Δώριον άνθος, εκ Δωρίου Τριφυλίας ορμώμενη, είναι η κυρία Γαρυφαλλιά Κατσαμπάνη-Τσαγκάρη, η οποία γεννήθηκε κατά την περίοδο του Εμφυλίου Πολέμου στην Ελλάδα, και στάθηκε ως Δώριον άνθος πάνω στην αιχμή του δόρατος, ως οραματίστρια σε δύσκολους καιρούς για λογοτέχνες.
Ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές της στη γενέτειρά της και στη συνέχεια φοίτησε για ένα έτος στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και για τέσσερα συνεχή έτη στη Σχολή Μαιών, του Μαιευτηρίου Αλεξάνδρα, στην Αθήνα. Υπηρέτησε ως Μαία στα Αγροτικά Ιατρεία σε πολλά χωριά της Μεσσηνίας, ώσπου γνώρισε τον Βαλυραίο σύζυγό της , τον αείμνηστο Δημήτριο Τσαγκάρη, τότε Προϊστάμενο Διοικητικού στο Υπουργείο Γεωργίας, στην πόλη της Καλαμάτας. Έζησαν για αρκετά χρόνια στα χωριά της Μεσσηνίας, και απέκτησαν δύο γιούς τον Νικόλαο και τον Παναγιώτη. Παράλληλα έμεναν στην Βαλύρα, ιδίως έρχονταν τα Σαββατοκύριακα. Στη συνέχεια, ως κληρονόμοι του χώρου του εξοχικού κέντρου Τσαγκάρη στη Βαλύρα, έκτισαν μία όμορφη οικία, φρόντισαν το ωραίο περιβόλι τους, και μετακόμισαν μόνιμα στο χωριό.
-Στο σπίτι είσαι άριστη οικονόμος της τόνιζε και συνεισφέρεις από την εργασία σου πολύ. Το να ξοδέψεις το χαρτζιλίκι σου για έναν τόσο ευγενικό και κοινωνικά ωφέλιμο σκοπό, όπως την έκδοση των έργων σου, είναι πράξη θεάρεστη.
Το έτος 1991, κι ενώ η δροσερή Γαρυφαλλιά είχε κάνει τα πρώτα της βήματα με δημοσιεύσεις έργων της σε λογοτεχνικά έντυπα , ζήτησε την καθοδήγηση της Σοφίας Φίλντιση, συγγραφέως παιδικής λογοτεχνίας, στην Καλαμάτα. Παράλληλα, συμβουλεύτηκε τον Χρυσομάλλη, γνωστό συγγραφέα. Και οι δύο έμπειροι και καταξιωμένοι συγγραφείς την ενίσχυσαν και την έπεισαν ότι αξίζει τον κόπο να συνεχίσει, διότι ήταν εμφανές ότι διαθέτει το λογοτεχνικό τάλαντο , το οποίο όφειλε να μην αγνοήσει, αλλά άμεσα να καλλιεργήσει.
Σήμερα, το έτος 2022, η κα Γαρυφαλλιά Κατσαμπάνη-Τσαγκάρη απαριθμεί 15 βιβλία στο βιογραφικό της, πολλά έργα παιδικής λογοτεχνίας, διηγήματα, λαογραφικά έργα, μελέτες, συμμετοχή σε ανθολογίες , 50 βιβλιοπαρουσιάσεις , 35 τιμητικές διακρίσεις εντός και εκτός Ελλάδας, και εκατοντάδες κριτικές από αξιόλογους ανθρώπους των γραμμάτων και του πνεύματος.
Εμπνευσμένη από τα μοναδικά βιώματα μίας εποχής που έφυγε για πάντα, αφήνοντας ανεξίτηλες μνήμες στους νεότερους, απαθανάτισε λαογραφικά λέξεις, χρώματα και αρώματα, ήθη και έθιμα της Μεσσηνίας , του τόπου που έζησαν θεάρεστα οι αείμνηστες γιαγιάδες μας. Πολύτιμες ψηφίδες είναι οι τοπικοί ιδιωματισμοί, οι ιδέες, οι έννοιες, οι λέξεις και οι φράσεις, που ζωντανεύουν στα έργα της λογοτέχνιδος, με ανείπωτο στόλο. Ως ευαίσθητη μητέρα η ίδια, δεν παρέλειψε ν΄ ασχοληθεί σοβαρά με την παιδική λογοτεχνία και να προσφέρει μαργαριτάρια πολύτιμης γνώσης, με ευχάριστο διδακτικά τρόπο, στα μικρά παιδιά της Μεσσηνίας. Γενναιόδωρη από ψυχής, χάρισε πολλά βιβλία σε τοπικές βιβλιοθήκες, και σε πολλούς ανθρώπους που γνώρισε στη ζωή της, ιδίως εκπαιδευτικούς, επίσης έκανε πολλές ομιλίες σε Δημοτικά Σχολεία και Νηπιαγωγεία στη Μεσσηνία. Ύμνησε τη γυναίκα, ως μάνα, αδελφή και σύντροφο, τη γυναίκα που άλλοι την είδαν ως κόλαση ή παράδεισο, την είδε ως άλας της γης και ανάσα και υπομονή, ως κολώνα Δωρική, πάνω στην οποία στηρίχτηκε ο κόσμος, στο πολυβραβευμένο ποίημά της, το οποίο έχει μεταφραστεί στα Ισπανικά.
Γυναίκα
Κάποιες σε είπαν (κόλαση),
(παράδεισο) οι άλλοι.
Αλήθεια τι να γράψω,
σκέφτομαι τι να πω,
αναρωτιέμαι αν μπορώ
το μπόι σου να δείξω.
Είσαι το (άλας) της γης
κι απάνεμο λιμάνι,
είσαι ανάσα, υπομονή,
είσαι κολώνα Δωρική
που στάθηκε στη μέση,
κι απάνω της στηρίχτηκε
ο κόσμος να μη πέσει.
Για σε τα λέω,
που είσαι Μάνα,
αδερφή και σύντροφος.
Για σε τα λέω,
ΓΥΝΑΙΚΑ.
Με δύο κυρίως εκδοτικούς οίκους συνεργάστηκε, τις εκδόσεις Δημόπουλος στην Καλαμάτα μέχρι το έτος 2013, και στη συνέχεια με τις εκδόσεις Λεξίτυπον στην Αθήνα.
Την πλούσια εργογραφία της δημοφιλούς λογοτέχνιδος, αναγκαστικά σε αυτή την ανάρτηση, παρουσιάζουμε περιληπτικά, για να πάρει μία πρώτη γεύση ο αναγνώστης για το πλούσιο συγγραφικό έργο της.
Αρθ. | Τίτλος έργου | Λογοτεχνικό είδος | Έτος Δημοσίευσης |
1. | Τα Χελιδόνια | Παιδική Ποίηση | 1993 |
2. | Δροσοσταλιές και Νότες (εκδόσεις Δημόπουλος) | Παιδική Ποίηση | 1994 |
3. | Άλλα Αλήθεια κι Άλλα Παραμύθια | Αφηγήσεις-μύθοι | 1995 |
4. | Στην Άκρη της Πόλης | Διηγήματα | 1996 |
5. | Διέξοδος και Φυγή | Ποιητική Συλλογή | 1997 |
6. | Οι Λεύκες Ξαναγέμισαν Πουλιά | Διήγημα | 1999 |
7. | Μύθοι-Θρύλοι-Ιστορίες | Λαογραφικό | 2001 |
8. | Δημοτικά Τραγούδια και Μοιρολόγια του Τόπου μου | Τραγούδια-Λαογραφικό | 2004 |
9. | Από Καρδιάς | Ποιητική Συλλογή | 2008 |
10. | Η Κυρά του Λόφου | Διηγήματα | 2011 |
11. | Τα Δώδεκα Παιδιά του Χρόνου | Λαογραφικό | 2013 |
12. | Του Νου και της Καρδιάς | Ποιητική Συλλογή | 2016 |
13. | Δροσοσταλιές και Νότες (εκδόσεις Λεξίτυπον) | Παιδική Ποίηση | 2016 |
14. | Απ΄ Όσα Γράφει η Ζωή | Διηγήματα | 2018 |
15. | Λαογραφικά (Αποκριές, Καρναβάλι στα Σουλιμοχώρια της Τριφυλίας) | Λαογραφικό | 2018 |
16. | Η Γυναίκα στο Δημοτικό Τραγούδι | Τραγούδια-Λαογραφικό | 2022 |
Η κα Γαρυφαλλιά Κατσαμπάνη-Τσαγκάρη έχει δημοσιεύσει μελέτες, ποιήματα, και πεζά έργα στα περιοδικά Πνευματική Ζωή, Τριφυλιακή Εστία, Νέα Αριάδνη, Έκφραση, Ιθώμη, Μαθητική Χαρά, και στις εφημερίδες Σημαία, Φωνή, Μεσσηνιακός Λόγος, Νουμάς, Μεσσηνιακά Νέα, Βαλύρα, Η Φωνή του Αγίου Νίκωνα, Τα Νέα των Σουλιμαίων, Γεωργιτιάνικα Νέα κ.α.
Ποιήματα, διηγήματα και λαογραφικά έργα της έχουν καταχωρηθεί στις ακόλουθες ανθολογίες:
Αρθ. | Τίτλος Ανθολογίας | Εκδοτικός Οίκος | Έτος Δημοσίευσης |
1. | Ανθολογία για Παιδιά και Νέους | Τοξότης | - |
2. | Λογοτέχνες του Καιρού μας (Ανθολογία Νεοελληνικής Ποίησης) | Πνευματική Ζωή | - |
3. | Παναθήναια | ΔΕ.ΕΛ. | 2004 |
4. | Ανθολογία Ποίησης (Α΄Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης) | Υδρόγειος | 2005 |
5. | Ανθολογία Ποίησης και Διηγήματος (Γ΄ Τόμος) | Πολιτιστική Συνεργασία | 2006 |
6. | Μεσσηνιακές Δημιουργίες (7 Τόμοι) | Ένωσις Μεσσηνίων Συγγραφέων | 2006, 8,11,12,16 και 2020 |
7. | Ανθολογία Ποίησης (Διεθνής Γιορτή Ποιητών-ΔΕ.ΕΛ.) | Σμυρνιωτάκη | 2011 |
8. | Έλληνες Ποιητές και Ζωγράφοι (Ανθολόγιο) | Σμυρνιωτάκη | 2013 |
9. | Ανθολογία Ποιήματος-Διηγήματος και Δοκιμίου (Σύγχρονοι Έλληνες Λογοτέχνες με Αφιέρωμα στη Μεσσηνία, Τόμος Θ¨) | Πολιτιστική Συνεργασία | 2016 |
10. | Στους δύο Τόμους της Παιδικής Ανθολογίας, α. Φθινόπωρο-Χειμώνας β. Άνοιξη-Καλοκαίρι * Αυτή η Ανθολογία προέκυψε με τη συνεργασία επτά λογοτέχνιδων από τη Μεσσηνία | α. Μαραθιά β. Φιλιππότη | α. 2020 β. 2021 |
11. | Επετειακή Έκδοση (Από to 1821 έως το 2021) της Ενώσεως Μεσσηνίων Συγγραφέων | Καλλίεργον | 2021 |
12. | Ανθολογία Ποιήματος-Διηγήματος-Δοκιμίου ( Σύγχρονοι Έλληνες Λογοτέχνες-Αφιέρωμα στη Μεσσηνία, Τόμος Ι΄) | Πολιτιστική Συνεργασία | 2021 |
Η αήττητη λογοτέχνις της Μεσσηνίας, στα 78 έτη της, διαμένουσα σταθερά στη Βαλύρα, συνεχίζει τις δημοσιεύσεις για θέματα επίκαιρα, ιστορικά και λαογραφικά. Έχει προσηλωθεί και πραγματοποιήσει ομιλίες σε Δημοτικά Σχολεία, Νηπιαγωγεία, Δήμους και Πολιτιστικούς Συλλόγους. Έχει εργογραφηθεί στην Πελοποννησιακή Λογοτεχνία του Κώστα Σταμάτη, στη Διαρκή Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του Μιχάλη Σταφυλά, και στη Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του Χάρη Πάτση, Τόμοι 14 και 27.
Είναι τακτικό μέλος της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών, της Διεθνούς Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών, της Ένωσης Μεσσηνίων Συγγραφέων και του Συνδέσμου Ιστορικών Συγγραφέων.
Θέλοντας να αντλήσουμε από τη σοφία της αξιόλογου και καταξιωμένης λογοτέχνιδος, σχετικά με την παρούσα κατάσταση στη Βαλύρα, τη ρωτήσαμε πώς βιώνει και αξιολογεί τα σύγχρονα δεδομένα του τόπου μας.
- “ Η Βαλύρα, σαν χωριό, είναι πολύ όμορφο. Αλλά φθίνει όπως και όλα τα χωριά στη Μεσσηνία , λόγω υπογεννητικότητας, και κοινωνικοοικονομικών συνθηκών. Πριν κάποια χρόνια υπήρχαν 100 παιδιά στο Δημοτικό Σχολείο του χωριού, σήμερα έχουν απομείνει 50, μαζί με τα παιδιά των γύρω χωριών που παρακολουθούν μαθήματα στο Δημοτικό Σχολείο της Βαλύρας. Κάποτε η κτηνοτροφία και η γεωργία στήριζαν την οικονομία του Κράτους. Σήμερα είναι αποτρεπτικές οι συνθήκες παραγωγής, τα έξοδα υπερβαίνουν τα έσοδα, και δεν έχει ο αγρότης κίνητρο για τη καλλιέργεια της γης του. Το ελαιόλαδο για παράδειγμα, πωλήθηκε τον περασμένο Αύγουστο 3,35 ευρώ το κιλό. Δεν τα καταφέρνουν οι αγρότες, όπως έχουν διαμορφωθεί σήμερα οι συνθήκες της οικονομίας του Κράτους. Προσπαθούν μόνο να συντηρηθούν, εξασφαλίζοντας το λαδάκι της χρονιάς τους. Οι νέοι άνθρωποι δεν στεριώνουν στο χωριό. Οι γονείς, βλέποντας αυτή την αποκαρδιωτική κατάσταση, και θέλοντας κάτι καλύτερο για τα παιδιά τους, τα ωθούν να ζήσουν εκτός της γενέτειρας τους. Εμείς ,οι παλιότεροι, είμαστε φορείς της λαογραφίας του τόπου μας. Μιλάμε με παροιμίες, και αισθανόμαστε ως χρέος μας να μεταλαμπαδεύσουμε στις επόμενες γενιές τα ήθη και τα έθιμα του τόπου μας. Δυστυχώς, ο διεθνής μιμητισμός και η παγκοσμιοποίηση δεν αφήνουν τις νέες γενιές να δουν σε βάθος και να εκτιμήσουν το μεγαλείο της Ελληνικής Λαϊκής Παράδοσης, από την αρχαιότητα έως σήμερα”.
Σχετικά με το πώς αξιολογεί τη συγγραφική πορεία της, η κα Γαρυφαλλιά Κατσαμπάνη-Τσαγκάρη είπε το εξής:
“Κάποτε ξεκίνησα δειλά -δειλά, με δροσερά ποιήματα για παιδιά, όμως με την πάροδο του χρόνου ο λόγος μου έγινε μεστός και ο στόχος μου σαφής. Να γράφω πράγματα που ανεβάζουν το νοητικό και συναισθηματικό επίπεδο των ανθρώπων, όσο μπορώ, και να τον βοηθούν ψυχοπνευματικά ώστε να γίνει ένας καλύτερος άνθρωπος, είναι ο βασικός στόχος μου. Επίσης, να μη χαθούν οι λέξεις που μιλιόνταν παλιά , να μη φτωχαίνει ο Ελληνικός λόγος με την πάροδο του χρόνου, αλλά η Νεοελληνική Γλώσσα , η οποία είναι ζωντανή, να εξελίσσεται όπως της αξίζει. Οι αρχαίοι Έλληνες έλεγαν αγγεία, οι γιαγιάδες μας αγγειά, να πλύνουν τα αγγειά τους, και οι σημερινοί νεοέλληνες, που χρησιμοποιούν πλαστικά δοχεία, αναρωτιούνται τι είναι τα αγγειά. Πεθαίνοντας ένας πρόγονός μας, πεθαίνει μαζί του και μία μοναδική λέξη, που εκείνος γνώριζε, είπε κάποτε ο Σικελιανός. Οφείλουμε να διατηρήσουμε αλώβητη τη λαϊκή, τοπική μας παράδοση, παράλληλα να ενισχύσουμε τον αγώνα της γυναίκας στα χωριά μας , για τη διατήρηση της οικογένειας, της ίδιας της ζωής”.
Είθε η κα Γαρυφαλλιά Κατσαμπάνη-Τσαγκάρη, μέσα από τα αθάνατα έργα της, να σταθεί σημαιοφόρος σε τούτον τον αγώνα, για τη δίκαιη διατήρηση των τοπικών παραδόσεων και του ατόφιου Ελληνικού λόγου , άνευ ξενόφερτου μιμητισμού, του λόγο των αείμνηστων προγόνων μας.
Θερμές ευχαριστίες στις κυρίες στη Βαλύρα, Βάσω και Μαρία Ηλιοπούλου, που πρότειναν ένα αφιέρωμα στη μεγάλη λογοτέχνιδα της Μεσσηνίας, και στην κα Ελένη Καρανάνου, κοινωνιολόγο, που διευκόλυνε την επικοινωνία μου με την κα Γαρυφαλλιά Κατσαμπάνη -Τσαγκάρη.
Ο Θεός μαζί σας!
Ευθυμία Η. Κοντοπούλου
9/9/2022
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου