Την 19η Φεβρουαρίου η Εκκλησία μας εορτάζει την μνήμη της Αγίας Φιλοθέης της Αθηναίας. Επίκαιρη είναι η τιμή και παράκληση προς την Αγία Φιλοθέη, ιδιαίτερα αυτές τις ημέρες στην πόλη των Αθηνών, που οι ελληνικές οικογένειες βιώνουν τα φτερά τους κομμένα, και οι μητέρες αισθάνονται ότι τα ίδια τα παιδιά τους τις πρόδωσαν στη Βουλή των Ελλήνων.Σε μία πόλη γεμάτη φτωχούς και άστεγους ανθρώπους, τον πρώτο λόγο έχει των ολίγων η διαστροφή.... Είθε να δώσει φώτιση η χάρη της Αγίας Φιλοθέης και έμπνευση το παραδειγματικό κοινοβιακό της έργο.
Η Αγία Φιλοθέη, Ρηγούλα κατά το όνομα, γεννήθηκε το 1522 καταγόμενη από αθηναϊκή αρχοντική οικογένεια γαιοκτημόνων, των Μπενιζέλων. Η Ρηγούλα ήταν κόρη του Αγγέλου Μπενιζέλου και της Σηρίγης Παλαιολογίνας. Καθώς η μεγάλωνε, διακρινόταν για το ήθος και την ευφυΐα της. Το πατρικό σπίτι της βρισκόταν εκεί που σήμερα υψώνεται το μέγαρο της Αρχιεπισκοπής Αθηνών, και η οδός ονομάζεται Αγίας Φιλοθέης. Η αγία ήταν εγγράμματη (εκπαιδευμένη κατ΄οίκον) , αντίθετα προς το έθος της εποχής, και ικανή να χειρίζεται άριστα την πατρική της περιουσία.
Σε ηλικία 14 ετών οι γονείς της αποφάσισαν να την παντρέψουν με τον κατά πολύ μεγαλύτερό της Ανδρέα Χειλά, ο οποίος ανήκε σε αρχοντική οικογένεια της Αθήνας. Ήταν ένας γάμος ενάντια στη θέλησή της, που διήρκεσε τρία χρόνια, έπειτα η Ρηγούλα έμεινε χήρα, παράλληλα ελεύθερη από τη δέσμευση του γάμου (Μ. Συν. 1950, μην. Φεβρ., σελ. 315-323).
Στα 17 της χρόνια ήταν όμορφη, πάμπλουτη, μορφωμένη και ελεύθερη. Εύκολα εννοεί κανείς πόσο περιζήτητη νύφη ήταν και οι σημαντικότερες οικογένειες της Αθήνας και όχι μόνο, την διεκδικούσαν για νύφη τους. Οι γονείς της την πίεζαν έντονα να συνάψει δεύτερο γάμο, όμως αυτή τη φορά δεν εισάκουσε την επιθυμία τους, δηλώνοντας ότι επιθυμεί να ακολουθήσει ασκητική ζωή. Επιδόθηκε σε φιλανθρωπικό έργο και δέκα χρόνια, μετά το θάνατο των γονιών της , εκάρη μοναχή με το όνομα Φιλοθέη.
Η Αγία Φιλοθέη άσκησε ένα είδος φιλανθρωπικού και ιεραποστολικού μοναχισμού. Ανακαίνισε το ναΐσκο του Αγίου Ανδρέα, ο οποίος βρισκόταν στον περίβολο του πατρικού της αρχοντικού, μετατρέποντάς τον σε κοινόβιο.Το Καθολικό του Αγίου Ανδρέα και το πηγάδι της μονής της σώζονται μέχρι σήμερα στον περίβολο της Αρχιεπισκοπής Αθηνών. Στο κοινόβιο αυτό εισήλθε πρώτη ως Ηγουμένη μαζί με άλλες μοναχές, κόρες επιφανών οικογενειών της Αθήνας. Η ίδρυσή του πρέπει να τοποθετηθεί περί το 1571. Σε αυτό εγκαταβιούσαν περί τις 150 μοναχές, ανάμεσα στις οποίες και μερικές εκχριστιανισμένες μουσουλμάνες, αλλά και Κύπριοι σκλάβοι ,μετά την πτώση της Κύπρου στους Τούρκους. Εκείνη την εποχή, αρχίζει το φιλανθρωπικό, κοινωνικό, εκπαιδευτικό και εθνικό έργο της Φιλοθέης. Στο έργο αυτό αφιέρωσε την πατρική και προσωπική της περιουσία. Ίδρυσε σχολεία, βιοτεχνικά και χειροτεχνικά εργαστήρια, νοσοκομεία, ξενοδοχεία, ορφανοτροφεία .Το συγκρότημα αυτό ονομαζόταν «Παρθενώνας» και εκεί βρήκαν καταφύγιο και περίθαλψη αδιακρίτως Έλληνες και Τούρκοι. Η Αγία Φιλοθέη προσέφερε μεγάλα ποσά για την απελευθέρωση των αιχμαλώτων, ενώ ιδιαιτέρως φρόντισε για τη φυγάδευση των γυναικών στα νησιά, προκαλώντας όλεθρο στα χαρέμια των Τούρκων. Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Καθολικού επισκόπου Ζακύνθου προς τις αρχές της Βενετίας, η Φιλοθέη "εδέχθη εις το μοναστήρι πολλάς γυναίκας αμαρτωλάς που ήσαν έγκυοι και τας έκρυψεν εις το μοναστήρι ίνα μη τιμωρηθούν από τους Τούρκους". Παράλληλα, ίδρυσε παραρτήματα στο Χαλάνδρι, τα Πατήσια, το Ψυχικό και την Καλογρέζα. Στην περιοχή του Ψυχικού άνοιξε ένα πηγάδι για να ξεκουράζονται οι κατάκοποι αγρότες που δούλευαν ώρες κάτω από το ζεστό ήλιο και το νερό ήταν λιγοστό στην Αττική. Λέγεται ότι από το ψυχικό αυτό της Αγίας Φιλοθέης πήρε η περιοχή το όνομά της, ή πως έγραψε πάνω στο μαρμάρινο χείλος του πηγαδιού τη λέξη «ψυχικόν», δηλωτικό της ψυχικής ωφέλειας. Επίσης, η περιοχή της Καλογρέζας οφείλει το όνομά της από τη μονή που εκεί ίδρυσε η Αγία Φιλοθέη, την Ιερά Μονή της Καλογραίας, όπως την αποκαλούσαν οι Αθηναίοι .
Βασική επιδίωξη της Αγίας Φιλοθέης ήταν η τόνωση του Ορθοδόξου ιδεώδους και η διατήρηση της Ελληνικής συνείδησης. Το έργο της, κατά βάση εθνικό και θρησκευτικό, ξεπέρασε τα όρια της Αθήνας και έγινε γνωστό σε όλη την Ελλάδα.Το χριστιανικό, ανθρωπιστικό και εθνικό έργο της Αγίας Φιλοθέης προκάλεσε την αντίδραση και τη μανία των Τούρκων, οι οποίοι την συνέλαβαν, τη βασάνισαν απάνθρωπα και τη φυλάκισαν. Εγκαταστάθηκε στο άλλο Μετόχι, που βρισκόταν στα Πατήσια των Αθηνών.
Τη νύχτα της 2ας προς την 3η Οκτωβρίου του έτους 1588, κατά την Ολονύχτια Ακολουθία, επιτέθηκαν και πάλι οι Τούρκοι, συνέλαβαν την Αγία, τη βασάνισαν και από τα πολλά τραύματά της παρέδωσε το πνεύμα στις 19 Φεβρουαρίου του 1589. Στο Μητροπολιτικό Ναό των Αθηνών, βρίσκεται προς προσκύνηση το ιερό λείψανο της , μέσα σε πολύτιμη λάρνακα (Αγιολόγιον Σαϊτης, 2018).
Η αγιογράφηση της Αγίας Φιλοθέης στις παλιές εικόνες
Συγκριτικά με τις άλλες αγίες της εκκλησίας μας, η Αγία Φιλοθέη συνήθως εικονίζεται με απλό μαύρο μακρύ φόρεμα εσωτερικά, επίσης αντίστοιχα μαύρο μαφόριο μακρύ , το οποίο καλύπτει τη κεφαλή, είναι περιτυλιγμένο γύρω από τους ώμους της και πέφτει στη πλάτη και τα πλάγια. Στο αριστερό χέρι κρατεί ποιμαντική ράβδο και ανοιχτό ειλητάριο , στο οποίο αναγράφεται “αγαπήσατε τον Θεόν και ευρήσετε χάριν αιώνιον, μηδέν προτιμήσητε της αγάπης Αυτού”. Στο δεξί χέρι κρατεί μακρύ σταυρό του Χριστού και του μαρτυρίου της. Το βλέμμα της είναι γλυκό και το περίφροντι ύφος της δηλώνει τη συνεχή εγρήγορση και επιθυμία της να προσφέρει βοήθεια στον έχοντα ανάγκη και πάσχοντα. Η εικονογράφηση βασίστηκε σε αντίστοιχη παλιά, ασπρόμαυρη εικόνα (Μ. Σν. 1950, μην. Φεβρ., σελ.321).
Απολυτίκιον.Ήχος πλ.α΄.
“Αθηναίων η πόλις η περιώνυμος, Φιλοθέην τιμά την Οσιομάρτυρα, και ασπάζεται αυτής το θείον λείψανον, ότι εβίωσε σεμνώς και μετήλλαξε το ζην, αθλήσει και μαρτυρίω, και πρεσβεύει προς τον Σωτήρα, διδόναι πάσι το θείον έλεος”.
Η παρουσία, ευλογία και προστασία της Αγίας Φιλοθέης να θεραπεύει κάθε άνθρωπο και να επουλώνει τις πληγές των εμπερίστατων, άστεγων αδελφών μας, που έχουν κατακλύσει ρακένδυτοι τις γειτονιές των μεγαλουπόλεων και της πρωτεύουσας.
Ο Θεός μεθ΄ημών
Ευθυμία Η. Κοντοπούλου
18/2/2024
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου