Είναι τα τροπάρια και τα εγκώμια που ακούμε την ευλογημένη ημέρα της Αναστάσεως του Λαζάρου, είναι τα εθιμοτυπικά δρώμενα ανά περιοχή της Ελλάδας και της Κύπρου, αλλά και σε κάθε Χριστιανική γωνιά του πλανήτη, ή μήπως είναι οι παιδικές μας αναμνήσεις, εντυπωμένες βαθιά στην ψυχή μας, αλληλένδετες με την εορτή της Αναστάσεως του Λαζάρου, που μας κρατούν σε εγρήγορση, προσμένοντας με αγωνία την αγία τούτη ημέρα....
Στην προπολεμική Βαλύρα και έως τη δεκαετία του 1950, οι κάτοικοι τιμούσαν παραδοσιακά την Ανάσταση του Λαζάρου.
Την εποχή που δεν υπήρχαν οργανωμένα ανθοπωλεία, ιδίως στην επαρχία, τα στεφάνια των νεκρών ήταν χειροποίητα, φτιαγμένα κατ΄οίκον, ή από τον καλύτερο τεχνίτη του χωριού. Επάνω σε ένα τρίχρονο καλάμι, δηλαδή καλάμι που έχει βγάλει κλαδάκια, στο επάνω μέρος του άνοιγαν τρεις τρύπες, και προσάρμοζαν καθαρισμένες βέργες από λυγαριά. Στερέωναν γερά το στεφάνι με τον σταυρό στο κέντρο . Επάνω τύλιγαν χορτάρια του αγρού ή Μάη και στόλιζαν με άνθη, δημιουργώντας ένα εντυπωσιακό στέφανο επί καλάμου για την ταφή του νεκρού.
Παρόμοιο ήταν και το στεφάνι του Λαζάρου, το οποίο έφερε και τρία κουδούνια. Όπως το περιέφεραν στο χωριό, πριν την Ανάσταση του Λαζάρου, τα κουδούνια φοβέριζαν το κακό και το έδιωχναν μακριά. Όλα αυτά δεν τα ζήσαμε, συνέβαιναν κατά τον 18ο αιώνα στη Βαλύρα, αλλά πέρασαν από γενιά σε γενιά από τους παππούδες στα εγγόνια τους.
Άνοιγαν τα ουράνια στην Ιθώμη, και ο Λόγος του Υψίστου μετέδιδε στις καρδιές των πιστών χωρικών το μήνυμα της Αναστάσεως του Λαζάρου, αλλά και της κοιμισμένης ψυχής το ξύπνημα, που μετά από πολλά παθήματα τον Κύριο είδε.
Στη σημερινή Βαλύρα, οι νέες μαμάδες και οι δραστήριες γιαγιάδες ετοιμάζουν για τα εγγόνια τους τα Λαζαράκια, ίσως και οι φούρνοι του χωριού....Όμως τα κάλαντα του Λαζάρου δεν ακούγονται...αν και είναι χαραγμένα με χρυσοκονδυλιές επάνω στα γονίδια μας. Ο αείμνηστος Χρήστος Γεωργακόπουλος, ο διευθυντής του Δημοτικού Σχολείου Βαλύρας, ήταν μία πολύ ρομαντική ψυχή.
Κρατώντας διαλεκτά ανθάκια, κατά τη διάρκεια του μαθήματος της ωδικής, μάς δίδασκε διαλεκτά άσματα κατά τη δεκαετία του 1960, ανάμεσα σε αυτά ήταν και τα κάλαντα του Λαζάρου.
Ας καθίσουμε με σύνεση στα σχολικά θρανία μας, τραγουδώντας τα κάλαντα του Λαζάρου, για να μάς ακούσουν οι επόμενες γενιές...να διδαχτούν μέσα από την τοπική μας παράδοση την Ανάσταση του Λαζάρου, όπως την έχει απαθανατίσει η θρησκευτική και η λαϊκή μας παράδοση.
Τα κάλαντα του Λαζάρου, όπως λέγονταν παλιά στη Βαλύρα:
Καλήν εσπέραν άρχοντες
αν είναι ορισμός σας
Λαζάρου την Ανάστασιν
να πω στ΄αρχοντικό σας.
Σήμερον έρχεται ο Χριστός
ο επουράνιος Θεός
εν τη πόλει Βηθανία
Μάρθα κλαίει και Μαρία,
Λάζαρο οτν αδελφό της
τον γλυκύ και καρδιακό της.
Τρεις ημέρες τον θρηνούσαν
και τον εμοιρολογούσαν,
την ημέρα την Τετάρτη
κίνησε ο Χριστός για να΄ρθη.
Τότε βγήκε η Μαρία
εξώ από τη Βηθανία,
και εμπρός του γόνυ κλει
και τα πόδια του φιλεί.
-Αν εδώ ήσουν Χριστέ μου
δεν θα πέθαιν΄ο αδελφός μου.
Μα και πάλι εγώ πιστεύω
και καλότατα ηξεύρω
ότι δύνασαι αν θελήσης
και νεκρούς να αναστήσης.
-Λέγε , πίστευε Μαρία
άγωμεν εις τα μνημεία.
Κείνοι παρευθύς επήγαν
και τον τάφο του εδείξαν.
Τότε ο Χριστός δακρύζει
και τον Άδη φοβερίζει:
- Άδη, Τάρταρε και Χάρο
Λάζαρον θα σου τον πάρω.
Λάζαρος σαβανωμένος
και με το κηρί ζωσμένος
εκεί Μάρθα και Μαρία
εκεί κι όλη η Βηθανία.
-Δεύρο έξω Λάζαρέ μου,
φίλε και αγαπητέ μου.
Παρευθύς από τον Άδη
ως εξαίσιο σημάδι
Λάζαρος απενεκρώθη
ανεστήθη κι εσηκώθη.
Μαθητές και Αποστόλοι
τότε ευρεθήσαν όλοι.
Δόξα τω Θεώ φωνάζουν
και τον Λάζαρο εξετάζουν.
-Πες μας Λάζαρε τι είδες
εις τον Άδη που επήγες.
-Είδα φόβους, είδα τρόμους
είδα βάσανα και πόνους.
Δώστε μου λίγο νεράκι
να ξεπλύνω το φαρμάκι
της καρδιάς και των χειλέων
και μην μ΄ερωτάτε πλέον.
Του χρόνου πάλι να΄ρθουμε
με υγεία να σας βρούμε
Λαζάρου την Ανάστασιν
στο σπίτι σας να πούμε.
Σ΄αυτό το σπίτι που ΄ρθαμε
πέτρα να μην ραγίσει
κι ο νοικοκύρης του σπιτιού
Χρόνια Πολλά να ζήσει.
Από την ποιότητα και την ροή του λόγου, τη σύνθεση των γεγονότων της Αναστάσεως του Λαζάρου και τις λεπτομέρειες σχετικά με τον Άδη, καθώς και την αντίδραση του Λαζάρου, καθίσταται εμφανές ότι ο συνθέτης αυτού του άσματος θα πρέπει να ήταν ένας λόγιος κια φωτισμένος άνθρωπος στον χώρο της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Ενδεχομένως , σε ένα ήδη υπάρχον λαϊκό άσμα, να έγινε μία θεολογική επέμβαση στην πορεία, για την αναβάθμισή του. Γεγονός είναι ότι αποδίδει θαυμάσια, και με απλό τρόπο, τα γεγονότα της Αναστάσεως του Λαζάρου, ώστε να καταστούν κατανοητά σε μικρούς και μεγάλους. Θεάρεστο θα ήταν να το φωτοτυπήσουμε και να το μοιραστούμε με τους αγαπημένους μας ....
Καλή Ανάσταση!
Ο Θεός μεθ΄ημών
Ευθυμία Η. Κοντοπούλου
23/4/2024
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου