Η εορτή της μητέρας στη Βαλύρα, κατά τη δεκαετία του 1960, όπως θυμάται ο κ. Γιώργος Φειδάς, αφορούσε εθιμοτυπικές εκδηλώσεις με τραγούδια και χορό στο μεγάλο αλώνι του χωριού, προς τον χειμερινό μύλο, κοντά στο σπίτι του “Μάγκα”, και στο ποτάμι της Μαυροζούμενας. Δώρα και άνθη προσέφεραν τα παιδιά στις μητέρες τους και αφιερώσεις γίνονταν στον ραδιοφωνικό σταθμό του Πύργου Πελοποννήσου από τους κατοίκους της Βαλύρας και τους ξενιτεμένους Βαλυραίους, αποστέλλοντας ένα γραμματόσημο των 5 δραχμών εντός φακέλου, μαζί με σημείωμα με το τραγούδι της επιλογής του έκαστος.
Λέγει ο Κλήμης ο Αλεξανδρείας, “ο κήπος θέλει κηπουρό, το αμπέλι αμπελουργό, το μελίσσι μελισσουργό και η οικογένεια μητέρα” και προσθέτει ο Ιερός Αυγουστίνος, “ δώστε μου καλές μητέρες, να σας αλλάξω την όψη του κόσμου”.
Οι γυναίκες, γράφει ο Μέγιερ , έχουν πολλά επαγγέλματα, αλλά μία μόνο κλίση, τη μητρότητα, και ο Ντίκενς αναφέρει ότι οι αρετές της μητέρας μπορούν να μεταβιβαστούν στο παιδί, όπως και οι αμαρτίες του πατέρα.
“Στον κόσμο αυτό, σημειώνει ο Γ. Μαυρομάτης (1), δύο ευκαιρίες έχει ο καθένας για να λέει τον πόνο του άφοβα: Τη μητρική αγκαλιά, όταν είναι παιδί και την προσευχή πάντοτε. Δεν πιστεύω, προσθέτει, ότι υπάρχουν αρκετοί δαίμονες στην κόλαση για να αποσπάσουν ένα παιδί από την αγκαλιά μιας πιστής μητέρας. Οι Άγγελοι παρακολουθούν τη μητέρα που κοπιάζει και σημειώνουν όλα τα βάρη που φέρνει κάθε ημέρα”.
-Μητέρα της αγάπης, της φροντίδας, της στοργής, της συγχώρησης , της υπομονής, της επιμονής, της στέρησης, του μόχθου , του πόνου, της ταπείνωσης, της εγκράτειας, μητέρα της αυταπάρνησης, μάνα της προσευχής στον Θεό για το καλό των παιδιών σου, αυτό είσαι μανούλα μου , έλεγα στην σχεδόν ενενήντα χρονών μητέρα μου Ευγενία, καθώς ζωγράφιζα κρυφά για τη γιορτή της μια γαρυφαλλιά, που να μοιάζει με τη θεία καρδιά της. Την καρδιά της απίστευτης μητέρας Παναγιάς, της αιώνιας Βαλυριώτισσας.
Ξάφνου το τηλέφωνο άρχισε να χτυπά επίμονα. Χαρούμενη ακούστηκε η φωνή του κ. Γιώργου Φειδά από την άλλη άκρη του κόσμου, το μακρινό Road Island των Η.Π.Α. κι ακούστε τι θυμήθηκε ο δεινός νους του:
Το σωτήριον έτος 1961, όταν ο μικρός Γιώργος ήταν 13 ετών, το απόγευμα της δεύτερης Κυριακής του Μαϊου, που ετοιμάζονταν τα κορίτσια στη Βαλύρα για να πάνε στο αλώνι να γιορτάσουν τις Βαλυριώτισσες μητέρες τους, εκείνος απήγγειλε ένα ποίημα που διάβασε στο περιοδικό Θησαυρός, εμπρός στην αείμνηστη μητέρα του Όλγα, που την έκανε να αναλυθεί σε δάκρυα και να μουσκέψει για τα καλά το λευκό μεταξωτό μαντήλι της:
Η Καρδιά της Μάνας
“Ένα παιδί , μοναχοπαίδι, αγόρι,
αγάπησε μιας μάγισσας την κόρη
δεν αγαπώ, του λέει, εγώ παιδιά
μα αν θέλεις να σου δώσω το φιλί μου,
της μάνας σου να φέρεις την καρδιά,
να ρίξω να τη φάει το σκυλί μου.
Τρέχει ο γιος τη μάνα του σκοτώνει
και την καρδιά τραβάει και ξεριζώνει.
Τρέχει να την πάει....
μα σκοντάφτει ,
και πέφτει ο νιος κατάχαμα με δαύτη.
Κυλάει ο νιος και η καρδιά κυλάει
και την ακούν να κλαίει και να μιλάει.
Μιλάει η καρδιά της μάνας στο παιδί και λέει:
«εχτύπησες αγόρι μου»;
Και κλαίει….”
Ζαν Ρισπέν (1849- 1926)
Βούρκωσε για τα καλά ο γιος της Όλγας στην άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής, ύστερα θάρρεψε, και ως δίκαιος κριτής ανέβηκε στα έδρανα και είπε λόγο βαρυσήμαντο:
-Η μάνα μας η Βαλυριώτισσα δεν είναι εκείνη που μας αγάπησε όλους πάνω από τον ίδιο τον εαυτόν της; Η θεία ευχή της δεν είναι πιο μεγάλη κι από της αρχαίας Σπαρτιάτισσας, που έλεγε “η ταν ή επί τας” όταν οι Σπαρτιάτες πήγαιναν στον πόλεμο; Ευλογημένο δεν είναι το Κέντρο του Συλλόγου των Γυναικών της Βαλύρας, που ρίζωσε με τα δάκρυα του αποχωρισμού και της ευχές των μανάδων μας στον σταθμό του χωριού; Εκεί δεν περιμένουν οι ψυχές τους τα χαμένα παιδιά τους να γυρίσουν στη μητρική αγκαλιά; Κι εμείς! Αλήθεια πόσο πολύ αγαπήσαμε τις μητέρες μας πρόσθεσε, και μετά σώπασε με κατάνυξη ψυχής, αποτίνοντας καρδιακό φόρο τιμής στις μητέρες της Βαλύρας.
Έσπασα τη δακρυσμένη μακρά σιωπή του, θωπεύοντας την αλύγιστη μνήμη του με χαμόγελο, και του απήγγειλα:
Ο Γιάννης την Αγγελική
Ο Γιάννος τη Βασιλική
Ο Λιάκος τη Θυμιούλα
και ο Γιωργής την Παναγούλα.
Η Βάσω μας την Ασπασία
την Ασπασία και η Μαρία.
Ο Κύριος μας τη Μαρία
και όλοι μας την Παναγία.
Νοσταλγικά ο νους του ταξίδεψε σ΄ εκείνη τη ζεστή και φωτεινή Κυριακή του Μαγιού του1961, που στολισμένα τα κορίτσια με τις μακριές φούστες του χορού, τα τριαντάφυλλα στα μαλλιά , το ξύλινο κλειστό καρεκλάκι παραμάσχαλα, και τα καλοδιπλωμένα με χρυσαφί σελοφάν γλυκά στα χέρια, βάδιζαν ζευγαρωτά με τις μανάδες και τις φιλενάδες τους προς το μεγάλο αλώνι τραγουδώντας. Τα αγόρια κρατούσαν τις γιαγιάδες από το ένα χέρι, με το άλλο είχαν κολλήσει το τρανζίστορ στο αφτί, για να μη χάσουν την αφιέρωση από τον ξενιτεμένο θείο, στον Ραδιοφωνικό Σταθμό του Πύργου.
Έστησαν τα καρεκλάκια κυκλικά, άπλωσαν πάνω σε ένα παλιό ξύλινο τραπέζι υφαντό τραπεζομάντιλο, γλυκά και λουλούδια, κι αφού κάθισαν να πάρουν μια βαθιά ανάσα, ξεκίνησαν οι κοπελιές μια μια τις αυτοσχέδιες απαγγελίες για τις αποθαμένες γιαγιάδες και τα τραγούδια αφιερωμένα στις λατρεμένες μητέρες τους. Κι αφού φούντωσαν τα νεανικά κορμιά από αγάπη, και οι καρδιές των μανάδων από συγκίνηση, άρχισαν να σέρνουν αέρινο χορό, τραγουδώντας οι όμορφες συλφίδες της Βαλύρας. Ξύπνησαν οι γιαγιάδες στον Αη Γιώργη και έφτασαν καβάλα στ΄ άσπρο άλογό του θείου Καβαλάρη για να ακούσουν τα αφιερώματα:
“Η μάνα μου είναι Παναγιά
σ΄ ουράνιο περιβόλι
που στη Βαλύρα ήταν καρδιά
και αγαπούσαν όλοι.
Τριαντάφυλλο η Κωσταντινιά
στη Δόξα του Κυρίου
στ΄ αλώνι τούτο στάθηκε
με πνεύμα μεγαλείου.
Ρωτάει τα κοριτσόπουλα
πώς είναι το τυρί της
κι εκείνα ευθύς της τραγουδούν
σκοπό απ΄ το παιδί της.
Θωρεί η ψυχή της χαίρεται
γλυκά τις ευλογάει
και με πλατύ χαμόγελο
στο μνήμα της γυρνάει”(2).
Πλημμύρισε η ψυχή των ζωντανών μανάδων με ευτυχία, που είχαν την τύχη να ζει ακόμη κοντά τους το ανύπαντρο παιδί τους και να τους απαγγέλει με ρυθμό:
Μάνα! Δεν βρίσκεται λέξη καμία
νά΄ χει στον ήχο της τόση αρμονία.
Σαν ποιος να σ΄ άκουσε με στήθος κρύο
όνομα θείο (3).
Νάσου κι ο Βασιλάκης Μπόβης, γονατιστός με τριαντάφυλλο μπρος στα πόδια της ανύπαντρης θείας του Ελένης, που την αγάπησε πιο πολύ κι από την ίδια τη μητέρα του.
Για ευτυχία μπήκα, για ζωής χαρά
κι εγώ σ ΄αυτήν την πλάση, καθώς άλλοι
Κι αν ευτυχή κανένας δεν μ΄ εκάλει
χαρά το είχα και το βράδυ στη φωλιά
αμέριμνο να γέρνω το κεφάλι
στην αγιασμένη της μανούλας μου αγκαλιά (4).
Ξεπέζεψε ο Μιχαλάκης Μπούτος από τον κοκκινοτρίχη του, το δυνατό άτι του, με μια αγκαλιά μαργαρίτες από τον κάμπο της Βαλύρας και απήγγειλε στην ευλογημένη μάνα του:
Ω μάνα μου εφταπάρθενη βαθιά αγκαλιά
που ως ουρανός ανοίγει
πάντα θα ΄ρτω να χαϊδευτώ
στα γόνατά σου απ΄τ΄αχνό
της ευλογίας το χέρι
να πω λόγο τον παλιό:
Μάνα, φωτιά με βύζαξες
κι΄ είναι η καρδιά μου αστέρι (5).
Το μεγαλύτερο δράμα ήταν να σαλπάρει το καράβι η Πατρίς στον Πειραιά και οι μανάδες να αποχωρίζονται με σπαραγμό ψυχής τα παιδιά τους, που έφευγαν για μέρη μακρινά.
“Θάλασσα, θαλασσάκι μου που πήρες το παιδάκι μου, μη το θαλασσοδέρνεις” μοιρολογούσαν μια ζωή , σκαλίζοντας τις τριανταφυλλιές στις αυλές της Βαλύρας.
-”Τα συχαρίκια θεία, έρχεται η κόρη σου μ΄ εγγόνι στη κοιλιά για να σου ευχηθεί , απάνω στο μουλάρι σου”, πρόλαβαν ξυπόλυτα τα παιδιά να πουν στη Γιώργαινα, καθώς κοιτούσε δακρυσμένη τα κορίτσια των άλλων μανάδων που έσερναν το χορό. Πληρώθηκε η καρδιά της από χαρά, στάθηκε όρθια σαν ιτιά και τα ασήμωσε με πεντάδραχμα που φύλαγε βαθιά στη δεξιά τσέπη της. Έστρωσε το τσεμπέρι της, σκούπισε βιαστικά το πρόσωπο της, έκανε τον σταυρό της, και έτρεξε με βήμα γοργό στο δρόμο για να προϋπαντήσει το λατρεμένο νεόνυμφο κορίτσι της.
Ρόδα φύτρωσαν στον σταθμό της Βαλύρας από τις νέες μανούλες του χωριού. Έργα θεάρεστα, με την ευχή των αείμνηστων μανάδων μας, γεννούν τα κρινοδάχτυλά τους και δίνουν ζωή στον τόπο. Τις ακούω κάθε χρόνο, που εορτάζουν τιμώντας την Βαλυριώτισσα μητέρα.
-Στην Ελλάδα η γιορτή της μητέρας συνδέθηκε με την εορτή της Υπαπαντής (2 Φεβρουαρίου). Τότε η Ορθόδοξη Εκκλησία γιορτάζει την Παναγία με τον Ιωσήφ που πηγαίνουν τον 40ήμερo Ιησού στο Ναό για ευλογία, να “σαραντίσει”, σύμφωνα με τη σύγχρονη ορολογία. Ένα έθιμο που και σήμερα τηρούν οι χριστιανές μητέρες ( σαράντισμα) (6). Ο παράλληλος εορτασμός της εορτής της μητέρας με την εορτή της Υπαπαντής ξεκίνησε το 1929 . Όμως, κατά τη δεκαετία του 1960, ο θρησκευτικός εορτασμός ατόνησε και ενισχύθηκε η δυτική συνήθεια εορτασμού της 2ης Κυριακής του Μαΐου πανελλαδικά, εξηγούσε ο μακαριστός πατήρ Δημήτριος Ξυδόπουλος στο χριστεπώνυμο πλήθος της Βαλύρας, κατά τη δεκαετία του 1970.
Στην εορτή της Υπαπαντής, αλλά και μέσα στα άνθη του Μαγιού γιόρταζαν και γιορτάζουν τα παιδιά της Βαλύρας τη μάνα τους, και θα συνεχίσουν ανά τους αιώνες, όσο θα υπάρχουν μητέρες πιστές στον Θεό να τα γεννούν και να τα ανατρέφουν, να τα καθοδηγούν και να τα γαλουχούν με θείας αγάπης νάματα.
-Άκου και τούτο μανούλα μου:
Εγώ βαρκούλα μοναχή, βαρκούλ΄ αποδαρμένη
μέσα σε πέλαγο ανοιχτό, σε θάλασσα αφρισμένη
Παλεύω με τα κύματα χωρίς πανί, τιμόνι
κι άλλη δεν έχω “άγκυρα” πλην την ευχή σου μόνη (7 και 8).
ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ ΜΑΝΟΥΛΑ ΜΟΥ!
Ο Θεός μαζί σας!
Ευθυμία Η. Κοντοπούλου
7/5/2022
Βιβλιογραφία
1.Μαυρομάτη Γ.Β.(1991).Δροσοσταλίδες, τομ. Β΄, σελ. 83-83. Εκδόσεις Τέρτιος, Κατερίνη.
2. Κοντοπούλου Ε.Η. Ποίημα αφιερωμένο στη γιαγιά μου Κωνσταντίνα Μπουρίκα-Γρίβα.
3.Μαρκοράς Γεράσιμος.Ποίημα “ Μάνα”.
4.Βιζυηνός Γεώργιος.Ποίημα “Στην αγιασμένη της μανούλας μου αγκαλιά”.
5.Σικελιανός Άγγελος.Ποίημα “ Της μάνας μου”.
6. Βικιπαίδεια. Λήμμα: Εορτή της Μητέρας.
7.Παπαδιαμάντης Αλέξανδρος.Ποίημα “Στην μητέρα μου”.
8.Ρέθεμνος Newsroom. Η μάνα στη νεοελληνική ποίηση.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου