Αν ρωτήσει κανείς έναν μαθητή Δημοτικού Σχολείου ή Γυμνασίου τι θα πει κολίγος δεν θα μπορέσει να απαντήσει και αν είναι φιλότιμος, όσον αφορά τη μάθηση, τουλάχιστον θα ρωτήσει κάποιον, ή μάλλον θα ανατρέξει στο διαδίκτυο για να μάθει περί τίνος πρόκειται. Κατά τη δεκαετία του 1950 η φράση “δεν είμαστε παιδιά κολίγων” ήταν συνήθης και τη χρησιμοποιούσαν οι μαθητές του Δημοτικού Σχολείου Βαλύρας, όπως την είχαν εμπεδώσει ακουστικά από τους γονείς τους, όταν βίωναν κοινωνική διάκριση και καταπίεση από το κοινωνικό περιβάλλον γύρω τους, όπως μάς πληροφορεί ο κ. Γιώργος Παρ. Φειδάς, που ήταν μαθητής Δημοτικού, ως γεννηθείς το 1948.
Ο απόηχος της δουλοπαροικίας δεν είχε κοπάσει το 1950, αφού δουλοπάροικοι ήταν επί Τουρκοκρατίας οι σκλαβωμένοι Έλληνες που δεν είχαν δική τους περιουσία, δηλαδή γη να καλλιεργήσουν για να ζήσουν, και υπηρετούσαν τους Τούρκους γαιοκτήμονες, αλλά συνέχισαν να παραμένουν κολίγοι και μετά την απελευθέρωση. Με την προσωπική τους εργασία, τους σπόρους, τα ζώα, τα εργαλεία και τις μηχανές εκείνης της εποχής ανελάμβαναν τα κτήματα του Τούρκου αφέντη και λάμβαναν ως ανταμοιβή το ήμισυ της παραγωγής. Καλλιεργούσαν τα Τούρκικα τσιφλίκια της Θεσσαλίας και είχαν το δικαίωμα να διαμένουν σε αυτά. Έβοσκαν τα κοπάδια τους στη γη του τσιφλικά, ο οποίος τους παραχωρούσε έκταση όση και τα ζώα τους. Οι ιδιοκτήτες δεν μπορούσαν να τους απομακρύνουν από τις οικίες τους ούτε να κατάσχουν ό,τι είχαν στην κατοχή τους. Όταν προσαρτήθηκε η Θεσσαλία στην Ελλάδα το 1881 τα κτήματα των Τούρκων τσιφλικάδων τα αγόρασαν οι πλούσιοι Έλληνες της διασποράς, οι οποίοι αποδείχτηκαν χειρότεροι των προκατόχων τους. Οι ακτήμονες κολίγοι πλήρωναν επιπλέον με τη σοδειά τους ενοίκιο, για τη βοσκή των ζώων τους. Επίσης, έπρεπε να εφοδιάζουν τον αφέντη τους με ικανή ποσότητα τυριού, βουτύρου, καυσόξυλων και άλλων αγαθών, και να αποστέλλουν ένα θηλυκό μέλος της οικογενείας τους ως υπηρέτρια στην οικία του . Οι Έλληνες γαιοκτήμονες της διασποράς, που ανατράφηκαν με βάση τα διεστραμμένα Ευρωπαϊκά πρότυπα του Μεσαίωνα, χωρίς πίστη στον Τριαδικό Θεό και την αγάπη του Χριστού για τον πλησίον, άγρια θηρία αποδείχτηκαν, αφού εξουσίαζαν ακόμη και το σώμα των γυναικών και των θυγατέρων των κολίγων, που συχνά έπεφταν θύματα βιασμού.
Οι κολίγοι κατοικούσαν σε τρώγλες, δεν είχαν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, πέθαιναν από ελονοσία και δεν μορφώνονταν. Όταν τους επισκεπτόταν ο αφέντης τους έπρεπε να σύρονται κάτω γονυπετείς και να του φιλούν το αριστερό πόδι. Οι αφέντες είχαν το δικαίωμα να τους τιμωρούν με μαστίγιο, όταν κάποιος κολίγος έδειχνε ανυπακοή (1).
Αυτή ήταν η μεγάλη φοβία των αδέσμευτων ψυχικά αγροτών της Μεσσηνίας και αγωνίζονταν να έχουν ένα κομμάτι γης στην κατοχή τους για να αισθάνονται ότι είναι δούλοι μόνο του Θεού. Έκαναν πολλές θυσίες για να κατορθώσουν να αυξήσουν την περιουσία τους, επίσης φρόντιζαν η κόρη τους να έχει μία σεβαστή προίκα και να μπει νύφη σε σπίτι ευκατάστατου χριστιανού άνδρα, αλλά αν ήταν πολύ έξυπνη την προωθούσαν στις πανεπιστημιακές σπουδές.
Όσο πιο πολλά χωράφια είχε ο αγρότης, τόσο πιο ελεύθερος κοινωνικά και σεβαστός ήταν , με αποτέλεσμα να είναι εκείνος που με την παραγωγή του στήριξε την οικονομία σε τοπικό και πανελλαδικό επίπεδο για σειρά ετών μεταπολεμικά. Μόνο όταν δόθηκε η δυνατότητα επιλογής για εργασία στην πόλη ή μετανάστευση στο εξωτερικό, τα κτήματα πέρασαν σε δεύτερη μοίρα. Αλλά και όσοι παρέμειναν στο χωριό στράφηκαν στις τέχνες και στις τοπικές επιχειρήσεις. Σήμερα η Βαλύρα απαριθμεί αρκετούς επιστήμονες που επέστρεψαν στο χωριό, προς αποφυγή των αθλίων και ανυπόφορων συνθηκών διαβίωσης στις μεγάλες πόλεις.
Φωτό: Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων στο fb
Θυμάται ο κ. Φειδάς ότι πάγωναν οι μαθητές από το πολύ κρύο τον χειμώνα, γι΄αυτό υπήρχε μία ξυλόσομπα κεντρικά για τη θέρμανση όλου του εσωτερικού χώρου του Δημοτικού Σχολείου Βαλύρας. Ήταν τοποθετημένη στη μεγαλύτερη αίθουσα του ιστορικού Δημοτικού Σχολείου Βαλύρας, όπου στεγαζόταν η Τρίτη και Τετάρτη τάξη. Κάθε παιδί, μαζί με τη σχολική του τσάντα, κουβαλούσε το πρωί κι ένα κούτσουρο από το σπίτι του, ως συμβολή στην κοινή θέρμανση.
Ο εκ Μάνης χωροφύλακας της Βαλύρας, ονόματι Παναγιωταρέας, μόλις έβλεπε να καταφθάνουν “τα πρωτάκια” στο προαύλιο του σχολείου, έλεγε γελώντας:
- Ήρθαν τα κούτσουρα με τα κούτσουρα!
Ορισμένοι αριστούχοι και σοβαροί μαθητές, που ναι μεν ήταν χρονολογικά 6 αλλά νοητικά 12 χρονών, δεν άντεχαν την απρεπή συμπεριφορά του χωροφύλακα, ούτε για αστείο. Τη βίωναν ως κοινωνική διάκριση και bullying, γι΄ αυτό αντιδρούσαν με τη ρομφαία του λόγου τους, απαντώντας με στόμφο:
-Δεν είμαστε παιδιά κολίγων!
-“Είμαι έξυπνος, εργατικός, εργάζομαι για μία καλύτερη ζωή, να γίνω χρήσιμος άνθρωπος στην κοινωνία και στην πατρίδα μου, μακριά από την οικονομική εξάρτηση από τρίτους... Αυτός ήταν βασικός στόχος ζωής για τα παιδιά των αγροτών εκείνη την εποχή, και το σχολείο η “ελπίδα” για ένα καλύτερο αύριο”, λέγει ο κ. Φειδάς.
Το όμορφο και φροντισμένο σχολείο, οι δάσκαλοι μέσα στα επίσημα ρούχα τους, οι καλοί βαθμοί, οι έπαινοι, οι παρελάσεις με τη σημαία και οι γυμναστικές επιδείξεις, ισοφάριζαν όποια κοινωνική μειονεξία και απομόνωση βίωναν τα παιδιά των φτωχών οικογενειών, που κατοικούσαν εκείνη την εποχή ακόμη και σε πλίνθινα σπίτια, χωρίς φωτισμό , μέσα στη φτώχεια και τη μιζέρια.
Το σχολείο παραμένει βασικό σημείο αναφοράς- τη μισή ζωή τους οι μαθητές την περνούν εντός του - και αντανακλά τον τρόπο και την ποιότητα της διαβίωσης των κατοίκων , καθώς και τη γενική εικόνα του χωριού, ως τοπική κοινότητα.
Φωτό: Σύλλογος γονέων και Κηδεμόνων στο fb
Γι΄ αυτό δίκαια λέγει ο κ. Γιώργος Παρ. Φειδάς, ότι "πρώτα απ΄ όλα το σχολείο του χωριού μας χρειάζεται να φροντίσουμε".
Χρειάζεται να είναι λειτουργικό, ανακαινισμένο με βάση τα σύγχρονα εκπαιδευτικά δεδομένα και τις ανάγκες διδασκαλίας, να μη στερούνται τα παιδιά με αναπηρία την ομαλή πρόσβαση στον εσωτερικό χώρο του, το προαύλιο και οι αθλητικές εγκαταστάσεις του να είναι επαρκείς, αφού στο προαύλιο του σχολείου οι μικροί μαθητές βρίσκονται και μετά το σχολικό τους πρόγραμμα, αθλούνται και κοινωνικοποιούνται.
Ας φροντίσουμε πρωτίστως το Δημοτικό Σχολείο στην όμορφη Βαλύρα μας!
Θερμές ευχαριστίες στον κ. Γιώργο Παρ. Φειδά, επιχειρηματία στο Warwick, Road Island, U.S.A., που μοιράστηκε μαζί μας τις σχολικές εμπειρίες του κατά τα μαθητικά του χρόνια, και για το ειλικρινές ενδιαφέρον του για το Δημοτικό Σχολείο Βαλύρας.
Βιβλιογραφία:
1. Λήμμα "Κολίγος" στη Βικιπαίδεια.
Ο Θεός μαζί σας!
Ευθυμία Η. Κοντοπούλου
12-7-2023
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου