Αφιερωμένο στις θεοσεβείς γυναίκες του Ιερού Ναού Αγίου Αθανασίου Βαλύρας
Συχνά ανατρέχουμε στο διαδίκτυο ή σε βιβλία σχετικά με την παρασκευή προσφόρου και πολύ απογοητευόμαστε, γιατί τελικά δεν καταφέρνουμε να εκτελέσουμε επιτυχώς τη συνταγή, είτε γιατί είναι πολύπλοκη η διαδικασία, είτε γιατί οι οδηγίες που έχουμε είναι ελλιπείς. Ακόμη και όταν έχουμε παρασκευάσει και προσκομίσει στην εκκλησία πρόσφορο και είμαστε πεπεισμένοι ότι τα καταφέραμε, έρχεται μία στιγμή που αναιρούμε τη γνώμη μας, γιατί νέα δεδομένα εμφανίζονται , με αποτέλεσμα να αισθανόμαστε ανεπαρκείς. Είτε επιλέγουμε να μην συμμετέχουμε ενεργά στην προετοιμασία των θείων δώρων και να μνημονεύουμε τους ζώντες και κεκοιμημένους μας, είτε καταλήγουμε στις πόλεις σε πρόσφορα- σφουγγάρια των διαφόρων φούρνων, αυτό βέβαια δεν ισχύει για τη Βαλύρα, όπου όλα γίνονται με προζύμι.
Γι΄ αυτόν τον λόγο, ο αιδεσιμότατος πατήρ Παναγιώτης Χαβάτζας, στις πνευματικές ομιλίες του κάθε Δευτέρα στον Ιερό Ναό του Αγίου Γεωργίου, έδωσε την ευκαιρία στις κυρίες της ενορίας να παρουσιάσουν την παρασκευή προσφόρου, την 4η Μαρτίου 2024,με στόχο να συμμετέχουν όλοι οι πιστοί ενεργά στο λειτουργικό μέρος της Εκκλησίας μας, μέσα από την κατανυκτική παρασκευή των θείων δώρων.
Φωτό: Wordpress.com
Στην Ενορία του Αγίου Γεωργίου Κυψέλης, πολλές έμπειρες κυρίες ετοιμάζουν άριστο πρόσφορο κατά τα τελευταία 25 χρόνια, τρεις εξ αυτών, η κα Κατερίνα Αναστασοπούλου, η κα Μαρία Τσιρώνη και η κα Σταματίνα Δέδε, παρακολουθούν ανελλιπώς και τις ομιλίες της Δευτέρας. Κατόπιν κλήρου, την παρουσίαση παρασκευής προσφόρου ανέλαβε η σεπτή κα Κατερίνα Αναστασοπούλου, παράλληλα για τη συγγραφή αυτής της εργασίας βοήθησαν ευχαρίστως και οι άλλες δύο άξιες κυρίες.
Κατά την έναρξη της παρουσίασης, ο πατήρ Παναγιώτης επεσήμανε ότι με την παρασκευή του προσφόρου άρχεται το λειτουργικό δρώμενο, τελειώνει με το Δι΄ Ευχών κατά την απόλυση, παράλληλα συνεχίζεται με την μετά την Θεία Λειτουργία λειτουργία, που είναι η ένωση των πιστών, όταν όλοι αδελφωμένοι συναντώνται στο αρχονταρίκι του Ιερού Ναού, ως ένα σώμα εν αγάπη, ειρήνη και ομονοία, με τις ευλογίες του Κυριού ημών Ιησού Χριστού.
Ο ίδιος ο πατήρ Παναγιώτης είναι παρασκευαστής προσφόρου, οπότε με την επιστασία του ήλθε σε πέρας ολοκληρωμένα αυτή η παρουσίαση.
Προτού προχωρήσουμε στην καταγραφή της δια ζώσης παρασκευής προσφόρου από την κα Κατερίνα Αναστασοπούλου, σημαντικό είναι να κατανοήσουμε, όταν δεν έχουμε λάβει προζύμι από κάποιον άλλο για να παρασκευάσουμε πρόσφορο, ποια είναι η διαδικασία για την προετοιμασία του την πρώτη-πρώτη φορά.
1. Το πρώτο μας προζύμι
1.Με δύο κλώνους βασιλικού, που λαμβάνει ο πιστός κατά την ημέρα της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού ή με τα σταυρολούλουδα του Επιταφίου, μπορεί να ευλογηθεί το υπό παρασκευή προζύμι του (1 και 2). Ο πρώτος τρόπος είναι ο πλέον γνωστός.
1α.Υλικά:
1 μεγάλο ποτήρι χλιαρό προς κρύο νερό
1,1/2 φλιτζάνι τσαγιού αλεύρι σίτου κίτρινο σκληρό
1 μικρό γυάλινο σκεύος
1 μεγάλο κουτάλι
Διαφανή μεμβράνη ένα κομμάτι
1 μεγάλη, ζεστή πετσέτα
1β. Εκτέλεση:
Εμπρός στην εικόνα του Τιμίου Σταυρού ή της Πανγίας και του Χριστού τον Σεπτέμβριο ή του Αναστάντος Χριστού μετά το Πάσχα, ανάβουμε ένα κεράκι, κάνουμε τρεις φορές τον σταυρό μας και λέμε το Σώσον Κύριε τον λαόν σου και ευλόγησον την Κληρονομίαν σου... ή Ανάστασιν Χριστού θεασάμενοι... αντίστοιχα.
Αναμειγνύουμε τα υλικά καλά, ώστε να γίνει ένας παχύρρευστος χυλός, σταυρώνουμε με τον βασιλικό ή τα άνθη του Επιταφίου τρεις φορές από πάνω του, σκεπάζουμε με διαφανή μεμβράνη και τοποθετούμε σταυροειδώς τον βασιλικό ή τα άνθη επάνω στη μεμβράνη. Το τυλίγουμε καλά με μία ζεστή πετσέτα ώστε να παραμείνει θερμό, και το αφήνουμε σε ζεστό μέρος για 24 ώρες.
Ανοίγουμε , προσθέτουμε λίγο χλιαρό νεράκι και λίγο αλεύρι, το αναπιάνουμε να έλθει στην πρότερη παχύρρευστη μορφή του, και ξανασκεπάζουμε, αφήνοντάς το να έλθει για άλλες 24 ώρες . Ανοίγουμε, και επαναλαμβάνουμε το ίδιο αν το προζύμι μας δεν έχει φουσκώσει αρκετά και κάνει φουσκάλες και σχισμές στην επιφάνειά του. Έως τέσσερις ,το πολύ, ημέρες κρατά η προετοιμασία στο προζύμι, διαφορετικά κάτι πήγε λάθος. Σημαντικό είναι να έχει καλή οσμή (2). Αν δεν έλθει, δεν το πετάμε στα σκουπίδια, απλά το θάβουμε μέσα σε μία γλάστρα και κρατάμε τον βασιλικό ή τα σταυρολούλουδα δίπλα στο εικόνισμα για νέα δοκιμή, ίσως μία ζεστή περίοδο του έτους. Επίσης, μπορούμε σε αυτή τη φάση να ζητήσουμε προζύμι από κάποιον πιστό στην εκκλησία μας, προκειμένου να μην ματαιώσουμε τη θεάρεστη προσπάθειά μας.
2. Ενεργοποίηση του υπάρχοντος προζυμιού (3)
Αφαιρούμε από το ψυγείο το προζύμι που μάς έχουν δώσει ή έχουμε φυλάξει και το αφήνουμε εκτός για μία περίπου ώρα να ενεργοποιηθεί.
Το τοποθετούμε μέσα σε λεκάνη 30 εκατοστών, κάνουμε τον σταυρό μας εμπρός στο εικόνισμα που επιστατεί της παρασκευής προσφόρου και προσθέτουμε 1 μεγάλο ποτήρι χλιαρό προς κρύο νερό και 150-200 γραμμάρια αλεύρι κίτρινο σκληρό (1,1/2 κούπες τσαγιού αλεύρι σίτου κίτρινο) συν λίγο αλάτι , 1/2 κουταλάκι, μέσα στο αλεύρι. Ανακατεύουμε καλά τα υλικά να γίνουν ένας παχύρρευστος χυλός. Σκεπάζουμε με αλουμινόχαρτο και μία ζεστή πετσέτα και αφήνουμε σε θερμό χώρο μέχρι να φουσκώσει, για 8-9 ώρες , ιδίως τον χειμώνα τόσο χρειάζεται, μέχρι να ενεργοποιηθεί πλήρως το προζύμι. Μέσα στον ηλεκτρικό φούρνο διπλασιάζεται πιο σύντομα μπορεί και σε 3 ώρες. Όταν είναι έτοιμο, φουσκώνει και κάνει κάποιες σχισμές, σαν σκασίματα στην επιφάνειά του.Αν το αφήσουμε πολύ μπορεί να φουσκώσει και στη συνέχεια να πέσει. Σε αυτή την περίπτωση το αναπιάνουμε με αλεύρι και χλιαρό προς κρύο νερό και το ξαναφήνουμε να έλθει κανονικά. Απλά παρακολουθούμε τη διαδικασία και δεν ξεχνιόμαστε.
3. Η παρασκευή του προσφόρου (3)
Αφού κάνουμε τον σταυρό μας τρεις φορές εμπρός στην Αγία Εικόνα μας που θα επιστατήσει κατά την παρασκευή του προσφόρου και ανάψουμε κεράκι, λέμε εκ βάθους καρδίας, με συστολή και ιερότητα:
3α.Προσευχή κατά την παρασκευή Προσφόρου (2)
-Εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος . Αμήν.
-Άγιος ο Θεός, Άγιος ισχυρός, Άγιος Αθάνατος, ελέησον ημάς (εκ γ΄).
-Δόξα Πατρί και Υιώ και Αγίω Πνεύματι. Και νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
-Παναγία Τριάς, ελέησον ημάς, Κύριε ιλάσθητι ταις αμαρτίαις ημών. Δέσποτα, συγχώρησον τας ανομίας ημίν. Άγιε, επίσκεψαι και ίασαι τας ασθενείας ημών, ένεκεν του ονόματός Σου.
- Κύριε, ελέησον· Κύριε, ελέησον· Κύριε, ελέησον·
-Δόξα πατρί και Υιώ και Αγίω Πνεύματι. Και νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
-Πάτερ ημών ο εν τοις ουρανοίς, αγιασθήτω το όνομά Σου. Ελθέτω η βασιλεία Σου. Γεννηθήτω το θέλημά Σου, ως εν ουρανώ και επί της γης. Τον άρτον ημών τον επιούσιον δος ημίν σήμερον. Και άφες ημίν τα οφειλήματα ημών, ως και ημείς αφίεμεν τοις οφειλέταις ημών. Και ή εισενέγκης ημάς εις πειρασμόν, αλλά ρύσαι ημάς από του πονηρού.
-Ότι Σου εστίν η βασιλεία και η δύναμις και η δόξα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος και νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
Ευχή (2)
Κύριε Σε ευχαριστείν γι΄αυτήν την άγια ώρα που με τα αμαρτωλά μου χέρια με αξιώνεις να ζυμώνω τα Πανάχραντα Δώρα της αγάπης Σου. Σε παρακαλώ κατάπεμψε το Πανάγιο σου Πνεύμα που ευλογεί όλα τα μυστήρια της Εκκλησίας, να ευλογήσει και τούτα τα Δώρα για να γίνουν καλά και ευπρόσδεκτα στο Άγιο Σου θυσιαστήριο. Και σε παρακαλώ να τα δεχθής όπως εδέχθης τη θυσία του Άβελ, τη δοξολογία των Ποιμένων, τα δώρα των Μάγων, τα δάκρυα του Πέτρου, και του ληστού την μετάνοιαν. Και να με αξιώνεις να σου προσφέρω πάντοτε ευσυνείδητα . Αμήν.
Συνεχίζουμε κατά την παρασκευή και με άλλες ευχές όπως το τροπάριο του Αγίου του Ιερού Ναού στον οποίο θα προσκομίσουμε το πρόσφορο, (η κα Αναστασοπούλου έψαλλε το τροπάριο του Αγίου Γεωργίου και Αγίου Δημητρίου). Λέγουμε ευχές όπως Κύριε ελέησον, Παναγίας Τριάς, Υπερευλογημένη Θεοτόκε σώσον ημάς, Άγιοι του Θεού πρεσβεύετε υπέρ ημών των αμαρτωλών, μνημονεύουμε κεκοιμημένους και ζώντες της οικογενείας μας, πάντα διατηρώντας την ενέργειά μας συντονισμένη με την θεία αρχή, με αναγωγή προς τον Θεό και Πλάστη μας, καθώς ζυμώνουμε εαυτώ και Θεώ συστρεφόμενοι.
3β. Ολοκληρώνοντας λέγουμε:
-Δι΄ ευχών των αγίων Πατέρων ημών, Κύριε Ιησού Χριστέ ο Θεός, ελέησον ημάς.Αμήν.
3γ.Υλικά παρασκευής: (3)
4 φλιτζάνια του τσαγιού αλεύρι σίτου κίτρινο, σκληρό.
Της Αχαΐας προτιμά η κα Κατερίνα Αναστασοπούλου και το προμηθεύεται σε πεντόκιλα από την οδό Ευριπίδου 31-33, στην Αθήνα. Η λιανική τιμή στο κίτρινο αλεύρι Αχαΐας είναι 1,10 Ευρώ το κιλό. Πολύ καλό είναι και το κίτρινο αλεύρι από τους Μύλους Δάκου στην Αυλώνα (με αυτό παρασκευάζουν τα μακαρόνια Ήλιος). Αυτό θα το βρείτε στο κατάστημα Ζαχαριάς, στην οδό Αριστογείτονος, απέναντι από την Κεντρική Δημοτική Ιχθυαγορά Αθηνών.Η λιανική τιμή ανά κιλό είναι 0,95 λεπτά, επίσης το λευκό αλεύρι για όλες τις χρήσεις κοστίζει 0,75 λεπτά το κιλό σε αυτό το κατάστημα.Αυτό το αλεύρι φουσκώνει γρήγορα και χρειάζεται προσοχή. Αφού διπλασιαστεί το πρόσφορο, το ψήνουμε αμέσως. Διαφορετικά θα ανοίξει κατά το ψήσιμο και θα γίνει σαν τσουρέκι.
1 φλιτζάνι αλεύρι λευκό για όλες τις χρήσεις
Λίγο χλιαρό προς κρύο νεράκι, όσο χρειαστεί η ζύμη
1 μελισσοκέρι ή ένα μικρό κίτρινο κεράκι από την εκκλησία και μία λευκή χαρτοπετσέτα
1 ταψάκι αλουμινίου (όχι αντικολλητικό) 20-22 εκατοστών περίπου, εναλλακτικά ένα γυάλινο πυρέξ.
1 ξύλινη οδοντογλυφίδα
Αλουμινόχαρτο ένα κομμάτι
1 μεγάλη-ζεστή πετσέτα κουζίνας
1 πλαστική σακούλα τροφίμων
Βαμβακερή ή λινή λευκή πετσέτα με το σήμα του σταυρού κεντημένο ή τυπωμένο επάνω της.
3δ.Εκτέλεση:
Κοσκινίζουμε το αλεύρι ( 4 κούπες κίτρινο σκληρό και 1 κούπα λευκό) σταδιακά μέσα στο φουσκωμένο προζύμι , προσθέτουμε λίγο χλιαρό νεράκι, όσο χρειαστεί η ζύμη, και πλάθουμε καλά για περίπου 20 λεπτά. Η ζύμη πρέπει να είναι ομογενοποιημένη και να μην κολλάει στα τοιχώματα της λεκάνης και στα χέρια μας. Χρειάζεται να απορροφηθούν όλα τα υλικά καλά, να μην υπάρχει αέρας εντός της ζύμης, επίσης να μην είναι κούφια στο κέντρο της .(3)
Αφαιρούμε ένα κομμάτι από τη ζύμη στο μέγεθος ενός μεγάλου αχλαδιού και το αφήνουμε στην άκρη σκεπασμένο με διαφανή μεμβράνη, μέσα σε ένα μπολ πλαστικό, μέχρι να διπλασιαστεί. Στη συνέχεια το διατηρούμε στη συντήρηση του ψυγείου έως και 15 ημέρες.
Καλό είναι να το χρησιμοποιούμε κάθε 7-10 ημέρες για να διατηρείται φρέσκο (2).
Ζεσταίνουμε λίγο το κεράκι μας κρατώντας το κοντά το μάτι της κουζίνας και το λαδάκι που βγάζει το συλλέγουμε σε μία χαρτοπετσέτα. Με αυτό αλείφουμε τα εσωτερικά τοιχώματα στο ταψάκι. Επίσης, μπορούμε να βάλουμε κατευθείαν το ταψάκι να ζεσταθεί ελαφρά επάνω στο μάτι της κουζίνας ή στον φούρνο σε χαμηλή θερμοκρασία και να το αλείψουμε ελαφρά εσωτερικά κατευθείαν με το κεράκι. Στη συνέχεια στρώνουμε το λάδι του κεριού με μία χαρτοπετσέτα. Ο δεύτερος τρόπος είναι πιο πρακτικός. Αφήνουμε το ταψί να κρυώσει (3).Εναλλακτικά οι αρχάριοι στρώνουμε ένα κομμάτι αντικολλητικό χαρτί στον πάτο στο ταψί.
Αφού ετοιμαστεί η ζύμη σαν στρογγυλή μπάλα, την απλώνουμε με τα δάκτυλα και την πατάμε καλά στον πάτο του ταψιού να τον καλύπτει ολόκληρο.Καλό είναι να μην ξεπερνά το ύψος των δύο δακτύλων, γιατί θα φουσκώσει άλλο τόσο και θέλουμε να είναι σφιχτό το πρόσφορο, κατάλληλο για την προσκομιδή.Πιέζουμε αρκετά, στρώνοντας και λειαίνοντας την επιφάνειά της ζύμης για 15 λεπτά, αφαιρώντας τον εσωτερικό αέρα και φροντίζοντας να μην είναι κούφια στον πάτο του ταψιού.
Με την ξύλινη σφραγίδα (χωρίς αλεύρωμα) για τους προχωρημένους (3) πατάμε την επιφάνεια της ζύμης στο κέντρο πολύ δυνατά και κρατάμε ασκώντας πίεση για τόσο ΄χρόνο όσο να πούμε το Πάτερ ημών. Η ξύλινη σφραγίδα πρέπει να είναι καλή, με βαθιά χαράγματα, γι΄ αυτό η επένδυση σε μία λίγο πιο ακριβή και κατάλληλη σφραγίδα είναι σημαντικό. Συνήθως κατασκευάζονται από ξύλο οξιάς, το οποίο είναι συμβατό με τις τροφές μας. Μία όχι και τόσο καλή σφραγίδα, την αλευρώνουμε καλά, την τινάζουμε στη συνέχεια και τυπώνουμε το πρόσφορο.Στη συνέχεια την καθαρίζουμε με πινελάκι και αν έχει επάνω υπολείμματα από ζύμη την πλένουμε με πράσινο σαπούνι και στεγνώνουμε καλά.Την φυλλάμε μέσα σε πλαστική σακούλα για την επόμενη χρήση.
Αφαιρούμε τη σφραγίδα σιγά, αλλά με αυτοπεποίθηση, από τα πλάγια πρώτα, και μετά προς τα επάνω. Αν δεν τα καταφέρουμε με την πρώτη φορά, ξαναστρώνουμε την επιφάνεια της ζύμης και επαναλαμβάνουμε το τύπωμα του προσφόρου.
Όπως μάς έδειξε ο πατήρ Παναγιώτης, με μία οδοντογλυφίδα τρυπάμε καθέτως, στρίβοντας κυκλικά την οδοντογλυφίδα, αλλά όχι μέχρι τον πάτο της ζύμης, σε 8 σημεία επάνω στο τελείωμα στις κάθετες και οριζόντιες γραμμές του σταυρού της σφραγίδας, και έξω από τις 4 γωνίες, στις κορυφές τους, στον κεντρικό σταυρό, επίσης σε 6 σημεία στη περιφέρεια έξω από τη σφραγίδα, σχηματίζοντας τα αρχικά ΙΧ ενωμένα (Ιησούς Χριστός), λέγοντας στο όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος. Αμήν (βλπ. εικόνα 1).
Σκεπάζουμε το πρόσφορο με αλουμινόχαρτο , το τυλίγουμε με ζεστή πετσέτα και το τοποθετούμε είτε σε ένα θερμό χώρο για να φουσκώσει μετά από 4-5 ώρες, είτε σε ελαφρά ζεσταμένο, στους 50 βαθμούς Κελσίου για 15 λεπτά και σβησμένο φούρνο, για 2 ώρες, μέχρι να διπλασιαστεί η ζύμη. Κατά τους ζεστούς μήνες του έτους χρειάζεται λιγότερο χρόνο για να ανέβει η ζύμη.Σημαντικό είναι να μην κολλήσει τίποτα επάνω στην επιφάνειά του όταν φουσκώσει και καταστραφεί το τύπωμα.Δεν παρατείνουμε τον χρόνο, πέραν του να διπλασιαστεί, για να γίνει σφιχτό και να μην τρίβεται όταν ψηθεί..
Ψήνουμε σε προθερμασμένο φούρνο στους 175-180 βαθμούς για 30 λεπτά, στις αντιστάσεις (πάνω και κάτω), στη μεσαία σχάρα, μέχρι να αρχίσει να ροδίζει λιγάκι το πρόσφορο. Σκεπάζουμε με αλουμινόχαρτο και συνεχίζουμε για 35 ακόμη λεπτά το ψήσιμο.Μπορεί να χρειαστούν ακόμη άλλα 10 λεπτά, εξαρτάται από τον φούρνο.
Φροντίζουμε, είπε ο πατήρ Παναγιώτης, να μην ξεραθεί η κόρα του, γιατί θα τρίβεται το πρόσφορο και δεν θα είναι κατάλληλο για προσκομιδή, σημαντικό είναι να διατηρεί την υγρασία του.
Αφήνουμε το πρόσφορο εκτός φούρνου για 1,1/2 ώρα να κρυώσει καλά, και στη συνέχεια το διατηρούμε εντός πλαστικής σακούλας. Το προσκομίζουμε στην εκκλησία διπλωμένο σε λευκή βαμβακερή ή λινή πετσέτα, που φέρει επάνω κεντημένο ή τυπωμένο το σήμα του Σταυρού. Καλό είναι το πηγαίνουμε στον Ιερό Ναό κατά την ώρα του Εσπερινού ή πολύ ενωρίς στον Όρθρο, ώστε να διαβαστεί κατά την ίδια ημέρα που επιθυμούμε.
4. Μνημόνευση των ονομάτων
Σε λευκό χαρτί σχεδιάζουμε σταυρό με μπλε ή μαύρο στυλό, στην επάνω γωνία αριστερά, και γράφουμε καθέτως το ονόματα (όχι επίθετα), υπέρ αναπαύσεως των κεκοιμημένων μας, αντίστοιχα, σε ένα άλλο χαρτί σημειώνουμε τα ονόματα υπέρ υγείας των δικών μας , γράφοντας τη φράση Υπέρ Υγείας στο κέντρο, στην κορυφή της σελίδας. Διπλώνουμε σταυροειδώς κάθε φύλλο χαρτιού και κλείνουμε μέσα σε φάκελο, μαζί με τη χρηματική δωρεά μας.
5. Η φροντίδα των σκευών και υλικών για το πρόσφορο
Σε ένα ντουλάπι του σπιτιού φυλάσσουμε καθαρά τα σκεύη και τα υλικά παρασκευής προσφόρου. Σημαντικό είναι να μην τα χρησιμοποιούμε για άλλο σκοπό. Πλένουμε το ταψάκι με πράσινο σαπούνι ή άσπρο Μασσαλίας και καθαρίζουμε τη σφραγίδα με ένα σκληρό πινελάκι. Με σαπούνι Μασσαλίας πλένουμε στο χέρι την πετσέτα που σκεπάζουμε τη ζύμη, καθώς και τη λευκή πετσέτα που μεταφέρουμε στην εκκλησία το πρόσφορο.
6. Η σφραγίδα για το πρόσφορο
Η σφραγίδα για το πρόσφορο είναι αυτή που γνωρίζουμε και σήμερα, γιατί χρησιμοποιείται σταθερά από την Εκκλησία μας. Στη σφραγίδα του πρόσφορου εικονίζεται ένας σταυρός μέσα σε κύκλο. Το κάθετο τμήμα του σταυρού αποτελείται από τρία ισομερή τετράγωνα , καθένα από τα οποία εικονίζει σταυρό και τα γράμματα IC XC NI KA (Ιησούς Χριστός Νικά).Το κεντρικό από αυτά τα τετράγωνα είναι το τμήμα που εικονίζει τον Ιησού Χριστό. Αυτό εξάγεται από τον ιερέα, με τις ανάλογες ευχές της Προθέσεως, κατά την ώρα που ακούμε “τα Σα εκ των Σων” στη Θεία Λειτουργία και μετατρέπεται μυστηριωδώς από το Άγιο Πνεύμα σε Σώμα Χριστού για να μεταλάβουν οι πιστοί. Στο οριζόντιο τμήμα του σταυρού της σφραγίδας υπάρχουν δύο τετράγωνα εκατέρωθεν του κεντρικού. Στο ένα εικονίζεται η Παναγία με τα αρχικά Μ και Θ (Μήτηρ Θεού) και στο άλλο υπάρχουν εννέα τετράγωνα που εικονίζουν τα Τάγματα των Αγγέλων. Αφού ο ιερέας αφαιρέσει τις μερίδες του Χριστού, της Θεοτόκου και των Αγίων και τις τοποθετήσει στο Άγιο Δισκάριο, στο τέλος θα κόψει και τα τεμάχια για τη μνημόνευση των ζώντων και των κεκοιμημένων. Ο ιερέας μνημονεύει τα ονόματα που του δίνουν οι πιστοί, βάζοντας επάνω στο δισκάριο από ένα ψίχουλο για κάθε ψυχή που μνημονεύει. Αργότερα, κατά τη Θεία Λειτουργία, θα τα μεταφέρει μέσα στο Άγιο Δισκοπότηρο, όπου θα ενωθούν με το αίμα του Χριστού (4).
7. Το αντίδωρο
Το αντίδωρο βγαίνει από τα πρόσφορα, που προσέφεραν οι πιστοί, προκειμένου να τελεσθεί η Θ. Λειτουργία ( “πρόσφορο”, από το ρήμα προσφέρω). Το πρόσφορο ζυμώνεται με προσευχές και θυμιάματα και σφραγίζεται με τα σύμβολα του Χριστού ΙC XC ΝΙΚΑ. Γι’ αυτό ήδη από την παρασκευή του ενέχει ευλογία, δεν είναι κοινός άρτος. Με το που προσφέρεται στο Άγιο Βήμα, αποκτά ακόμη μεγαλύτερο αγιασμό. Τελικά, αμέσως μετά τον Καθαγιασμό των Τιμίων Δώρων, όπου το τμήμα του προσφόρου, που προσκομίσθηκε στο Άγιο Δισκάριο και την Αγία Τράπεζα έγινε Σώμα και Αίμα Χριστού, παίρνει ο Λειτουργός τα κάνιστρα με το Αντίδωρο ένα-ένα και τα υψώνει εμπρός από την Αγία Τράπεζα λέγοντας, “Μέγα το Όνομα της Αγίας Τριάδος”.Αυτό είναι μία προσομοίωση της πράξεως που προηγήθηκε στο “τα Σα εκ των Σων”, όπου ο Λειτουργός ύψωσε και σχημάτισε στον αιθέρα το σχήμα του Τιμίου Σταυρού, δοξολογώντας τον Τριαδικό Θεό μας. Έτσι το Αντίδωρο αποκτά και μία ακόμη ευλογία.
Επίσης, ορισμένοι ιερείς λέγουν και μία άλλη σύντομη ευχή : “Ευλόγησον, Κύριε, τους άρτους τούτους και τους εξ αυτών μεταλαμβάνοντας αγίασον” (5). Σχετικά με το αντίδωρο, ο Ιερός Καβάσιλας λέγει: «Ο άρτος που διανέμεται ως αντίδωρο, έχει από πριν αγιασθεί, επειδή προσφέρθηκε στον Θεό. Όλοι οι εκκλησιαζόμενοι χριστιανοί τον δέχονται με ευλάβεια, μέσα στην δεξιά κυρτή τους παλάμη, και ασπάζονται το δεξί χέρι του Ιερέως… που πριν από λίγο ακούμπησε και κομμάτιασε το πανάγιο Σώμα του Σωτήρος Χριστού. Επειδή αγιάστηκε ολόκληρο, γι΄ αυτό πιστεύεται από την Εκκλησία μας ότι το χέρι του λειτουργού μεταδίδει αυτόν τον αγιασμό σε όσους το αγγίζουν και το ασπάζονται» (5) .Γι΄ αυτό φιλάμε την δεξιά χείρα του σεπτού πατρός μας Παναγιώτου.
8. Οι τρεις σφραγίδες των γιαγιάδων μας
Οι αείμνηστες γιαγιάδες μας έκρυβαν τριών ειδών σφραγίδες στο ξύλινο ντουλάπι της κουζίνας τους, μία για το πρόσφορο , μία για τους άρτους των αρτοκλασιών, που χρησιμοποιούσαν και για την βασιλόπιτα, και μία για τα αετούδια. Η δεύτερη σφραγίδα φέρει την ανάγλυφη αποτύπωση του Βυζαντινού δικέφαλου αετού. Συμβολίζει την μάνδρα της εκκλησίας, στην οποία περιλαμβάνονται τα ασώματα τάγματα και οι ενσώματοι άνθρωποι, με κέντρο την κεφαλή του Σώματος, τον Χριστό. Με την προσφορά των άρτων από τους πιστούς εκφράζεται η πίστη στην πρόνοια του Θεού (6).
Σφραγίδα Δικέφαλος Αετός
9. Στα αχνάρια των προγόνων μας
Ας μην αφήνουμε τη ραθυμία και αδιαφορία να μάς καταβάλλει και πλήττει ανελέητα, γιατί η ζωή μας παρέρχεται καταθλιπτικά, βυθισμένη στα πάθη του σώματος και της ψυχής, χωρίς το αληθινό πνευματικό της νόημα. Ας παραδειγματιστούμε από τη λαμπρή πορεία των θεοσεβών προγόνων μας, και ας διατηρήσουμε αναλλοίωτες τις θρησκευτικές και Ελληνικές μας παραδόσεις διαχρονικά , με ιερότητα κατά τη διάρκεια του βίου μας, ιδίως στην παρασκευή του προσφόρου, συμμετέχοντας ενεργά στο λειτουργικό μέρος της Εκκλησίας μας, ο καθένας στην ενορία του, με σώμα και ψυχή.
Φωτό: Orthodoxia News Agency
10. Δώρο Θεού
Η θεοσεβής κα Ιωάννα, η οποία διακονεί στον Ιερό Ναό του Αγίου Γεωργίου Κυψέλης, με πρόλαβε, αποχωρώντας μετά την παρουσίαση, στα σκαλιά της κεντρικής εισόδου.
-Έφη, πάρε το προζύμι που μου έδωσε η Κατερίνα , εγώ δεν θα ζυμώσω κατά τις επόμενες δέκα ημέρες πρόσφορο, μού εξήγησε.
Εξεπλάγην, γιατί αυτό σκεπτόμουν...αν είχα λίγο έτοιμο προζύμι, να ζυμώσω στη μνήμη του πατέρα μου που κλείνει τρία έτη από την εκδήμησή του, και να αποφύγω να αγοράσω τα γνωστά σφουγγάρια των φούρνων της Αθήνας, αλλά δεν τόλμησα να ζητήσω από την κα Κατερίνα. Το προζύμι ήταν λίγο και όλοι λαχταρούσαν να λάβουν ένα κομμάτι, δεν ήθελα να στερήσω κάποιου τη χαρά. Προφανώς, ο Άγιος Γεώργιος ειδοποίησε νοητικά την αγαπητή μας Ιωάννα!
-Θα το δεχτώ, της απάντησα με ευγνωμοσύνη και συγκίνηση, αλλά την επόμενη Δευτέρα θα σου φέρω από αυτό που θα ετοιμάσω.
Συμφώνησε χαμογελώντας, και με χαιρέτησε με την εντυπωσιακή ξύλινη ράβδο της, το τρόπαιό της!
Πηγές
1.κα Σταματίνα Δέδε
2. κα Μαρία Τσιρώνη
3.κα Κατερίνα Αναστασοπούλου
4.Ημέρες Νηστείας από τη Μοναστηριακή Κουζίνα , σελ. 19. Ιερά Μονή Αγίου Αυγουστίνου Ιππώνος και Σεραφείμ του Σάρωφ, Τρικόρφου Φωκίδος . Αθήνα. Εκδόσεις Tερζόπουλος. Προσφορά Εφημερίδας Real News (2018).
5.https://www.eklisiastika.gr/sfragida-prosforou-me-to-dikefalo-aeto-16-cm-no1142. 6.https://www.ekklisiastikaxatzis.gr/shop/oikia-dora/sfragides-prosforou/sfragida-dikefalos-aetos-a/
7.https://www.monastiriaka.gr/oval-sfragida-prosforou-me-dikefalo-aetohttps://mnimesellinismou.com/mikrasia/-aetoudakia-smirnishttps://mnimesellinismou.com/mikrasia/-aetoudakia-smirnis
Ο Θεός μεθ΄ημών
Ευθυμία Η. Κοντοπούλου
5/3/2024
Κυρίου του Θεού ημών το Κράτος Ανείκαστον (ακατάληπτον)
Φωτό: Taxiarxai (Kατουνάκια, Άγιον Όρος)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου