
Ευθυμία Η. Κοντοπούλου
29/2/2024
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου