Νεαρή γυναίκα την εποχή του 1960.Φωτο: White Dandelion
Κατά τη δεκαετία του 1960, μεταξύ των κατοίκων της Βαλύρας, όλα ήταν προσεγμένα, από την εξωτερική εμφάνιση έως και την παραμικρή λεπτομέρεια, όσον αφορούσε τον τρόπο συμπεριφοράς των ανθρώπων μεταξύ τους, σ΄ εκείνη τη μικρή μεταπολεμική κοινωνία. Η σεμνότητα λάμβανε τα μεγαλύτερα βραβεία κι αυτό φαινόταν ιδίως στον τρόπο που ντύνονταν και συμπεριφέρονταν άνδρες και γυναίκες. Η απλωταριές στις αυλές των σπιτιών φιλοξενούσαν όλα τα ρούχα της οικογένειας, σε δημόσια θέα. Στα παλιά αγροτόσπιτα της Βαλύρας , η απλωταριά ήταν στην αυλή ή στον κήπο του σπιτιού. Πάνω σε δίμετρα διχαλωτά παλούκια είχαν περάσει σχοινιά οι νοικοκυρές τεντωμένα καλά, στα οποία κρεμούσαν τα βρεγμένα ρούχα για να στεγνώσουν. Τα κρεμούσαν περίτεχνα, άλλωστε από τον τρόπο του απλώματος των ρούχων φαινόταν η εμπειρία της σπιτονοικοκυράς.
Οι απλωταριές με τα βρεγμένα ρούχα ήταν ένα μόνιμο και άκρως απαγορευμένο παιχνίδι για τα ζιζάνια, τα άτακτα αγόρια της γειτονιάς, αλλά και αιτία κουτσομπολιού από τις περαστικές κυρίες, όταν κάποια ρούχα ήταν άκρως αποκαλυπτικά ή λάθος απλωμένα.
Υπήρχε όμως και η όμορφη πλευρά της απλωταριάς.
Τα ασπρόρουχα έλαμπαν, μοσχοβολούσαν από το σπιτικό σαπούνι και τα έλαια που ετοίμαζαν οι κοπέλες της Οικοκυρικής Σχολής στη Βαλύρα από λεβάντα, ευκάλυπτο και άνθη λεμονιάς. Οι προκομμένες γυναίκες της Βαλύρας γέμιζαν τα σχοινιά στις αυλές το Σάββατο το πρωί με πλυμένα ρούχα, και πριν από τον Εσπερινό τα είχαν ήδη σιδερώσει , ώστε να είναι έτοιμα για τον εκκλησιασμό το πρωί της Κυριακής, όταν βέβαια ο καιρός ήταν καλός.
Βέβαια, οι πολύ προσεκτικές νοικοκυρές τα εσώρουχα δεν τα άπλωναν στην αυλή, αλλά σε σχοινί στο κατώγι του σπιτιού, για να μην είναι δημοσίως εκτεθειμένα προς σχολιασμό. Όταν όμως η οικογένεια ήταν μεγάλη, αναγκαστικά όλα τα ρούχα της οικογένειας στέγνωναν πάνω στην απλωταριά της αυλής. Ουέ και αλλοίμονο αν κάποιο πλυμένο ρούχο ήταν σχισμένο. Η καλή νοικοκυρά πρώτα έπρεπε να το μαντάρει και στη συνέχεια να το πλύνει. Πολλές νέες γυναίκες ασφυκτιούσαν, αισθάνονταν διαρκώς εκτεθειμένες προς δημόσιο σχολιασμό από τη μικρή κοινωνία του χωριού, που όλοι τα γνώριζαν όλα και μάταια αγωνιζόταν ο καθένας για να διαφυλάξει τα προσωπικά του μυστικά. Παράλληλα αισθάνονταν αναπόσπαστο μέλος της κλειστής εκείνης κοινωνίας, στην οποία είχαν γεννηθεί και ριζώσει.
Τα αγόρια του Δημοτικού Σχολείου παρατηρούσαν επιμελώς τις απλωταριές κι αν έβλεπαν καμία βράκα γιαγιάς απλωμένη, κατά σύμπτωση, δίπλα στη σκελέα του παππού, σκανδαλίζονταν, ξεκρεμούσαν τη βράκα και την έχωναν κουβάρι μέσα στη σκελέα.
Πήγαινε η γιαγιά να μαζέψει τα ρούχα της, έβλεπε τη βράκα της στεγνωμένη αλλά πολύ τσαλακωμένη μέσα στου παππού τη σκελέα, και άρχιζε να φωνάζει:
-Θα σας πιάσω άτιμα και θα σας κόψω τα χέρια. Μεγάλη χαρά έκαναν τα διαβολάκια, όταν πετύχαιναν τη γιαγιά και την έβλεπαν έξαλλη , κρυμμένα πίσω από τις μάντρες, στις αυλές των γειτονικών σπιτιών.
Φωτο:lyrasiblogspot.com
Θυμάμαι μόνιμη αιτία σχολίου στο Μπιζάνι , κατά τη δεκαετία του 1960, ήταν οι απλωμένες νυχτικιές της αείμνηστης Χαλβοθοδώρας, στη χαμηλή αυλή της, και μέχρι να ορθώσει ψηλή εξώπορτα. Όλες οι κυράδες κρυφοκοιτούσαν και σχολίαζαν χαμηλόφωνα τις δαντέλες και τα ποικίλα χρώματα.
Αλλά και μία νιόπαντρη που δεν ήξερε πώς να απλώνει σωστά τις φανέλες του πεθερού της, άκουγε συχνά τα σχολιανά της. Μέχρι που μία ημέρα τη λυπήθηκε μία γιαγιά και της έδειξε πώς να τις τοποθετεί σωστά πάνω στα σχοινιά. “ Για μην έχουν να λένε στο χωριό κόρη μου” τη συμβούλεψε η έμπειρη γιαγιά.
Αν καμιά κρεμούσε σε σχοινί μάλλινη μπλούζα, ήταν η πλέον άσχετη, για γενικό κράξιμο! Οι μάλλινες μπλούζες ήταν οριζοντιωμένες πάνω σε ειδικό διαφανές πλαστικό, κι αυτό ήταν τοποθετημένο πάνω στο ξύλινο τραπέζι της αυλής. Αλλά και οι νάιλον μακριές κάλτσες των γυναικών ήταν αιτία κουτσομπολιού, όταν υπήρχαν πολλά ζευγάρια απλωμένα. Αυτό σήμαινε ότι η γυναίκα ήταν σπάταλη και ξόδευε αλόγιστα χρήματα, από τον οικογενειακό προϋπολογισμό, για την εμφάνισή της.
Σχολίαζαν βέβαια και τον τσιγκούνη, εκείνον που δεν είχε δεύτερο ρούχο ν΄ αλλάξει, αλλά μάζευε το χρήμα, και το έκανε μασούρι, χωμένο βαθιά μέσα στο βαμβάκι του στρώματος του κρεβατιού του.
Μία αναγνώστρια της ιστοσελίδας μας, θυμήθηκε που η μητέρα της τής έδειχνε στην αυλή πώς να απλώνει τα παιδικά εσώρουχα όρθια, στηρίζοντας τό καθένα με δύο μανταλάκια, σε ηλικία 8 ετών. Εκείνη τη στιγμή πέρασε ένας συμμαθητής της. Καθώς τις είδε ξαφνικά, γούρλωσε τα μάτια του και έφυγε τρέχοντας, αφήνοντας έναν έντονο λιονταρίσιο ήχο ηηηηηηηηηηη! Όργιο ήταν ακόμη και το άπλωμα των παιδικών εσωρούχων των κοριτσιών, στην απλωταριά της αυλής.
Υπήρχαν βέβαια και τα απρόοπτα, όπως κάποιο πουλί να λερώσει τα βρεγμένα ρούχα με τις κουτσουλιές του, γεγονός το οποίο διασκέδαζε πολύ τα πειραχτήρια της γειτονιάς. Πολύ χάρηκαν τα παιδιά στο Μπιζάνι μια φορά, όταν μία κουτσουλιά έπεσε πάνω στη φανέλα ενός παππού - εκείνος πήγε να την πάρει από το σχοινί για να αλλάξει γιατί ήταν ιδρωμένος -και μάλωσε τη γιαγιά , γιατί δεν την έπλυνε καλά.
Υπήρχε όμως και το φετίχ της κρυφής αγάπης, καθώς και η ερωτική μαγεία.
Κάποιοι έκλεβαν κάποιο ρούχο αγαπημένου τους προσώπου από τα σχοινιά, για να το έχουν ως ερωτικό τρόπαιο, ή για να κάνουν ερωτική μαγεία και να πέσει το συγκεκριμένο πρόσωπο στην αγκαλιά τους.
Όταν έβλεπαν κάτι να λείπει από τα απλωμένα ρούχα τους οι ανύπαντρες κοπέλες, τα λιβάνιζαν και έλεγαν το Πάτερ ημών, πριν τα φέρουν μέσα στο σπίτι.
Για να τις παρηγορήσουν οι γερόντισσες της γειτονιάς τους έλεγαν, “μη φοβάστε, οι τσιγγάνοι πέρασαν και τα άρπαξαν”.
Υπήρχε και η κακία. Αν κάποια έκλεβε από την αγκαλιά μιας άλλης τον άνδρα της ζωής της, εν αγνοία της, ακόμη και άθελά της, η εκδίκηση ήταν δυο ψαλιδιές σε κάποιο από τα απλωμένα ασπρόρουχα στην αυλή της νιόνυφης, συνήθως στο νυφικό σεντόνι ή στο σεντόνι του γιούκου της, που τύλιγε όλα τα προικιά της. Η νιόπαντρη τρελαινόταν από τον φόβο της, πίστευε ότι θα έχει συνεχή γκρίνια με τον άνδρα της και ότι θα γεννήσει μόνο κορίτσια, δεν θα φέρει γιο -απόγονο στα πεθερικά και στον άνδρα της. Έκαιγε το ψαλιδισμένο σεντόνι και πήγαινε να τη διαβάσει ο ιερέας του χωριού, ο μακαριστός πατήρ Δημήτριος Ξυδόπουλος, στον Ιερό Ναό του Αγίου Αθανασίου, του πολιούχου της Βαλύρας.
Υπήρχε βέβαια και το ομαδικό πλύσιμο των ρούχων στο αυλάκι της Μαυροζούμενας, κάτω από τον Ιερό Ναό της Αγίας Τριάδος ή σε άλλα σημεία στην όχθες του ποταμού. Μοιράζονταν οι γυναίκες μεταξύ τους λουλάκι, αλισίβα, τριμμένο σαπούνι, ελαφριά πέτρα πλακέ για να τρίβουν τις σκληρές βρωμιές, ακόμη και καλαμένιες κόφες δανείζονταν μεταξύ τους, για τη μεταφορά με τα γαϊδούρια των ρούχων στο σπίτι. Οι απλωταριές τον καλοκαιρινό καιρό στήνονταν μεταξύ των δένδρων και το άπλωμα των ρούχων ήταν ομαδική γιορτή, με γέλια και χαρές.
Σήμερα χρησιμοποιούμε πλυντήρια και στεγνωτήρια, ή μικρές μεταλλικές απλώστρες στα μπαλκόνια των νέων οικιών, στη σύγχρονη Βαλύρα. Κανέναν δεν τον ενδιαφέρει η απλώστρα του άλλου, οι άνθρωποι είναι εσωστρεφείς, ιδιοτελείς και αποξενωμένοι μεταξύ τους, πολυάσχολοι και επικεντρωμένοι στους προσωπικούς τους στόχους, χαράζοντας ο καθένας μόνος του τη δική του πορεία. Ξενόφερτα πρότυπα δρουν ως λαμπρά παραδείγματα προς μίμηση. Οι παλιότεροι νοσταλγούμε εκείνη την ιεροτελεστία του απλώματος των ρούχων από τις αείμνηστες γιαγιάδες μας, στις ανθισμένες αυλές των αγροτόσπιτων, στη Βαλύρα του 1960, που ανέμιζαν τα πλυμένα ρούχα και μοσχοβολούσε όλος ο τόπος. Τότε που έλαμπαν τα πρόσωπα των παιδιών της γειτονιάς από υγεία, χαρά , παιχνίδι και ανέμελη ζωή.
Ο Θεός μαζί σας!
Ευθυμία Η. Κοντοπούλου
17/9/2022
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου