Το κίνητρο για τη συγγραφή αυτού του άρθρου μου το έδωσε ο αδελφικός φίλος Ιωάννης Λινάρδος, ο οποίος θυμήθηκε μία ενδιαφέρουσα εμπειρία του στη Μονή Μεγίστης Λαύρας, στο Άγιον Όρος, το σωτήριον έτος1996, και τη μοιράστηκε γενναιόδωρα μαζί μου λέγοντας:
"Υπάρχει ένα αιωνόβιο κυπαρίσσι κοντά στη Μονή της Μεγίστης Λαύρας, το οποίο είναι θηλυκό, δηλαδή με ανοιχτά τα κλαδιά του και προς τα κάτω. Όπως μου είπαν οι αδελφοί μοναχοί, όταν επισκέφθηκα τη Μονή, πριν από κάποια χρόνια, ο Άγιος Αθανάσιος ο Αθωνίτης είχε μία μαγκούρα από ένα κυπαρισσόκλαδο, το οποίο έμπηξε μέσα στο χώμα, όταν κτιζόταν το Μοναστήρι. Εκείνο θέριεψε και υψώθηκε μέχρι τον ουρανό. Το θηλυκό κυπαρίσσι χρονολογείται από το 1100μ.Χ.και σηματοδοτεί την έναρξη της μυστηριακής, μοναχικής πολιτείας του Αγίου Όρους”.
Όμως και στην Ελληνική λαογραφική παράδοση υπάρχει αντίστοιχη ιστορική μαρτυρία:
Κοντά στο Μυστρά, σε μια ψηλή θέση που έχει από κάτω όλο τον κάμπο της Σπάρτης, ήταν ένα μεγάλο κυπαρίσσι, το μεγαλύτερο κυπαρίσσι του κόσμου. Τώρα δεν υπάρχει πλέον· είναι λίγα χρόνια, όταν κάποιος παλιάνθρωπος είχε ανάψει φωτιά εκεί κοντά, και δεν πρόσεξε και άναψε το κυπαρίσσι και κάηκε, αναφέρει ο Νικόλαος Πολίτης (1).
Αυτό το κυπαρίσσι είχε την ιστορία του. Επί Τουρκίας, ένας πασάς πήγε σ’ αυτή τη θέση να διασκεδάσει. Έβαλε και του έψησαν ένα σφαχτό, και κάθισε κι έφαγε. Είχε μαζί του και ένα βοσκό, ένα νέο παλικάρι Χριστιανό , που τον υπηρετούσε. Για μια στιγμή το παιδί, που έριξε τη ματιά του και παρατήρησε εκείνο το ωραίο θέαμα, τον κάμπο με τις πρασινάδες, τ’ άφθονα νερά, και τα βουνά γύρω, τον έπιασε το παράπονο κι αναστέναξε. Το είδε ο πασάς και τον ρώτησε:
- Μπρε Ρωμιέ, τι έχεις κι αναστενάζεις;
- Τι να ‘χω, πασά μου, του λέει, συλλογίζομαι πως όλα αυτά τα μέρη ήταν δικά μας μια φορά και μας τα πήρατε· μα το λένε τα χαρτιά μας και έχω την ελπίδα μου στο Θεό, πως με καιρό πάλι δικά μας θα γίνουν.
Ο πασάς θύμωσε. Μωρέ, τι τσαμπουνάς αυτού; του λέγει και αρπάζει τη ξύλινη σούβλα που είχαν ψήσει τ’ αρνί, και την καρφώνει στη γη. Να, το βλέπεις αυτό; λέγει. Αν αυτό το ξερό παλούκι βγάλει κλαριά, τότε να έχετε ελπίδα πως θα ξαναπάρετε πίσω αυτά τα μέρη.
Την άλλη μέρα η σούβλα ρίζωσε στη γη και ξαναβλάστησε και φούντωσε και θέριεψε, κι έγινε το περήφανο κυπαρίσσι, που γνωρίζαμε. Και επειδή ο πασάς έχωσε τη σούβλα στη γη από τη μύτη, δηλαδή από την κορυφή, έβγαλε το κυπαρίσσι τα κλαριά του γερμένα προς τα κάτω, έγινε θηλυκό κυπαρίσσι.
Μπορεί να πήρε φωτιά το κυπαρίσσι στον Μυστρά, αλλά αυτό που φύτεψε στον Άθω ο Άγιος Αθανάσιος ο Αθωνίτης υψώθηκε, θέριεψε και με τα κλωνιά του δροσίζει από το 1100 μ.Χ. μέχρι σήμερα τους αδελφούς μοναχούς, οι οποίοι ξαποσταίνουν στις ρίζες του για να προσευχηθούν με το κομποσκοίνι τους.
Ο Άγιος Αθανάσιος (2) γεννήθηκε γύρω στο 930 μ.Χ. στην Τραπεζούντα. Οι γονείς του, οι οποίοι κατάγονταν από την Αντιόχεια, πέθαναν πολύ νωρίς, ο πατέρας του πριν γεννηθεί, ενώ η μητέρα του λίγο καιρό μετά την γέννηση του, αφού προηγουμένως του έδωσε το όνομα Αβράμιος. Το πεντάρφανο μωρό μεγάλωσε μια μοναχή, φίλη της μητέρας του, η οποία όμως και αυτή πέθανε όταν ο Αβράμιος έγινε επτά ετών. Κοντά σε αυτή ο Άγιος γνώρισε και αγάπησε τον Χριστιανισμό και τον Μοναχισμό (3).
Έμαθε τα πρώτα γράμματα στην Τραπεζούντα και κατόπιν συνέχισε στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί έμεινε στο σπίτι μιας ξαδέλφης του, η οποία ήταν παντρεμένη με έναν αξιωματικό που ονομαζόταν Ζεφινεζέρ. Στην Πόλη φοίτησε στη Σχολή του Αθανασίου, ο οποίος θεωρούνταν σοφός δάσκαλος. Στη σχολή αυτή δίδαξε κατόπιν και ο ίδιος και απέκτησε μεγάλη φήμη.
Αργότερα γνώρισε τον Όσιο Μιχαήλ τον Μαλεΐνό, ο οποίος ήταν ηγούμενος στη Μονή Κυμινά , στη Βιθυνία της Μικράς Ασίας. Μαζί με αυτόν, γνώρισε και τον ανεψιό του, Νικηφόρο Φωκά, ο οποίος μετά από μερικά χρόνια έγινε Αυτοκράτορας. Ο Αβράμιος ακολούθησε τον Όσιο Μιχαήλ στη Μονή Κυμινά, όπου εκάρη μοναχός και πήρε το όνομα Αθανάσιος. Μετά από τέσσερα χρόνια αποσύρθηκε στην έρημο, όπου ασκήτεψε, μέχρι τη στιγμή που ο Όσιος Μιχαήλ τον όρισε πνευματικό πατέρα του Νικηφόρου Φωκά. Αυτό μεγάλωσε τη φήμη του, πράγμα το οποίο ο ίδιος δεν ήθελε. Έτσι, πήγε στο μοναστήρι του Ζυγού στον Άθω, όπου παρουσιάστηκε με το όνομα Βαρνάβας, επιζητώντας την αφάνεια. Η ταυτότητα του όμως έγινε γνωστή και ο Νικηφόρος Φωκάς ζήτησε να τον δει και εκδήλωσε την επιθυμία του να γίνει μοναχός. Του ζήτησε μάλιστα να κτίσει μια εκκλησία και ένα ησυχαστήριο στον Άθω, στέλνοντάς του για το σκοπό αυτό αρκετό χρυσάφι.
Έτσι ο Αθανάσιος έκτισε το 963 μ.Χ. τη Μονή Μεγίστης Λαύρας, στην άκρη του Άθω. Το έτος αυτό θεωρείται και το έτος έναρξης του μοναστηριακού κοινοβιακού βίου στο λεγόμενο πλέον «Άγιο Όρος». Γύρω από το καθολικό της μονής κτίστηκαν κελιά, μαγειρείο, τράπεζα, νοσοκομεία, ξενώνες, υδραγωγείο, μύλος. Πολλοί μοναχοί ήρθαν να ζήσουν στη Μονή υπό την καθοδήγηση του Αγίου Αθανασίου, ο οποίος εφάρμοσε καινοτομίες στο μοναστικό βίο του Αγίου Όρους. Οι μοναχοί άρχισαν να καλλιεργούν την γη και να συνδυάζουν την προσευχή με την εργασία και τη δημιουργία, ενώ ως τότε ζούσαν περισσότερο ασκητικό, αναχωρητικό βίο.
Στη Μονή αυτή έμεινε ο Άγιος Αθανάσιος για σαράντα χρόνια. Κατά τη διάρκεια οικοδόμησης μιας εκκλησίας, κατέρρευσε ένα τμήμα του τρούλου και τον καταπλάκωσε, με αποτέλεσμα να τον σκοτώσει, ενώ κατά μία άλλη εκδοχή βρήκε τραγικό θάνατο όταν μαζί με άλλους μοναχούς έπεσαν από την κόγχη του Ιερού. Η μνήμη του τιμάται στις 5 Ιουλίου.
Το ευλογημένο θηλυκό κυπαρίσσι είναι επίσης συνδεδεμένο με την χριστουγεννιάτικη παράδοση της Βαλύρας, όπως το θυμάμαι κατά την περίοδο της δεκαετίας του 1960, στα παιδικά μου χρόνια.
Κατά την πρώτη εβδομάδα του Δεκεμβρίου, στολίζαμε και τοποθετούσαμε στο παράθυρο του σαλονιού του σπιτιού ένα μεγάλο κλαδί από θηλυκό κυπαρίσσι, το οποίο κόβαμε στον Μυλόλακκα, την περιοχή πέρα από το ποτάμι της Μαυροζούμενας. Το στερεώναμε σε ένα σίδερο κάθετα, το δέναμε και στη συνέχεια το τοποθετούσαμε μέσα σε μία μικρή πήλινη γλάστρα την οποία γεμίζαμε με άσπρα μεγάλα βότσαλα από τη θάλασσα του Μεσσηνιακού κόλπου, τις οποίες μαζεύαμε το καλοκαίρι. Η διακόσμηση περιλάμβανε φυσικά υλικά, όπως κυπαρισσόμηλα τυλιγμένα σε χρυσά χαρτάκια, κουκουνάρια με κόκκινες λεπτές κορδέλες, μικρά λαδοκούλουρα με σταυρό επάνω, ξασμένο βαμβάκι, καμπανούλες, κι ένα χειροποίητο αστέρι στη κορυφή, το οποίο φτιάχναμε στο σχολείο. Το κυπαρισσόκλαδο της Βαλύρας, το οποίο συμβόλιζε την εδραίωση της Ελληνοχριστιανικής παράδοσης, αντικαταστάθηκε στη συνέχεια από το χριστουγεννιάτικο δένδρο του εμπορίου.
Το θηλυκό κυπαρίσσι στον Άθω παραμένει όρθιο, οι ευλογίες του Θεού σκεπάζουν με τους κλάδους του τα τέκνα του Χριστού, τα οποία αφιέρωσαν την ζωή τους στον Κύριο και συνεχίζουν με ζήλο την ορθόδοξη Χριστιανική και Ελληνική μας παράδοση.
Βιβλιογραφία
1. Πολίτης, Ν. (1900). Παραδόσεις, σελ. 179.Αθήνα. Εκδόσεις Εργάνη, 1965.
2. Donald Nicol (1993). Βιογραφικό Λεξικό της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας,σσ. 38-
39 .Μτφρ. Ευγένιος Πιερρής. Αθήνα.Εκδ. Ελληνική Ευρωεκοδοτική.
3. Άγιος Αθανάσιος Αθωνίτης. Βικιπαίδεια.
Ο Θεός μαζί σας!
Ευθυμία Η. Κοντοπούλου
17/6/2022
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου