Ο Μόσχος μας ο Συκωτός!

 

                              Τα σύκα της Βαλύρας.Φωτο: κα Βάσω Φ. Ηλιοπούλου

Αυτή την όμορφη και ζεστή εποχή του έτους, που όλοι απολαμβάνουμε τα ώριμα, νωπά σύκα, και πολλές παιδικές μνήμες ξυπνούν μέσα μας από την καλλιέργεια, συλλογή και αποξήρανση των σύκων στα αλώνια της Βαλύρας, οφείλουμε ένα αφιέρωμα στη “συκή”, η οποία εκτρέφει γενιές και γενιές ανθρώπων, με την ευλογία του Θεού, από την αρχαιότητα έως σήμερα. Μπορεί τα σύκα της Κύμης στην Εύβοια να είναι τα πρώτα ποιοτικά σε εξαγωγή, να προτιμούν πολλοί τα βασιλικά σύκα της Αττικής, αλλά τα σύκα των Καλαμών, και γενικά της Μεσσηνιακής γης, είναι άριστα.Είναι τα πιο γλυκά σύκα της Ελλάδας, ιδιαίτερα εύγευστα και ωφέλιμα για τον οργανισμό του ανθρώπου, η δε παραγωγή τους πολύ μεγάλη, από τα προπολεμικά χρόνια. Γιατί τη σταφίδα δυστυχώς οι αγρότες στη Μεσσηνία την ξερίζωσαν άσπλαχνα, έναντι μίας χαμηλής αποζημίωσης από το κράτος και μαράζωσε ο κάμπος της Μεσσηνίας, αλλά οι συκιές παρέμειναν όρθιες στο πόστο τους, για να τις έχουμε και να τις χαιρόμαστε σήμερα.

Σπουδαία σούπερ τροφή για τον ανθρώπινο οργανισμό αποτελούν τόσο τα νωπά , όσο και τα ξηρά σύκα. Δεν είναι τυχαίο, ότι το ήπαρ κατά την αρχαιότητα μετονομάστηκε από τον λαό σε συκώτι και παρέμεινε ανά τους αιώνες, ως μέρος της ζωντανής γλώσσας των Ελλήνων. Γιατί οι πρόγονοί μας είχαν παρατηρήσει ότι όσους μόσχους τους εξέτρεφαν με τα λεγόμενα απόσυκα, ήταν υγιείς και είχαν πολύ καλό συκώτι. Ονόμαζαν τους υγιείς μόσχους συκωτούς, οπότε επικράτησε και η μετονομασία του ήπατος σε συκώτι.

Κατά την Ελληνική μυθολογία , σε συκιά μεταμορφώθηκε ο Τιτάν, “Συκεύς υπό της μητρός του γης”, για να σωθεί από τη καταδίωξη του Δία. Κατά άλλη παράδοση, η Θεά της Γεωργίας Δήμητρα, όταν πληροφορήθηκε ότι η εξαφανισμένη θυγατέρα της Περσεφόνη απήχθη από τον άρχοντα του Άδη Πλούτωνα , με τη συγκατάθεση του Δία, εξοργίστηκε και εγκατέλειψε τον Όλυμπο (1). Μεταμορφώθηκε σε γριά και περιέτρεχε τη γη για να βρει την κόρη της. Φιλοξενήθηκε στην Ελευσίνα από το βασιλιά της Φυτάλου. Η οργή της Θεάς δεν την άφηνε να παράγει καρπούς, αλλά επειδή χάρηκε με τη φιλοξενία που δέχτηκε στην Ελευσίνα, επέτρεψε στη συκιά να βλαστήσει, και δίδαξε τη καλλιέργειά της στην Αττική. Η καλλιέργεια της συκιάς αναφέρεται και στα Ομηρικά Έπη, και καταφαίνεται στους στίχους της   ραψωδίας ωμέγα της Οδύσσειας, όπου ο Οδυσσέας, για να αναγνωριστεί από τον πατέρα του Λαέρτη ,του υπενθυμίσει όλα τα περιουσιακά στοιχεία που έλαβε από αυτόν, όπως “αχλαδιές μου έδωσες δεκατρείς και δέκα μηλιές, συκιές σαράντα, και αμπέλια πενήντα”(2). Τα νωπά σύκα της Αττικής τα ονόμαζαν συκοβασίλεια και τα ξηρά βασιλίδες ισχάδες. Λέγεται ότι ο Ξέρξης, όταν δοκίμασε τα βασιλικά σύκα της Αττικής, θέλησε να την κατακτήσει για να έχει σύκα και να τα τρώγει νωπά (1).

Η συστηματική καλλιέργεια της συκιάς στη Μεσσηνία, για εμπορική εκμετάλλευση, ανάγεται στην περίοδο της Φραγκοκρατίας και είναι παραλλαγή της Σμυρναϊκής συκιάς. Μέχρι και στις αρχές της δεκαετίας του 1950, τα 3/4 της συνολικής παραγωγής σύκων στην χώρα προέρχονταν από τη Μεσσηνιακή γη. Κάλυπτε η παραγωγή την εξαγωγή σύκων, την εσωτερική κατανάλωση, τη διάθεσή τους για οινοπνευματοποίηση και την κτηνοτροφία με τα απόσυκα. Προπολεμικά, περίπου δύο εκατομμύρια συκιές υπήρχαν σε όλη την Ελλάδα και η μέση παραγωγή σύκων ήταν 25.000 χιλ. τόνοι.

                     Επεξεργασία ξηρών σύκων στη Μεσσηνία.Φωτο: Tharosnews.gr

Το έτος 1929 , ιδρύθηκε το Γραφείο Προστασίας των Ελληνικών Σύκων, το οποίο διοικούσαν μαζί με το Κράτος οι συκοπαραγωγοί και συκέμποροι. Με τον νόμο 2167 καταργήθηκε το Γραφείο το 1952, και υπάχθηκε η δικαιοδοσία του στο Υπουργείο Γεωργίας. Σε συνεννόηση με την Αμερικανική αποστολή εξαγωγής Ελληνικών σύκων, λήφθηκαν ορισμένα μέτρα, για τη διασφάλιση της ποιότητας των σύκων. Στη Μεσσηνία ιδρύθηκε το 1953 η τριτοβάθμιος συνεταιρική οργάνωση “ΣΥΚΙΚΗ”. Σε συνεργασία με το Υπουργείο Γεωργίας, την Αγροτική Τράπεζα και τους εξαγωγείς σύκων, ανέλαβε τη προστασία της συκοπαραγωγής και τη διάθεση του προϊόντος με ευνοϊκούς όρους.

Σε μία ανάλυση του Κ.Χ. Κωστοβασίλη (1), παρατηρούμε ότι η χημική σύσταση των σύκων επί τοις εκατό έχει ως εξής:

ΣΥΚΑ	Αττικής Βασιλικά	Αττικής Ιώδη	Καλαμών Ξηρά	Καλαμών Ξηρά Κουτιού
Ύδωρ	82.79	84.25	30.12	32.08
Αζωτούχες ύλες	0.82	0.72	2.38	2.14
Λίπος	0.38	0.35	2.25	2.07
Σάκχαρον	9.50	8.35	52.75	51.80
Εκχυλ. ύλες	14.10	12.42	56.18	54.60
Κυτταρίνη	1.15	1.38	6.27	7.72

Εκτός όμως από την ωφέλεια του ανθρώπινου οργανισμού από τη συχνή και με μέτρο κατανάλωση σύκων, την καλύτερη λειτουργία του ήπατος και του εντέρου, γενικά του πεπτικού συστήματος του σώματος του ανθρώπου, υπάρχει και η συμβολική σημασία της συκιάς, όσον αφορά τη πνευματική καλλιέργεια, τη γεωργία του πνεύματος και την ανάπτυξη του ψυχοπνευματικού εαυτού.

                                  H Άκαρπη Συκή.Φωτο: Almopia24

Η συκιά συνδέεται με τη γονιμοποίηση, τη ζωή, τη γαλήνη και την ηρεμία. Συνδυάζει τα σύμβολα της αρσενικής και θηλυκής αρχής, το φύλλο της συμβολίζει το αρσενικό αιδοίο κατά τον Πλούταρχο και το σύκο το θηλυκό. Συμβολίζει τη γαλήνη, ευημερία και αφθονία, ως σύμβολο του Ισραήλ, μαζί με το αμπέλι. Ο Βούδας , κάτω από τη συκιά έφθασε σε φώτιση, ο Μωάμεθ ορκιζόταν σε αυτήν, ως δένδρο του ουρανού, και στον χριστιανισμό χρησιμοποιείται στη θέση του μήλου, στον κήπο της Εδέμ (3). Ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός καταράστηκε τη συκή του Ισραήλ, γιατί δεν παρήγαγε πνευματικούς καρπούς (4). Κατ΄ επέκταση, με βάση τον λόγο του Κυρίου, πολλούς και γόνιμους πνευματικούς καρπούς, από την Αγία Γραφή και τους Πατέρες της Ορθοδοξίας χρειάζεται να δεχτεί εντός του ο άνθρωπος, για να καταστεί ο ψυχοπνευματικός του εαυτός “μόσχος συκωτός” κατά Χριστόν.

Βιβλιογραφία

1. Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου, τομ. 17, σελ. 353-354.Αθήνα. Εκδόσεις Ήλιος.

2.Ομήρου Οδύσσεια, ραψ.ω, στιχ. 340 - 342.

3. Κούπερ Τζ. (1978). Λεξικό Συμβόλων, σελ. 490-491. Αθήνα. Εκδόσεις Πύρινος Κόσμος, 1992.

4.Θεοδωρόπουλου Ε.Ι. (1968). Η Μεγάλη Εβδομάς. Αθήνα. Εκδόσεις της Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος.

Ο Θεός μαζί σας!

Ευθυμία Η. Κοντοπούλου

21/8/2022