Νικηφόρος Λύτρας. Το ωόν του Πάσχα
Τη Μεγάλη Πέμπτη (κοκκινοπέφτη) ή το Μεγάλο Σάββατο, οι γυναίκες της Βαλύρας συνηθίζουν να βάφουν τα Πασχαλινά αυγά, όπως άλλωστε συμβαίνει και σε όλο τον Ορθόδοξο Χριστιανικό κόσμο. Το τσούγκρισμα των αυγών και ιδίως το σπάσιμο του κελύφους του, περικλείει ιδιαίτερους συμβολισμούς από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Τα κόκκινα αυγά αρχίζουν να καταναλώνονται την Κυριακή του Πάσχα, αφού προηγηθεί το τσούγκρισμα με ευχές στο πασχαλινό τραπέζι. Όποιος έχει το ισχυρότερο αυγό και βγει νικητής, θεωρείται ότι είναι τυχερός...τον περιμένει εν ζωεί η δική του προσωπική αποκάλυψη και Ανάσταση.
Το τσούγκρισμα των πασχαλινών αυγών συμβολίζει την Aνάσταση του Xριστού, καθώς το αυγό συμβολίζει τη ζωή και τη δημιουργία που κλείνει μέσα του. Το Πασχαλινό αυγό έχει χρώμα κόκκινο όπως το αίμα, που έχυσε ο Χριστός επάνω στο Σταυρό (1 και 2). Όταν το κέλυφος του αυγού σπάσει, γεννιέται μια ζωή , έτσι και το πασχαλινό αυγό μεταφορικά αφορά το σπάσιμο του τάφου του Xριστού και την Aνάστασή Tου (1). Αυτό σημαίνει ότι εμείς δεν έχουμε ακόμη αναδειχθεί ως ώριμες οντότητες σε ψυχοπνευματικό επίπεδο, είμαστε εντός του προσωπικού του τάφου ο καθένας μας. Επειδή όμως έχουμε συσταυρωθεί με τον Χριστό κατά τη βάπτισή μας, βιώνουμε σε όλο της το μεγαλείο την Ανάσταση του Κυρίου μας.
Στις αρχαίες κοσμογονίες το αυγό είναι σύμβολο της ψυχοπνευματικής αναγέννησης. Κάποιοι λαογράφοι εκτιμούν ότι το έθιμο του αυγού έχει τις ρίζες του στην αρχαία Αίγυπτο και την Περσία, όπου φίλοι και συγγενείς αντάλλαζαν αυγά κάθε εαρινή ισημερία. (2). Το Ορφικό αυγό παριστάνεται με τον όφι τυλιγμένο γύρω του, είναι η δικλείδα προστασίας από το δημιουργικό πνεύμα πριν από τη μύηση και συνειδητά μετά από αυτή . Ο άνθρωπος, στη μαθητεία της ζωής του, αναπτύσσεται σταδιακά, όπως ο καρπός μέσα στη γη τον Χειμώνα. Είναι παράλληλα επιλογή του ανθρώπου να συμπορευθεί είτε με τα πάθη του και τον πειρασμό ή να ακολουθήσει τη στενή οδό του φωτός και της σωτηρίας του, εκτός του κελύφους του προτέρου αμαρτωλού βίου του, ως νέος και αναγεννημένος σε πνευματικό επίπεδο, όπως την Άνοιξη που αναγεννιέται η φύση γύρω του, κατ΄ομοίωση με το αγαθό και σοφό πνεύμα του Δημιουργού του.
Παραδοσιακά, τα χρώματα για τα αυγά τα έφτιαχναν από διάφορα φυτά. Έτσι γνωρίζουμε ότι:
Το μελί (καφέ), φτιάχνονταν από φλούδες κρεμμυδιών.
Το κίτρινο, φτιάχνονταν από άχυρο, ζαφορά ή από φύλλα αμυγδαλιάς.
Το ανοιχτό κόκκινο φτιάχνονταν από παπαρούνες.
Το πράσινο φτιάχνονταν από μαϊντανό (3).
Υπάρχουν διάφοροι θρύλοι σχετικά με το πως συνδέθηκε το κόκκινο αυγό με τη χριστιανική παράδοση: Η Εκκλησία υιοθέτησε προχριστιανικές πρακτικές, αλλά τους έδωσε τελείως διαφορετικό νόημα. Έλκει την καταγωγή του από τη Μεσοποταμία και τις πρώτες χριστιανικές κοινότητες της περιοχής. Από εκεί πέρασε στην Ευρώπη και σ’ ολόκληρο τον Χριστιανικό κόσμο (2, 3, 4 ).
Μια εκδοχή εντοπίζει την αφετηρία της παράδοσης των κόκκινων αυγών στο πρόσωπο της Μαρίας Μαγδαληνής: μετά την ανάσταση του Χριστού, η Μαρία Μαγδαληνή επισκέφτηκε τον αυτοκράτορα της Ρώμης και τον χαιρέτησε λέγοντας «Χριστός Ανέστη». Ο αυτοκράτορας λέγεται ότι απάντησε «ο Χριστός Ανέστη, όπως αυτό το αυγό είναι κόκκινο» δείχνοντας ένα αυγό που βρισκόταν πάνω στο τραπέζι. Προς μεγάλη έκπληξη όλων, το αυγό έγινε μπροστά στα μάτια τους κατακόκκινο και η Μαρία Μαγδαληνή βρήκε ευκαιρία να κατηχήσει τον αυτοκράτορα στον χριστιανισμό. Μια άλλη ερμηνεία λέει πως η Παναγία πήρε ένα καλάθι αυγά και τα πρόσφερε στους φρουρούς του Ιησού, ικετεύοντάς τους να μην τον βασανίσουν. Όταν τα δάκρυά της έπεσαν πάνω στα αυγά, τότε αυτά βάφτηκαν κόκκινα (2, 3, 4). Τα τελευταία χρόνια έχουν κάνει την εμφάνισή τους και τα σοκολατένια αυγά, που προσφέρονται ως δώρα στα μικρά παιδιά και τείνουν να αποκτήσουν εθιμική διάσταση. Πρωτοπαρουσιάστηκαν στην Αγγλία το 1873 από τον ζαχαροπλάστη Τζόζεφ Φράι και με την πάροδο του χρόνου κατέκτησαν τις αγορές του χριστιανικού κόσμου(4).
Αρκετές παροιμίες και φράσεις περιλαμβάνουν το αυγό μεταφορικά, στον καθημερινό προφορικό μας λόγο (5):
Αγκυλώθηκε η βασιλόπιτα απ’ τ’ αυγό. (οι κακομαθημένοι όλο γκρινιάζουν)
Ακόμα δε βγήκε απ’ τ’ αυγό. (ανώριμος)
Αν η πέτρα χτυπήσει τ’ αυγό, αλίμονο στ’ αυγό… (οι ισχυροί)
Αν τ\' αυγό χτυπήσει στην πέτρα, αλίμονο στ’ αυγό…(αδύναμοι - ανίσχυροι)
Απ’ αυτούς κι αυγά να πάρεις, μέσα κρόκο δε θα βρεις. (απατεώνες)
Απ’ τ’ αυγοτσόφλι μαλλί κι από νύχι γάλα. (αδύνατον)
Αυγά σου καθαρίζουνε; (και γελάς…)
Δείρ’ τον για τ’ αυγό, για να μην πάρει την κότα.
Δεματιάζει τ’ αυγά…Γίνονται τ’ αυγά δεμάτι;
Δεν είναι αυγό, αλλά το έκανε η κότα.
Δεν είναι αυγό, είναι κοκό…
Δώσε τ’ αυγά, μα κράτα την κότα. (γενναιοδωρία, αλλά με μέτρο.)
Ένα δεμάτι αυγά και μια σούβλα γάλα. (ανύπαρκτα)
Έχασε τ’ αυγά και τα πασχάλια (ή τα καλάθια)
Θα μας κάνει το χρυσό αυγό…(Περιποιούμαστε κάποιον με την ελπίδα πως θα πετύχει…)
Κάθε μέρα αυγά και πλιά (πουλιά)…(συχνοί καβγάδες)
Καλύτερα ένα αυγό με ειρήνη παρά ένα βόδι με πόλεμο.
Κάτσε στ’ αυγά σου! (ήσυχα - φρόνιμα)
Κούρεψε τ’ αυγό και πάρε το μαλλί του. (φτώχεια)
Χριστός Ανέστη! Είθε να σημάνει και την προσωπική Ανάσταση του καθενός μας.
Ο Θεός μεθ΄ημών,
Ευθυμία Η. Κοντοπούλου
23-4-2025
Πηγές:
1.https://www.irafina.gr/pascha-giati-tsougkrizoume-kokkina-avga-ti-symvolizei/
2.https://www.gastronomos.gr/topikes-kouzines/ellada/giati-vafoyme-kokkina-ayga-to-pascha-kai-giati-ta-tsoygkrizoyme/198478/Ένα
3.https://lucas.com.gr/pasxalina-avga-mythoi-symbola/
4.https://www.sansimera.gr/articles/1089#google_vignette
5.https://www.sansimera.gr/proverbs/categories/25
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου