Η ΚΑΘΗΓΟΥΜΕΝΗ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΙΛΑΝΔΑΡΙΟΥ ΣΤΟ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ!

 

                   Παναγία Τριχερούσα.Φωτο: Ι.Μ.Χιλανδαρίου, Άγιον Όρος

Στη θέση της Ιεράς Μονής του Χιλανδαρίου δεν υπάρχει Καθηγούμενος. Το Μοναστήρι διοικείται απευθείας από την Παναγία Τριχερούσα. Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Τριχερούσας συνδέεται με τον μεγάλο Πατέρα της Ορθοδοξίας, τον Άγιο Ιωάννη Δαμασκηνό. Στην εικόνα αυτή κατέφυγε ο Άγιος, κρατώντας το κομμένο δεξί χέρι του , με το οποίο συνέγραψε τους λόγους υπέρ των Αγίων Εικόνων. Το χέρι του Αγίου το έκοψαν οι εικονομάχοι, όταν συκοφαντήθηκε από τον Βασιλιά του Βυζαντίου Λέοντα Γ΄ ,τον δεινό εικονομάχο, στον χαλίφη της περιοχής που ο Άγιος μόναζε. Η Παναγία θαυματούργησε και συγκόλλησε το νεκρό χέρι τού μεγάλου μαχητή της Ορθοδοξίας και εκείνος της αφιέρωσε ένα ασημένιο ανάθημα, σε σχήμα δεξιού χεριού. Στο κάτω αριστερό μέρος της εικόνας βρίσκεται τοποθετημένο το τρίτο ασημένιο χέρι, γι΄ αυτό και έλαβε η Παναγία το όνομα Τριχερούσα.

Η εικόνα φυλασσόταν στη Ιερά Μονή του Αγίου Σάββα του Ηγιασμένου στα  Ιεροσόλυμα και δωρήθηκε το 1217 στον Αρχιεπίσκοπο Σερβίας, και κτήτορα της Ιεράς Μονής Χιλανδαρίου, όταν επισκέφθηκε τους αγίους τόπους (βλπ. Βικιπαίδεια).

Παρέμεινε η Παναγία Τριχερούσα στη Σερβία για αρκετά χρόνια, μέχρι τις αρχές του 15ου αιώνα, οπότε μεταφέρθηκε με θαυμαστό τρόπο στο Άγιον Όρος, για να μην πέσει στα χέρια των  Τούρκων. Μετακομίστηκε στο Άγιον Όρος, όταν κατά τις εσωτερικές ταραχές που συνέβησαν στη Σερβία επί του βασιλέα Ούροση του Ε΄ ο ημίονος που τη μετέφερε, πάντοτε προ του στρατεύματος στις διάφορες μάχες, χάθηκε και προχωρώντας μόνος του έφθασε μέχρι το Χιλανδάρι.

Σε μεταγενέστερη εποχή, όταν προέκυψε διχόνοια στην αδελφότητα της Μονής Χιλανδαρίου, εξαιτίας της εκλογής νέου ηγούμενου, η Τριχερούσα μετατοπίστηκε θαυματουργικά από το Ιερό Βήμα, όπου ήταν μέχρι τότε, στο στασίδι του ηγούμενου, ενώ συγχρόνως ένας ενάρετος ερημίτης μοναχός πληροφόρησε την αδελφότητα ότι στο εξής και προς αποφυγή φιλονικιών να μην εκλέγεται ηγούμενος στο Χιλανδάρι, διότι η Παναγία θα κρατήσει τη θέση αυτή και θα διοικεί το μοναστήρι. Πράγματι μέχρι σήμερα, η Χιλανδρινή Αδελφότητα, ενώ ζει κοινοβιακά, στερείται Καθηγουμένου και διοικείται κατά το σύστημα των ιδιόρρυθμων μονών ( βλπ. Ορθόδοξος Συναξαριστής).

Η αγιογράφηση και περιγραφή της χρυσής επένδυσης της εικόνας

Η χρυσή και λιθοκόσμητη εικόνα είναι “τύπου οδηγήτριας”. Συνήθως ο Χριστός εικονίζεται αριστερά στην αγκαλιά της Θεοτόκου και η Παναγία φέρει το δεξί της χέρι ελαφρά στο στήθος, σε μορφή δέησης. Στη συγκεκριμένη εικόνα συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Το τρίτο χέρι είναι συμβολικά του Αγίου Δαμασκηνού, δηλώνει υπακοή και αφοσίωση στο θέλημα του Χριστού και είναι τοποθετημένο ακριβώς κάτω από το ιμάτιο του Κυρίου, χωρίς να το αγγίζει.

Ο Χριστός φορεί εσωτερικά κοσμημένο με λίθους στιχάριο στην παρυφή  της τραχηλιάς και στα μανίκια, και ζώνη, ενώ εξωτερικά φέρει ιμάτιο το οποίο στηρίζεται στον αριστερό του ώμο και καλύπτει τα πόδια του. Με το δεξί του χέρι λέγει και ευλογεί. Η Θεομήτωρ φορεί εσωτερικά φόρεμα  καταστόλιστο με κόκκινους και λευκούς λίθους στη τραχηλιά και στα επιμανίκια. Επάνω είναι σκεπασμένη με ωμοφόριο, κοσμημένο με τα τρία άστρα της παρθενίας Της (ήταν πριν, κατά και μετά τη γέννηση του Ιησού Χριστού παρθένος).Το ωμοφόριο φέρει δαντέλλα στην παρυφή και είναι κροσσωτό στο ύψος των αγκώνων. Στον κάμπο του ωμοφορίου αναδύονται πτυσσόμενοι βλαστοί, το ίδιο και στον κάμπο της εικόνας. Στην κεφαλή ο Χριστός και η Παναγία φέρουν έξεργο φωτοστέφανο, κοσμημένο με αρμονικά συνδυασμένους πολύχρωμους λίθους. Οι μορφές είναι ασκητικές, σκουρόχρωμες, με περίφροντι ύφος, σε κατάσταση εγρήγορσης για τη σωτηρία των πιστών. Στο επάνω μέρος αριστερά και δεξιά, στον κάμπο της εικόνας, υπάρχει διάκοσμος με λίθους εντός χρυσού ανάγλυφου, στρογγυλού πλαισίου. Επίσης, υπάρχουν εγχάρακτες επιγραφές με το μονόγραμμα του Ιησού Χριστού επάνω από το φωτοστέφανό Του και το όνομα της Θεοτόκου, στο ύψος του αριστερού ώμου Της.

Το χρυσό και ανάγλυφο πλαίσιο της εικόνας φέρει κλάδους αμπέλου σε μορφή στρογγυλών διάκενων, κοσμημένων με βότρυν άνω και κάτω . Σε κάθε δεύτερο διάκενο εικονίζονται άγιοι, οι οποίοι κρατούν το Ευαγγέλιο  επάνω στη ποδιά τους και με τα χέρια τους δέχονται τον λόγο και την ευλογία του Αναστάντος Χριστού, ο οποίος εικονίζεται στο κέντρο, στο επάνω μέρος του πλαισίου της εικόνας. Ακριβώς στο ίδιο σημείο, στο κάτω μέρος της εικόνας, είναι τοποθετημένος ο Επιτάφιος (ο κύριος, όπως εικονίζεται τη Μ. Παρασκευή). Οι κινήσεις των χειρών των αγίων διαφοροποιούνται μεταξύ τους και δηλώνουν τον τρόπο με τον οποίο επικοινωνούν με τον Αναστάντα Χριστό. Στις τέσσερες γωνίες του πλαισίου είναι τοποθετημένα εξαπτέρυγα Σεραφείμ.

Ἀπολυτίκιον.

Ήχος΄δ΄.
Τὴν θείαν Εἰκόνα σου, ἐκ Παλαιστίνης ἡμῖν, ὁ Σάββας ὁ ἔνθεος, ἣν Τριχεροῦσαν Ἁγνή, καλοῦμεν μετήνεγκεν, ἤν περ Χιλανδαρίου, ἡ Μονὴ κεκτημένη, ὕμνον σοι Θεοτόκε, ἀναμέλπει βοῶσα· Χαῖρε Κεχαριτωμένη, ὁ Κύριος μετὰ σου. (Ἐκ γ´.)

Η ευλογία της Παναγίας Τριχερούσας να προστατεύει όλο τον κόσμο.

Ο Θεός μαζί σας!

Ευθυμία Η. Κοντοπούλου

14/3/2022