Τον μονόλογο της Ψεύτρας του Ζαν Κοκτώ, που απόλαυσαν οι παλιές γενιές με την Έλλη Λαμπέτη, θα παρουσιάσει σήμερα, Τετάρτη, 12-6-2024, και ώρα 19:00, η θεατρική ομάδα της Βαλύρας, υπό την καθοδήγηση της κας Τίνας Πετρουλάκη, Γλωσσολόγου, καθηγήτριας Ορθοφωνίας και ειδικού του Θεάτρου. Η κα Πετρουλάκη είναι ηγετικό και πολύ δραστήριο μέλος στην εθελοντική ομάδα της Τοπικής Κοινότητας στον Άρι Μεσσηνίας. Η δωδεκαμελής θεατρική ομάδα της Βαλύρας, με τα κρυφά ταλέντα της, σίγουρα θα αφαιρέσει την persona των θεατών στον ανοιχτό θεατρικό χώρο, κάτω από τη σκιά του πλατάνου, στον σταθμό της Βαλύρας , παρά την υψηλή θερμοκρασία της ημέρας!
Στον εμπνευσμένο μονόλογο της «Ψεύτρας», ο Ζαν Κοκτώ έρχεται ψυχαναλυτικά αντιμέτωπος με τη δράση του Εγώ του ανθρώπου, ως λογικού νου- διαιτητή της προσωπικότητας. Το Εγώ εξισορροπεί υγιώς δύο άξονες, πρώτον των « επιθυμιών» που η παρατεταμένη ικανοποίησή τους παραποιεί την πραγματικότητα και οδηγούν στην ψύχωση, και των «πρέπει», που όταν καταδυναστεύουν τον άνθρωπο εδραιώνουν τη νεύρωση, έστω κι αν δεν χάνεται η αίσθηση της πραγματικότητας. Ανάμεσα στη Σκύλλα (στις παρατεταμένες «επιθυμίες» των σύγχρονων ανθρώπων, στις ψυχώσεις) και στη Χάρυβδη (στη σφοδρή αίσθηση του καθήκοντος, του «πρέπει», στις νευρώσεις των προηγούμενων γενεών) κινείται το Εγώ του σημερινού ανθρώπου, προσπαθώντας να καθιερώσει, σε φουρτουνιασμένη θάλασσα με υψηλά κύματα μορφογένεσης, νέα και υγιή ομοιόσταση.
Ο μονόλογος της "Ψεύτρας " του Κοκτώ είναι ο ακόλουθος: (1)
Ήθελα να λέω πάντα αλήθεια. Αγαπώ την αλήθεια. Μα εκείνη δεν μ’ αγαπά. Αυτή είναι η πραγματική, η αληθινή αλήθεια.
Η αλήθεια δεν μ’ αγαπά.
Μόλις την ξεστομίσω, αλλάζει μορφή και γυρίζει εναντίον μου. Μοιάζω να λέω ψέματα και όλοι με στραβοκοιτάζουν.
Κι ωστόσο είμαι απλή, δεν μου αρέσει το ψέμα. Το ψέμα σέρνει πίσω του φοβερές σκοτούρες, και σε παρασέρνει και πιάνεσαι στην παγίδα του και παραπατάς και πέφτεις και όλοι γελάνε και σε κοροϊδεύουν…
Όταν με ρωτάνε κάτι, θέλω να τους απαντήσω αυτό που σκέφτομαι, θέλω να τους απαντήσω την αλήθεια. Η αλήθεια με γαργαλάει…
Όμως δεν ξέρω τι παθαίνω τότε… Με πιάνει αγωνία, πανικός, φόβος να μη φανώ γελοία και… λέω ψέματα. Λέω ψέματα. Και…τετέλεσται. Είναι πολύ αργά πια για να τα πάρω πίσω. Κι έτσι και πατήσεις το ένα σου πόδι μέσα στο ψέμα, χάθηκες. Χώνεσαι μέσα μέχρι το λαιμό. Και δεν είναι διόλου ευχάριστα, σας τ’ ορκίζομαι.
Ενώ είναι τόσο εύκολο να λες αλήθεια.
Η αλήθεια είναι η πολυτέλεια των τεμπέληδων. Είσαι σίγουρος ότι δεν θα κάνεις κανένα λάθος μετά, πως δεν θα’ χεις μπερδέματα και φασαρίες. Ενώ εγώ… Ο διάβολος το ξέρει τι τραβάω!
Το ψέμα δεν είναι κανένας γκρεμός, να πέσεις μέσα και να ησυχάσεις.
Όταν αγαπώ λέω πως δεν αγαπώ. Κι όταν δεν αγαπώ, λέω πως αγαπώ. Και φαντάζεστε τις συνέπειες. Τόσο που μου ‘ρχεται να τινάξω τα μυαλά μου στον αέρα και να ξεμπερδεύω μια και καλή. Του κάκου κανοναρχώ τον εαυτό μου, του κάκου στέκομαι μπροστά στον καθρέφτη και λέω: Δεν θα ξαναπείς ψέματα, δεν θα ξαναπείς ψέματα, δεν θα ξαναπείς ψέματα! Ξαναλέω. Ξαναλέω, ξαναλέω. Ψέματα… Ψέματα…
Ψέματα για τα μεγάλα, ψέματα και για τα μικρά. Κι αν μου τύχει να πω την αλήθεια, καμιά φορά… κατά τύχη,
τότε αυτή γυρίζει πίσω, στρίβεται, παραμορφώνεται, ζαρώνει και γίνεται …ψέμα! Οι παραμικρές λεπτομέρειες συνωμοτούν μεταξύ τους και αποδεικνύουν πως είπα …ψέματα. Κι όχι ότι είμαι δειλή.
Στο σπίτι μου, στην κάμαρή μου, ξέρω πολύ καλά τι θα έπρεπε να απαντήσω.
Αλλά μπροστά στους άλλους, τα χάνω, παραλύομαι και βουβαίνομαι.
Με λένε ψεύτρα κι εγώ τσιμουδιά…
Θα ήθελα να τους φωνάξω: Εσείς λέτε ψέματα! Μα δε βρίσκω τη δύναμη.. Τους αφήνω να με βρίζουν και αφρίζω από λύσσα. Κι αυτή η λύσσα πληθαίνει μέσα μου και με γεμίζει μίσος. Δεν είμαι κακιά. Μπορώ μάλιστα να πω ότι είμαι καλή. Φτάνει όμως να με πουν ψεύτρα και με πνίγει το μίσος. Κι έχουν δίκιο…Το ξέρω ότι έχουν δίκιο, πως μου αξίζουν οι βρισιές… Αλλά να…δεν ήθελα να πω ψέματα, και δεν αντέχω να μην καταλαβαίνουν ότι λέω ψέματα άθελά μου και ότι με σπρώχνει ο Σατανάς…
Ω, θ’ αλλάξω.
Άλλαξα κιόλας. Δεν θα ξαναπώ ψέματα. Θα βρω ένα σύστημα να μη λέω πια ψέματα, να μη ζω μέσα σ’ αυτό το χάος της ψευτιάς.
Θα γιατρευτώ. Θα βγω από κει μέσα.
Κι άλλωστε, να η απόδειξη…
. Και μη φανταστείτε ότι η ειλικρίνειά μου είναι το αποκορύφωμα του βίτσιου μου, κάθε άλλο. Ντρέπομαι γι’αυτό. Μισώ τα ψέματά μου και θα έφτανα ως την άκρη του κόσμου να μην αναγκαστώ να κάνω αυτήν την εξομολόγηση…Κι εσείς; Λέτε την αλήθεια;
Για σταθείτε, εγώ καθίζω τον εαυτό μου στο εδώλιο του κατηγορουμένου και δεν αναρωτήθηκα αν το δικαστήριο είναι άξιο να με κρίνει, να με αθωώσει ή να με καταδικάσει…
Δεν μπορεί, κι εσείς θα λέτε ψέματα. Θα λέτε ψέματα όλοι, αδιάκοπα και θα σας αρέσει να λέτε ψέματα και να νομίζετε ότι δε λέτε, γιατί εσείς θα λέτε ψέματα στον ίδιο σας τον εαυτό! Εγώ δεν λέω ψέματα στον εαυτό μου. Εγώ έχω την ειλικρίνεια να ομολογώ μέσα μου πως λέω ψέματα. Πως είμαι ψεύτρα. Ενώ εσείς είστε δειλοί!
Μ’ ακούγατε πριν και λέγατε μέσα σας: «Την κακομοίρα!» και κρύβατε τις ψευτιές σας πίσω από τη δική μου ειλικρίνεια.
Α, εδώ σας έχω!
Ξέρετε κυρίες και κύριοι γιατί σας είπα πριν ότι λέω ψέματα; Δεν είναι αλήθεια! Το είπα μόνο και μόνο για να σας παρασύρω σε μια παγίδα και για να καταλάβω. Εγώ δεν λέω ψέματα. Δεν λέω ψέματα ποτέ!
Μισώ το ψέμα και το ψέμα με μισεί.
Είπα ψέματα …μόνο και μόνο για να σας πω …ότι λέω ψέματα…
Εγώ δεν λέω ψέματα ποτέ. Ακούτε; Ποτέ!
Κι αν μου τύχει καμιά φορά να πω κανένα ψέμα, το λέω για να μην πονέσω κάποιον, για να προλάβω μια συμφορά.
Τα …”κατά συνθήκην ψεύδη” που λένε. Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα, που λένε…
Τι; Πως είπατε; Α, γιατί θα ήταν παράξενο να με κατηγορήσει κανείς
γι’ αυτού του είδους τα ψέματα.
Και θα μου φαινόταν πολύ αστείο… αν με κατηγορούσατε εσείς…
Εσείς που λέτε ψέματα, εμένα που δεν λέω ψέματα ποτέ!”
Παιχνιδίζει ο Ζαν Κοκτώ με τους αμυντικούς μηχανισμούς του Εγώ του ανθρώπου, αναδεικνύοντας τις νευρώσεις της εποχής του , στον μονόλογο της Ψεύτρας. Η συνειδητή άρνηση της αλήθειας, ως άμυνα εμπρός στην κοινωνική απειλή, είναι εμφανής, επίσης η συνειδητή επιλογή του κατά συνθήκη ψεύδους, για λόγους κοινωνικής ευαισθητοποίησης… συνώνυμο του ψεύδους είναι η κατ΄ ακολουθίαν απόκρυψη της αλήθειας.
'Οταν η δράση του Εγώ του ανθρώπου δεν είναι αλλοπλαστική ( συνειδητή) όπως υποστηρίζει ο ψυχολόγος Cattell, αλλά αυτοπλαστική (ασυνείδητη), ο άνθρωπος άγεται και φέρεται από την παραποίηση της πραγματικότητας που τον διακατέχει, χωρίς να είναι γνώστης αυτής. Ορθώνονται άμυνες, κατά Φρόϋντ, σε συνθήκες απειλής , που παραποιούν την πραγματικότητα, γιατί το Εγώ δεν δύναται να δράσει ως υγιής διαιτητής ανάμεσα στο εκείνο (στις επιθυμίες) και στο υπερεγώ ( στα πρέπει). Ένα κοινωνικό προσωπείο εδραιώνεται, μία γύψινη και σαθρή persona, η οποία φυλακίζει την αυθόρμητη, απλή και ειλικρινή έκφραση του ανθρώπου. Ενός νευρωσικού ανθρώπου που στενάζει υπό τα δεσμά του ψεύδους , ή ενός εντελώς χαμένου σε άλλους κόσμους ανθρώπου, χωρίς έλεος θεραπευτικής αντιμετώπισης και λύτρωσης.
Όσο η παραποίηση της πραγματικότητας αυξάνεται ασυνείδητα, τόσο σε βαθύτερα ψυχωσικά πεδία εισέρχεται ο ασθενής, με αποδυναμωμένη την προσωπικότητά του. Κι όμως, υπάρχει προληπτικά η λύτρωση της εξομολόγησης και παραδοχής της προβληματικής κατάστασης, της πτωχείας του νου και η ενδυνάμωση του πνεύματος του ανθρώπου με θεία διάκριση, για την επίτευξη μίας υγιούς ενδο και διαπροσωπικής επικοινωνίας, σχέσης και επαφής , με αγάπη προς τον Θεό και τον πλησίον….
Η ψεύτρα του Κοκτώ δεν είναι τελικώς και τόσο ψεύτρα, αφού αντιλαμβάνεται ακριβώς ποιο είναι το πρόβλημα των νευρώσεών της, το οποίο είναι η αρχή και βασική προϋπόθεση της ψυχολογικής θεραπείας .
Για όσους σήμερα είστε στη Βαλύρα, καλή σας απόλαυση!
1. Ανάρτηση του μονολόγου της Ψεύτρας του Κοκτώ:
Γιάννα Ανδρεαδάκη στην ιστοσελίδα, ¨Οι φίλοι της Ανέλιξης¨.
Ο Θεός μεθ΄ημών,
Ευθυμία Η. Κοντοπούλου
12-6-2024
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου