Η Παναγία Υπαπαντή, Πολιούχος της Καλαμάτας.
Φωτο:Magda Mihalopoulou,Dimitris Rapteas
Σαράντα ημέρες μετά την ενανθρώπηση του Κυρίου από την Θεοτόκο προσεφέρθη ο Ιησούς στον Ιερό Ναό των Ιεροσολύμων για να εκπληρωθούν δύο απαιτήσεις του Μωσαϊκού Νόμου: Η μία ήταν ο αγιασμός του θείου βρέφους και η άλλη ο καθαρισμός της Θεοτόκου. Τότε ο γέρων Συμεών, στον οποίο ήταν γνωστό ότι δεν θα πεθάνει πριν να δεχτεί τον Χριστό, ευχαρίστησε τον Θεό και είπε: “Νυν απολύεις τον δούλον σου, Δέσποτα, κατά το ρήμα σου, εν ειρήνη”. Απευθυνόμενος στην Θεοτόκο λόγο προφητικό λάλησε:
“Αυτός θα γίνει αιτία να καταστραφούν ή να σωθούν πολλοί Ισραηλίτες. Θα είναι σημείο αντιλεγόμενο, για να φανούν οι πραγματικές διαθέσεις πολλών. Όσο για σένα, ο πόνος για το παιδί σου θα διαπεράσει την καρδιά σου σαν δίκοπο μαχαίρι”. Η εορτή της Υπαπαντής γινόταν στον Ιερό Ναό στις Βλαχέρνες στην Κωνσταντινούπολη, επίσημα από το έτος 545 μ.Χ. (1).
Η Υπαπαντή και ο Μωσαϊκός Νόμος
Ιστορικά, η δέκατη πληγή του Φαραώ που ανάγκασε τους Αιγυπτίους να αφήσουν ελεύθερους τους Ισραηλίτες ήταν η σφαγή των πρωτοτόκων “από πρωτοτόκου Φαραώ..έως πρωτοτόκου παντός κτήνους” (Εξ. 12, 29). Τα πρωτότοκα των Ισραηλιτών σώθηκαν τότε με τις οδηγίες και τη βοήθεια του Θεού (2). Για να μη λησμονούν οι Ισραηλίτες την ευεργεσία του Κυρίου, έπρεπε να αγιάζουν τα πρωτότοκα αρσενικά παιδιά, διότι ανήκαν στον Θεό, «Ἁγίασόν μοι πᾶν πρωτότοκον πρωτογενὲς διανοῖγον πᾶσαν μήτραν ἐν τοῖς υἱοῖς Ἰσραὴλ ἀπὸ ἀνθρώπου ἕως κτήνους· ἐμοί ἐστιν» (Ἐξ 13, 2.και Λουκ. 2, 23). Το πρωτότοκο τέκνο της οικογενείας, σαράντα ημέρες μετά τη γέννησή του, το παρουσίαζαν στο ναό και το προσέφεραν στον Θεό. Μπορούσαν και με την καταβολή ενός χρηματικού ποσού να εξαγοράσουν τις απαιτήσεις του Νόμου . Η δεύτερη υποχρέωση ήταν ο καθαρισμός της μητέρας και η προσφορά σχετικής θυσίας. Η Θεοτόκος και ο Ιωσήφ ήταν πτωχοί γι΄ αυτό προσέφεραν ένα ζεύγος τρυγόνων ή δύο νεοσσούς περιστεριών, που ήταν ορισμένο από το Νόμο για τη δεδομένη κοινωνική τους τάξη.
Η καθιέρωση της εορτής της Υπαπαντής
Η εορτή της Υπαπαντής κατά τον Κεδρηνό (3) τυπώθηκε να εορτάζεται στον καιρό του Ιουστίνου από την Θράκη, το έτος 518 μ.Χ. Ο Θεοφάνης στο Χρονικό του λέγει ότι άρχισε η Υπαπαντή να εορτάζεται κατά το 15ο έτος της βασιλείας του μεγάλου Ιουστινιανού, ανεψιού του Ιουστίνου, που βασίλευε κατά το έτος 527, δηλαδή άρχισε να εορτάζεται το έτος 545 στις 2 Φεβρουαρίου, ενώ πρότερα εορταζόταν στις 14 Φεβρουαρίου. Κατά τον Γεώργιο τον Αμαρτωλό ο Ιουστινιανός ακριβέστερα διόρισε να εορτάζεται στις 2 Φεβρουαρίου (Μελετίου, τομ. β΄σελ. 66 και 88).
Ο εορτασμός της Υπαπαντής του Σωτήρος Χριστού στην Καλαμάτα
Σε μία ερειπωμένη εκκλησία επί Τουρκοκρατίας, νοτιοανατολικά του σημερινού μητροπολιτικού ναού στην Καλαμάτα, την οποία οι Τούρκοι χρησιμοποιούσαν ως στάβλο, βρέθηκε θαμμένη η σημερινή θαυματουργή εικόνα της Θεοτόκου και του Ιησού Χριστού σε αγιογραφική μορφή βρεφοκρατούσας. Κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας η θαυματουργή εικόνα εντοπίστηκε μετά από όραμα που είδε ένας νεαρός σταβλίτης. Στον χώρο του ιερού ναού της σημερινής Υπαπαντής, Πολιούχου της Καλαμάτας, στην τουρκοκρατία υπήρχαν οι στάβλοι του Πασά της Καλαμάτας, το σπίτι του οποίου ήταν απέναντι, δίπλα από το σημείο όπου σήμερα βρίσκεται ο μητροπολιτική κατοικία. Ο θεοσεβής Έλληνας σταβλίτης για τρεις συνεχείς ημέρες έβλεπε στον ύπνο του μια μαυροφορεμένη νέα γυναίκα να κινείται μέσα στο στάβλο. Τον πλησίαζε και να του έλεγε να ακούσει προσεκτικά αυτά που έχει να του αποκαλύψει το άλογο. Ο νεαρός άνδρας δεν καταλάβαινε τι σήμαινε το όραμά του. Μέχρι που την τρίτη μέρα το άλογο χτύπησε το πόδι του επίμονα σε ένα σημείο μέσα στο στάβλο. Με άδεια από τον Πασά της Καλαμάτας και μαζί με άλλους άνδρες έσκαψαν και ως εκ θαύματος εμφανίσθηκε η εικόνα της Παναγίας Υπαπαντής. Εικάζεται ότι προέρχεται από την Κωνσταντινούπολη και έφτασε μέσω θαλάσσης στην Καλαμάτα, κατά την εποχή της Εικονομαχίας. Το αξιοθαύμαστο ήταν πως ενώ η εικόνα στο πίσω μέρος της ήταν καμένη, το μπροστινό τμήμα, όπου είναι ζωγραφισμένη η Παναγία Βρεφοκρατούσα με τον Ιησού στην αγκαλιά της, παρέμεινε ανέπαφο στο χρόνο.
Η εικόνα αποκαταστάθηκε από τον αγιογράφο και συγγραφέα της Βαβυλωνίας Δ. Κ. Βυζάντιο το 1839, ενώ νέες διορθωτικές επεμβάσεις έγιναν μετά από την πυρκαγιά του 1914 από τον καθηγητή της Σχολής Καλών Τεχνών ζωγράφο Γεώργιο Ιακωβίδη (4).
Φωτο:BEST TV Καλαμάτα
Τα πρόσωπα της Παναγίας και του Χριστού μπορεί να ήταν σχετικά αλλοιωμένα, αλλά άσβεστο παρέμενε, αήττητο στον χρόνο το φως της δόξης τους.
Αργότερα στο σημείο που βρέθηκε η ιερή εικόνα χτίσθηκε ο πρώτος μικρός ναός αφιερωμένος στην Υπαπαντή του Σωτήρος, στον οποίο τοποθετήθηκε η προστάτιδα της Καλαμάτας. Ο σημερινός μεγαλοπρεπής ναός της Παναγίας Υπαπαντής θεμελιώθηκε στις 25 Ιανουαρίου 1860 και οι θύρες του άνοιξαν στους πιστούς στις 19 Αυγούστου 1873. Πολλές ζημιές υπέστη από τους σεισμούς το 1886 και ακριβώς έναν αιώνα αργότερα, το έτος 1986, επίσης απειλήθηκε από την πυρκαγιά στις 2 Φεβρουαρίου 1914. Η πρώτη λιτάνευση της εικόνας έγινε το 1841 για την αντιμετώπιση της επιδημίας της πανώλης στην πόλη της Καλαμάτας (4).
Ο εορτασμός της Παναγίας Υπαπαντής στην Καλαμάτα, 2 Φεβρουαρίου 2023
Σύσσωμο το χριστεπώνυμο πλήθος της Μεσσηνίας τίμησε σήμερα , 2/2/2023, την Παναγία Υπαπαντή, τη θαυματουργή βρεφοκρατούσα, στον ιερό μητροπολιτικό ναό της στην Καλαμάτα. Ο κύριος Χρήστος Π. Παπαγεωργίου, αθλητικογράφος της ΕΡΤ/ΕΡΑ Καλαμάτας μάς έστειλε δύο σημερινές φωτογραφίες με την ακόλουθη σημείωση:
Δύο σημερινές φωτογραφίες από την εορτή της Παναγίας Υπαπαντής στην Καλαμάτα όπως την απαθανάτισε ο Βαλυραίος συμπατριώτης μας στο Ταμείο Εμπόρων Καλαμάτας, κ. Βασίλης Φωτ. Μπακόπουλος με τον φωτογραφικό του φακό. Στην πρώτη σειρά διακρίνεται στην περιφορά της εικόνας στους δρόμους της Καλαμάτας ο εφημέριος του Ιερού Ναού Αγίου Αθανασίου Βαλύρας πατήρ κ. Ιωάννης Φωτεινός και ακολουθεί ο έτερος συμπατριώτης μας, πατήρ κ. Ξενοφώντας Γαλανόπουλος .
Φωτο: κ. Βασίλης Φωτ. Μπακόπουλος
Θερμές ευχές για υγεία, αγάπη, ομόνοια, ευημερία και σωτηρία των ψυχών των πιστών που τιμούν με ευλάβεια την Παναγία Υπαπαντή, και προσκυνούν τη θαυματουργή εικόνα της.
Απολυτίκιον . Ήχος α΄.
Χαίρε κεχαριτωμένη Θεοτόκε Παρθένε· εκ σου γαρ ανέτειλεν ο Ήλιος της δικαιοσύνης, Χριστός ο Θεός ημών, φωτίζων τους εν σκότει. Ευφραίνου και συ Πρεσβύτα δίκαιε, δεξάμενος εν αγκάλαις, τον ελευθερωτήν των ψυχών ημών, χαριζόμενον ημίν και την Ανάστασιν (5).
Βιβλιογραφία
1. Ημερολόγιον -Αγιολόγιον 2018. Αθήνα. Εκδόσεις Σαΐτης.
2.Η Ερμηνεία της Εικόνας της Υπαπαντής του Κυρίου Ημών Ιησού Χριστού (2/2022), agiosminas.gr
3. O Μέγας Συναξαριστής της Ορθοδόξου Εκκλησίας (1950). Μήν. Φεβ., σελ. 35-36.
4.Παναγία Υπαπαντή: Η ιστορία της Πολιούχου της Καλαμάτας (2 Φεβ.2021), vimaorthodoxias.gr
5. Ημερολόγιον (2023). Αθήνα. Ιερά Μητρόπολις Νέας Σμύρνης.
Ο Θεός μαζί σας!
Ευθυμία Η. Κοντοπούλου
2/2/2023
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου