Οι κυρίες της Βαλύρας, σήμερα, Παρασκευή, 21 Ιουνίου 2024, και ώρα 17:00 μ.μ. , επίσης αύριο , ανήμερα του Ψυχοσαββάτου, ώρα 7:00 π. μ., θα προσέλθουν στον Ιερό Ναό του Αγίου Αθανασίου, όπου θα ιερουργήσει ο σεπτός μας εφημέριος κ. Ιωάννης Φωτεινός. Μετά τη λειτουργία του Σαββάτου και ώρα 9:00 π.μ. θα ακολουθήσει η σαρανταήμερη επιμνημόσυνη δέηση υπέρ αναπαύσεως της ψυχής του συμπατριώτη μας Ανδρόνικου Παρ. Φειδά. Οι δίσκοι του Ψυχοσαββάτου ετοιμάστηκαν με καλή διάθεση και δημιουργικότητα, συνήθως η συνταγή που υπερισχύει (με μικρές παραλλαγές) είναι αυτή που κατά το παρελθόν μοιράστηκε μαζί μας η Βαλυραία κα Χρύσα Ιωάννου-Λάγιου, την οποία και παραθέτουμε στη συνέχεια. Αντίστοιχα οι συγχωριανοί μας, εκτός Βαλύρας και στο εξωτερικό, τιμούν κάθε χρόνο ευλαβώς το Ψυχοσάββατο, όπως μάς ενημερώνουν αποστέλλοντας σχετικά μηνύματα.
Οι ένθεοι Αρχαίοι ημών Πρόγονοι μπορεί να μην έκαναν τρισάγια και μνημόσυνα με τη σημερινή μορφή της Χριστιανικής παράδοσης, αλλά προσέφεραν «καρπούς εκ γαίης» στους Θεούς και δέονταν με ευλάβεια υπέρ αναπαύσεως των νεκρών τους, για να συγχωρεθούν οι αμαρτίες τους. Με παρρησία ζητούσαν στους Θεούς ψυχοτρόφες αύρες να πνεύσουν και να οδηγήσουν την ψυχή των νεκρών τους, με μνήμη ερατεινή, σε θείους λειμώνες. Τα Ψυχοσάββατα στις Ορθόδοξες Χριστιανικές Εκκλησίες τιμώνται οι κεκοιμημένοι μας, το δε μοίρασμα των κολλύβων αφορά την συγχώρησή τους, αλλά και το «ψυχικό», δηλαδή την ελεημοσύνη, όταν προσφέρονται από εμάς στους φτωχούς.
Οι προηγούμενες γενιές τηρούσαν το έθιμο της αργίας τα Ψυχοσάββατα, το οποίο πλέον έχει εκλείψει, ακόμα και σε μεγάλες γιορτές και τις Κυριακές, καθ΄ όλο το εκκλησιαστικό έτος, στον ευρύ πανελλαδικό χώρο οι άνθρωποι σπεύδουν να εργαστούν...για να μη χάσουν!
Τα Ψυχοσάββατα είναι δύο και εξαρτώνται από το πότε είναι το Άγιο Πάσχα: Το πρώτο είναι προ των Απόκρεω και το δεύτερο προ της Πεντηκοστής.
Πέρα όμως από τα δύο Ψυχοσάββατα, κατά περιοχές, υπάρχουν κι άλλα Σάββατα που αφιερώνονται στη μνήμη των νεκρών. Αυτά είναι (1):
α. Ψυχοσάββατο της Τυρινής (Ψυχοσάββατο των Αγίων Θεοδώρων). Tο Ψυχοσάββατο της Τυρινής γιορτάζεται το Σάββατο της α΄ εβδομάδος των νηστειών, όπου γιορτάζουμε την μνήμη του δια κολλύβων θαύματος του Αγίου Θεοδώρου του Τήρωνος.
β. Το Σάββατο του Λαζάρου γιορτάζεται σαν Ψυχοσάββατο.
γ. Το Σάββατο πριν την εορτή του Αγίου Δημητρίου, είναι το Ψυχοσάββατο του προστάτη της Θεσσαλονίκης και όλης της Μακεδονίας ,του Αγίου Δημητρίου, και γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 26 Οκτωβρίου.
Όσον αφορά τα δύο Ψυχοσάββατα, τα κόλλυβα διαβάζονται είτε την παραμονή στον Εσπερινό της Παρασκευής, είτε κατά τη Θεία Λειτουργία ανήμερα το Ψυχοσάββατο, εναλλακτικά και τις δύο ημέρες. Υπάρχουν αυτές οι δυνατότητες, αφού η ίδια Θεία Λειτουργία επαναλαμβάνεται.
Οι αείμνηστες γιαγιάδες μας είχαν αγωνία που και πώς να μοιράσουν τα κόλλυβα των δύο και τριών κιλών που παρασκεύαζαν εκείνη την εποχή. Όταν τους περίσσευαν, έπαιρναν τις πάνω και κάτω ρούγες στη Βαλύρα και έκαναν "ψυχικό" στις οικίες των απόρων. Ουδέποτε πετούσαν κόλλυβα σε σκουπίδια, συνήθως τα κατανάλωναν ή τα έθαβαν μέσα στο χώμα στις αγαπημένες τους γλάστρες.
Φωτό β: Ε.Η. Κοντοπούλου, 2024
Κάτι
που έχει εκλείψει σήμερα, είναι ότι όταν στόλιζαν τον δίσκο των κολλύβων, εκτός
από τον μακρύ ισοσκελή σταυρό που σχεδίαζαν στο κέντρο του δίσκου, κάποιες
γιαγιάδες με μεγάλη δεξιοτεχνία, ιδίως εκείνες που γνώριζαν πώς να κεντήσουν με
ζυμάρι τις παννυχίδες (άρτους για αγρυπνίες) και τις κουλούρες του γάμου, το
επάνω μέρος του σταυρού το στόλιζαν με τρεις ροζέτες, ή μικρά ρόδα. Χρησιμοποιούσαν ζαχαρόπαστα που παρασκεύαζαν μόνες τους, για να κολλούν τα
αμύγδαλα και τα κουφέτα επάνω στην ασταθή ζάχαρη άχνη. Οι τρεις ροζέτες με τους
τέλειους ισοσκελείς σταυρούς παραπέμπουν στην Τρισυπόστατο Θεότητα, που
επιστατεί υπεράνω του σταυρού, στον Τριαδικό Θεό της συγχώρησης και του ελέους
, ο οποίος, ως ήλιος νοητός, κινεί τον ζωδιακό τροχό. Είναι κοσμημένες με καρπούς, τα δε ρόδα είναι πεντάφυλλα και συμβολίζουν τη χείρα
του Πατρός, που δια του Θείου Λόγου Του δημιούργησε
τον κόσμο.
Υλικά:
300-400 γρ σιτάρι, (ανάλογα τι θέλετε να αναδεικνύεται περισσότερο στο δίσκο σας)
300 γρ σουσάμι
500 γρ αμύγδαλα ολόκληρα ,ασπρισμένα
200 γρ σταφίδα ξανθή
150 γρ σταφίδα μαύρη
300 γρ φρυγανιά τριμμένη
1 ποτήρι ρόδι καθαρισμένο
1 ματσάκι μαϊντανό πλυμένο και στραγγισμένο καλά, τα φύλλα του μόνο ψιλοκομμένα
Ελάχιστη τριμμένη κανέλλα
1 πακέτο ζάχαρη άσπρη κανονική ή λιγότερο, ανάλογα πόσο γλυκά θέλετε να είναι τα κόλλυβα και πόσο πλατύς είναι ο δίσκος σας
1/2 -1 πακέτο ζάχαρη άχνη για την επιφάνεια και το στολισμό
Επίσης, καρύδια και στραγάλια χρησιμοποιούσαν οι γιαγιάδες μας.
Εκτέλεση:
-Αφού πλύνουμε το σιτάρι (το μουλιάσουμε αν θέλουμε για έξι ώρες για καλύτερο αποτέλεσμα), το βράζουμε σε μπόλικο νερό, σε μέτρια φωτιά, για 1 ώρα και 20 λεπτά.
-Σβήνουμε τη φωτιά και το αφήνουμε μέσα στο καυτό νερό για 1 ώρα ακόμα , περιμένοντας να ανοίξει.
-Κατόπιν το βάζουμε σε λεκάνη και το πλένουμε τρεις φορές.
-Στη συνέχεια το περνάμε από σουρωτήρι (τρυπητό) και προσθέτουμε τρία πλυμένα καλά φύλλα λεμονιάς.
-Στρώνουμε μία κουβέρτα πάνω στο τραπέζι κι από πάνω ένα απορροφητικό, καθαρό τραπεζομάντιλο και απλώνουμε το σιτάρι για 4 - 5 ώρες να στεγνώσει και αφαιρούμε τα φύλλα της λεμονιάς.
-Αφού στεγνώσει το σιτάρι και έχουμε καβουρδισμένο και ασπρισμένο το σουσάμι στο μπλέντερ, επίσης από το βράδυ μουλιασμένη τη σταφίδα για 3 λεπτά σε χλιαρό νερό και στραγγισμένη καλά (χωριστά τις ξανθές και μαύρες σταφίδες), ψιλοκόβουμε τα φύλλα του μαϊντανού που πρέπει να είναι στεγνός και δροσερός, χοντροκόβουμε τα λευκά αμύγδαλα και τα καρύδια, και ανακατεύουμε όλα τα υλικά σε μία βαθιά λεκάνη, με 1 φλ του τσαγιού ζάχαρη και 1 φλ. φρυγανιά, ενώ κρατάμε για τη δημιουργία του δίσκου φρυγανιά, ζάχαρη χοντρή, αμύγδαλα ολόκληρα- ασπρισμένα και ρόδι, τόσα υλικά όσα να φθάσουν για τη διακόσμηση στην παρυφή της περιφέρειας του δίσκου και στο κέντρο, για τη δημιουργία του σταυρού.
-Τοποθετούμε χαρτί διακόσμησης για κόλλυβα στο δίσκο ή στο γυάλινο σκεύος μας, ή λαδόκολλα -οι γιαγιάδες μας δίπλωναν τη λαδόκολλα και την ψαλίδιζαν γύρω - γύρω, την έκαναν να μοιάζει με δαντέλα -και τοποθετούμε το μείγμα του σιταριού.
-Πιέζουμε με μία λαδόκολλα για να στρώσει καλά, και από πάνω στρώνουμε φρυγανιά και στη συνέχεια ζάχαρη κανονική. Επαναλαμβάνουμε το ίδιο για μία ακόμη φορά. Κατά τη δεύτερη και τελευταία στρώση η ζάχαρη είναι άχνη.
΄-Διακοσμούμε με αμύγδαλα, κουφέτα ή ρόδι στην παρυφή του δίσκου και αντίστοιχα φτιάχνουμε έναν μακρύ σταυρό στο κέντρο, ανάλογα με την έμπνευσή μας και τα διαθέσιμα υλικά.
Προσθέτουμε και τις τρεις ροζέτες, αν θέλουμε, επάνω από τον σταυρό του δίσκου μας.
Ο Παντελεήμων Θεός είθε να αναπαύει τις ψυχές των κεκοιμημένων μας στον Παράδεισο, και εμείς ουδέποτε να τους ξεχάσουμε, τιμώντας τα Ψυχοσάββατα τη συγχώρηση των αμαρτιών τους και το πέρασμά τους στην αιώνια ζωή.
Πηγή:
1. ekklisiaonline.gr/nea/psychosavvato-2024-pote-ine-to-proto-syntagi-gia-kollyva-to-psychosavvato/
Ο Θεός μεθ΄ ημών,
Ευθυμία Η. Κοντοπούλου
21-6-2024
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου